We wtorek, dnia 13 grudnia 2022 r. Komisja Europejska przyjęła porozumienie polityczne (wstępne porozumienie) osiągnięte między Parlamentem Europejskim a Radą Europejską w sprawie mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla (CBAM). Negocjacje dotyczyły wniosku Komisji Europejskiej dotyczącego rozporządzenia ustanawiającego mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla.
Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) jest częścią pakietu klimatycznego, unijnego programu Fit for 55, który zakłada ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Stanowi on krok ku neutralności klimatycznej przewidzianej w Europejskim Zielonym Ładzie. System ma zastąpić mechanizm przydziału bezpłatnych uprawnień w ramach Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (ETS).
Mechanizm ustalający cenę za dwutlenek węgla emitowany podczas produkcji towarów, które są importowane do Unii Europejskiej ma być przełomowym narzędziem przyśpieszającym dekarbonizację europejskiego przemysłu. CBAM wejdzie w życie 1 października 2023 r. i dąży do zapobiegania „dumpingowi środowiskowemu” bądź „wyciekowi emisji” czyli sytuacji, w której przedsiębiorstwa z siedzibą w UE przenoszą wysokoemisyjną produkcję za granicę do krajów z mniej rygorystyczną polityką klimatyczną niż w UE, lub gdy unijne produkty są zastępowane bardziej wysokoemisyjnymi produktami importowanymi.
System ma przede wszystkim pozwolić na to, żeby unijni importerzy kupowali certyfikaty węglowe odpowiadające cenie, jaką musieliby zapłacić, gdyby towary zostały wyprodukowane w ramach unijnych reguł ustalania cen emisji dwutlenku węgla. Z kolei gdy producent spoza UE wykaże, że zapłacił już cenę za węgiel wykorzystany do produkcji importowanych towarów w państwie trzecim, odpowiedni koszt może zostać w całości odliczony dla importera z UE. CBAM ma zatem zagwarantować, że cena emisji dwutlenku węgla w przywozie będzie równoważna z ceną emisji dwutlenku węgla w produkcji krajowej, zapewniając w ten sposób realizację unijnych celów klimatycznych.
CBAM będzie początkowo miał zastosowanie do niektórych towarów i wybranych prekursorów (cementu, żelaza i stali, aluminium, nawozów, energii elektrycznej i wodoru), których produkcja wiąże się z dużymi nakładami dwutlenku węgla, objętych mechanizmem ETS.
W pierwszej fazie (fazie przejściowej) importerzy będą musieli jedynie zgłaszać emisję gazów cieplarnianych wbudowanych w ich import, pochodzących z produkcji towarów do chwili ich przywozu na obszar celny Unii (emisje bezpośrednie), bez żadnych płatności ani dostosowań finansowych. System będzie się zatem sprowadzał do obowiązków sprawozdawczych – jego celem będzie gromadzenie danych. Natomiast emisje pośrednie zostaną objęte systemem po okresie przejściowym, na podstawie w międzyczasie określonej metodologii. CBAM w fazie przejściowej wejdzie w życie z dniem 1 października 2023 r. Takie stopniowe wprowadzanie systemu ma ułatwić zastosowanie się do projektowanego rozporządzenia przedsiębiorstwom i organom publicznym.
Po wejściu w życie stałego systemu, który zostanie oparty na zmienionych zasadach EU ETS, importerzy będą musieli co roku deklarować ilość towarów zaimportowanych do EU w poprzednim roku oraz związanych z nimi GHG (wskaźnik emisji gazów cieplarnianych). W dalszej kolejności będą oni przekazywać odpowiednią liczbę certyfikatów CBAM do umorzenia. Kwestia obliczania cen certyfikatów w oparciu o średniotygodniową cenę aukcyjną EU ETS wyrażoną w €/tonę wyemitowanego CO2 wydaje się przesądzona. Harmonogram wejścia w życie systemu stałego jest obecnie jeszcze na etapie negocjacji.
Przed końcem okresu przejściowego w gestii Komisji pozostanie ocena kwestii tego, czy do 2030 r. rozszerzyć system na wszystkie towary objęte EU ETS. Przewiduje się, że docelowy system będzie funkcjonować w pełni w 2026 r.
Najważniejsi przedstawiciele systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej w osobie Ursuli von der Leyen, Fransa Timmermansa, Valdisa Dombrovskisa czy Paola Gentiloniego wspólnie podkreślają, iż poprzez osiągnięte porozumienie Unia Europejska zbliża się do dekarbonizacji gospodarki i przemysłu w ramach swoich ambicji osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.
Autor: Jakub Kawalerski, Julia Fischer, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.