28 marca 2023 r. Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii (Rada TTE) wypracowała stanowisko negocjacyjne (ogólne podejście) w sprawie dwóch projektów aktów normatywnych, które mają zastąpić:

• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 715/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1775/2005 oraz
• dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającą dyrektywę 2003/55/WE.

O tej inicjatywie pisaliśmy już w poprzednich artykułach:

• Pakiet Dekarbonizacji Rynków Wodoru i Gazu oraz Strategia Metanowa
• Europejski pakiet wodorowy opublikowany

Niemniej po krótce przypomnijmy podstawowe założenia projektów rozporządzenia i dyrektywy, które razem będziemy nazywać Pakietem na rzecz dekarbonizacji rynków wodoru i gazu.

Podstawowe założenia przyszłego rynku paliw metanowych i wodorowych

Pakiet na rzecz dekarbonizacji rynków wodoru i gazu ma określać wspólne zasady rynku wewnętrznego dla gazów odnawialnych, gazu ziemnego i wodoru. W ten sposób mają powstać ramy regulacyjne dla specjalnej infrastruktury wodorowej i rynków wodorowych oraz dla zintegrowanego planowania sieci. Ponadto projektodawca przewidział dodanie przepisów o ochronie konsumentów i zwiększenie bezpieczeństwa dostaw.

Proponowane rozporządzenie ma pomóc w rozpowszechnieniu na unijnym rynku gazów odnawialnych i niskoemisyjnych, zwłaszcza biometanu i wodoru. Jednym z celów projektu jest włączenie wodoru oraz gazów odnawialnych do istniejącej infrastruktury gazu ziemnego poprzez usunięcie taryf dla transgranicznych połączeń międzysystemowych i obniżenie taryf w punktach tych połączeń. Ponadto jego wejście w życie ma wprowadzić zasady dla transgranicznych sieci wodorowych i szczegółowe przepisy ułatwiające mieszanie wodoru z gazem ziemnym i gazami odnawialnymi. Nową infrastrukturą mają zarządzać odpowiedni operatorzy (których wyodrębnienie przewiduje projekt dyrektywy), zrzeszeni razem w europejskiej sieci operatorów sieci wodorowych. Ma ona m.in. koordynować rozbudowę transgranicznych połączeń wodorowych, a także opracować szczegółowe zasady techniczne związane z jej obsługą. Projektowane rozporządzenie ma wreszcie wymusić na państwach członkowskich uwzględnienie magazynowania w ocenach ryzyka dotyczących bezpieczeństwa dostaw, zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym.

Z kolei proponowana dyrektywa ma rozszerzyć na sieci wodorowe zasady unijnego ustawodawstwa mające zastosowanie do sieci gazowych. W odróżnieniu od obecnych rozwiązań, przyszły akt ma zawierać zaostrzone przepisy o ochronie konsumentów, które pozwolą łatwiej zmieniać dostawców i wybierać gaz odnawialny i niskoemisyjny zamiast paliw kopalnych. O czym już wspomniano, wraz z wejściem w życie przyszłej dyrektywy powstanie wymóg wyodrębnienia operatorów zajmujących się transportem, magazynowanie i skraplaniem/regazyfikacją wodoru. Nadto projektowany akt ma podtrzymać większości przepisów dotyczących operatorów systemów gazowych (w tym o ich rozdzieleniu), dostępie stron trzecich do istniejącej infrastruktury gazowej, zintegrowanym planowaniu sieci i niezależnych organach regulacyjnych. Wreszcie projekt przewiduje, że długoterminowe umowy na kopalny gaz ziemny o nieobniżonej emisji nie powinny być przedłużane na okres po 2049 r., aby nie dopuścić do zależności od paliw kopalnych i dać więcej przestrzeni czystym gazom na europejskim rynku gazowym.

Najważniejsze zmiany wprowadzone przez Radę TTE do projektu rozporządzenia

W porównaniu z pierwotnymi propozycjami, dokonano kilku modyfikacji. Rada TTE doprecyzowała przepisy o taryfach i rabatach taryfowych dla wodoru i gazów odnawialnych mających uzyskać dostęp do sieci gazowej i dała państwom członkowskim większą swobodę w ich ustalaniu. Wynikiem prac jest rozróżnienie rabatów taryfowych dla gazów odnawialnych (100%) i dla gazów niskoemisyjnych (75%) w systemie gazu ziemnego. Istotną zmianą wypracowaną na szczeblu ministerialnym jest także obniżenie dopuszczalnej domieszki wodoru na połączeniach międzysystemowych. Pierwotnie projekt rozporządzenia zakładał, że pułap ten miał sięgać 5%, a obecnie Rada TTE określiła go na poziomie 2%. Rada TTE wzmocniła i ulepszyła także przepisy pozwalające na geograficzne ograniczanie sieci wodorowych. W szczególności klauzula przeglądowa pozwoli przyjrzeć się potencjalnym przepisom dla przyszłych operatorów transportu wodoru, po tym jak infrastruktura i rynek wodoru bardziej się rozwiną.

Ważne zmiany wprowadzone przez Radę TTE dotknęły także obszaru bezpieczeństwa dostaw. Jeśli chodzi o certyfikację operatorów systemu magazynowego, podejście ogólne włącza do tekstu przepisy rozporządzenia o magazynowaniu gazu przyjęte w czerwcu 2022 r. Ponadto wprowadza się 100-procentowy rabat od taryf przesyłowych i dystrybucyjnych opartych na zdolności dla podziemnych magazynów gazu i instalacji LNG. Wreszcie Rada TTE dodała klauzulę bezpieczeństwa umożliwiającą państwom członkowskim podejmowanie proporcjonalnych środków w celu czasowego ograniczania importu z Białorusi i Rosji. Warto dodać, że usuniętych zostało wiele przepisów o bezpieczeństwie dostaw, które zostały objęte różnymi przepisami nadzwyczajnymi przyjętymi w 2022 r. Pozostawiono jednak pole do dalszych dostosowań w przyszłości.

Najważniejsze zmiany wprowadzone przez Radę TTE do dyrektywy

Co się tyczy drugiego aktu, w ramach podejścia ogólnego dodano do definicji dotyczących niskoemisyjności odniesienie do odpowiednika kopalnego określonego w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, aby zapewnić równość szans przy ocenie pełnego śladu emisyjnego różnych gazów. Poza tym Rada TTE dokonała pewnych zmian w odnośnych przepisach, jeśli chodzi o dostarczanie informacji, łatwość zmiany dostawcy oraz rezygnację w przypadku ofert pakietowych. Państwa członkowskie będą miały większą swobodę wprowadzania inteligentnych systemów pomiarowych. Dodano także możliwość interwencji publicznej w przypadku ustalania cen w sytuacjach nadzwyczajnych, odwzorowując przepisy omawianego obecnie projektu o przeglądzie struktury rynku energii elektrycznej. Odniesienie to zostanie zmodyfikowane odpowiednio do wyników negocjacji nad tym projektem.

Do przełomowych zmian nie doszło w propozycjach dotyczących regulacji przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wodorem. W szczególności, Rada TTE utrzymała pełny rozdział własnościowy operatorów sieci wodorowej jako model domyślny, dopuszczając pod pewnymi warunkami model niezależnego operatora systemu przesyłowego (w którym to modelu dostawcy energii mogą nadal posiadać i obsługiwać sieci, ale za pośrednictwem podmiotu zależnego). Ponadto przedłużono do 2035 r. etap przejściowy na wdrożenie szczegółowych przepisów o wodorze oraz dodano ograniczone odstępstwo w przypadku niektórych przepisów dla części państw członkowskich ze względu na ich szczególną sytuację.

***

Po tym jak Rada TTE wypracowała podejście ogólne w sprawie projektów, możliwe jest rozpoczęcie negocjacji z Parlamentem Europejskim. Po osiągnięciu porozumienia obie instytucje będą musiały formalnie przyjąć przepisy, które następnie zostaną opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, a później wejdą w życie. Powyższe powinno trwać możliwie najkrócej, gdyż przyjęcie nowych przepisów prawnych dla rynku paliw metanowych i wodorowych jest jedną z najbardziej oczekiwanych inicjatyw w 2023 r. Jest to szczególnie ważne w kontekście prowadzonych obecnie prac na projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (numer w wykazie Rządowego Centrum Legislacji: UD382), która ma stworzyć fundament pod przyszłe otoczenie regulacyjne sektora wodorowego.

Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.