Długo wyczekiwany i zapowiadany przez Przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen pakiet dekarbonizacji – Czysty Ład Przemysłowy (COM(2025) 85 final, ang. Clean Industrial Deal, CID) opublikowano w środę 26 lutego 2025 r. przez Komisję Europejską.

CID uznać należy za nowy, dodatkowy plan skupiający się na dekarbonizacji oraz innowacyjności przemysłu. CID koncentrować się ma głównie na przemyśle energochłonnym oraz czystych technologiach, w tym także na gospodarce o obiegu zamkniętym. Uznać go więc można jako pakiet na rzecz czystej gospodarki.

Niemniej jednak zaproponowane w nim działania obejmą cały łańcuch wartości w różnorodnych sektorach. CID potwierdza zaangażowanie UE w realizację celów klimatycznych, oferując jasne zachęty biznesowe dla przemysłu do dekarbonizacji.

Zmniejszenie kosztów energii

Najistotniejszym założeniem CID jest dostęp do przystępnej cenowo energii. Proponuje się więc obniżenie cen dla przemysłu, przedsiębiorstw i gospodarstw domowych podczas prowadzonych reformacji, zgodnie z ogłoszonym Planem na rzecz niedrogiej energii (COM(2025) 79 final, ang. Action Plan for Affordable Energy). Plan ten zawiera trzy cele, które mogą być istotne dla przemysłu.

Wśród zaproponowanych działań istotnym jest uruchomienie przez Komisję Europejską oraz Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) programu pilotażowego na kwotę 500 mln euro, dla umów PPA (ang. Power Purchase Agreements) zawieranych przez przedsiębiorstwa w tym także MŚP. Ponadto Komisja planuje uprościć do czerwca 2025 r. zasady pomocy państwa w celu przyśpieszenia wdrożenia energii odnawialnej i dekarbonizacji.

Zgodnie z CID Komisja planuje również do 2026 r. opublikować nowe zasady dotyczące transgranicznej alokacji zdolności przesyłowych, a ponadto przedstawić zalecenia i wytyczne w sprawie metodologii taryf i opłat sieciowych. Zapowiedziano także zmiany związane z problemem wąskich gardeł przy energii oraz dekarbonizacji przemysłu, które przedstawione będą w Industrial Decarbonisation Accelerator Act.

Jak zauważono, ceny importu gazu ziemnego mają także wpływ na ceny energii elektrycznej w Unii. Z uwagi więc na chęć ograniczenia tej zależności na początku lutego Komisja stworzyła Grupę ds. rynku gazu, której zadaniem jest zbadanie rynków gazu ziemnego w Unii oraz przygotowanie sprawozdania które ma być przedstawione do końca 2025 r. z oceną potrzebnych zmian legislacyjnych.

Zwiększenie podaży i popytu na czyste technologie

Industrial Decarbonisation Accelerator Act ma również wpłynąć na dobrowolność w przypadku intensywności emisji dwutlenku węgla w produktach przemysłowych, unikając jednocześnie powielania, opierając się o metodologię z danymi ETS i metodologii CBAM. Komisja będzie więc pracować nad uproszczeniem i zharmonizowaniem metodologii rozliczania emisji dwutlenku węgla oraz określi do końca 2025 r. obszary priorytetowe i możliwe ścieżki uproszczenia.

Powyższy akt ma również zwiększyć popyt na czyste produkty wytwarzane w UE, wprowadzając kryteria zrównoważonego rozwoju, odporności i „made in Europe” do zamówień publicznych i prywatnych. Wraz z przeglądem ram zamówień publicznych w 2026 r. Komisja wprowadzi więc  powyższe kryteria do zamówień publicznych w sektorach strategicznych.

Co więcej jak wiadomo wodór, ma mieć szczególne znaczenie przy dekorbonizacji UE. Komisja uznała więc iż w pierwszym kwartale 2025 r. przyjmie akt delegowany poświęcony wodorowi niskoemisyjnemu i jego produkcji. Ponadto aby nadal przyśpieszać produkcję wodoru, Komisja planuje trzecią już aukcję w ramach Europejskiego Banku Wodoru. Planowana aukcja ma się odbyć jeszcze w 2025 r., a jej budżet wyniesie 1 mld euro. Dodatkowo Komisja chce zachęcić państwa członkowskie do udziału w aukcji poprzez umożliwienie wykorzystania przez państwa niewydanych środków unijnych.

Finansowanie

Komisja w ramach CID zaproponowała również utworzenie Banku Dekarbonizacji Przemysłowej (ang. Industrial Decarbonisation Bank), który otrzyma 100 mld euro z Funduszu Innowacji oraz z przychodów wynikających z ETS. Planowana jest w ramach tego pilotażowa aukcja o wartości 1 mld euro, której celem będzie dekarbonizacja kluczowych procesów przemysłowych w różnorodnych sektorach. Ponadto Komisja zaplanowała przeznaczenie 6 mld euro z Funduszu Innowacji dla Banku Wodoru.

Istotną propozycją jest także nowelizacja regulacji dotyczących programu InvestEU, która pozwoli na ponowne wykorzystanie nadwyżek w Funduszu i przeznaczenie ich na wdrażanie czystych technologii czy finansowanie projektów infrastruktury energetycznej.

EBI uruchomi również serię konkretnych nowych instrumentów finansowych w celu wsparcia Clean Industrial Deal w tym m.in. „pakiet Grids manufacturing” w celu zapewnienia kontrgwarancji i innego wsparcia w zakresie de-riskingu dla producentów komponentów sieci.

Warto również podkreślić iż Komisja odnosi się także do polityki podatkowej, którą należy dostosować do proponowanych zmian. Wszczęte zostaną więc prace nad stworzeniem rekomendacji dla państw członkowskich aby paliwa kopalne nie korzystały z zachęt finansowych, a przedsiębiorstwa w sektorach strategicznych dla czystej transformacji mogły uzyskać ulgi podatkowe.

Pozostałe zmiany

Jak wynika z CID jeszcze w 2025 r. Komisja przedstawi również kompleksowy raport z przeglądu CBAM, w którym oceni zakres rozszerzenia CBAM na dodatkowe sektory EU ETS i produkty downstream. Raport oceni również uwzględnienie pośrednich emisji we wszystkich sektorach CBAM, biorąc pod uwagę pośrednie koszty energii elektrycznej dla producentów z UE. Po zapoznaniu się z raportem Komisja dokona również przeglądu sposobu rozwiązania problemu ucieczki emisji dwutlenku węgla z towarów eksportowanych do państw trzecich, a następnie w 2026 r. zostanie przedstawiony wniosek ustawodawczy mający na celu nowelizację CBAM.

Należy również wspomnieć iż CID obejmuje surowce krytyczne które są kluczowe dla przemysłu. Komisja planuje więc ustanowić mechanizm umożliwiający europejskim przedsiębiorstwom łączenie się i agregowanie ich zapotrzebowania na kluczowe surowce, a ponadto planuje stworzyć Centrum Surowców Krytycznych.

Istotnym jest także Akt o gospodarce o obiegu zamkniętym, który planowo ma być przyjęty w 2026 r. co zapewni, że rzadkie materiały będą ponownie wykorzystywane. Celem jest, aby 24% materiałów było w obiegu zamkniętym do 2030 r.

Autorzy: Aleksandra Walczak, r. pr. Adam Wawrzynowicz, Wawrzynowicz i Wspólnicy sp.k.