Raportowanie zrównoważonego rozwoju stało się faktem gdy 13 grudnia 2024 r. Prezydent podpisał ustawę z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym, a także niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2024 r. poz. 1863, Nowelizacja). Nowelizacja jest implementacją do krajowego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dyrektywa CSRD, ang. Corporate Sustainability Reporting Directive).
Celem Dyrektywy CSRD jest rozszerzenie zakresu obowiązków w zakresie sprawozdawczości niefinansowej dla przedsiębiorstw. Wprowadziła ona między innymi nowy rozdział pt. ,,Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju”, gdzie określono nowe wymogi na raportowanie kwestii środowiskowych, społecznych oraz związanych z ładem korporacyjnym (ESG, ang. Environmental, Social, Corporate Governance), w oparciu o standardy unijne.
Klasyfikacja przedsiębiorstw pod raportowanie
Istotną zmianą w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Ustawa) jest dostosowanie klasyfikacji przedsiębiorstw na mikro, małe, średnie i duże jednostki oraz duże grupy kapitałowe. Nowe przepisy, zawarte w zmienionym art. 3 ust. 1 pkt 1a–1e Ustawy, precyzyjnie określają kryteria wielkości przedsiębiorstw, które stanowią podstawę do ustalenia obowiązków związanych z raportowaniem, w tym sprawozdawczością zrównoważonego rozwoju.
Przedsiębiorstwo uzyskuje status jednostki mikro, jeżeli nie przekroczy dwóch z trzech poniższych kryteriów:
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego: 2 000 000 zł,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy: 4 000 000 zł,
- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty: 10 osób.
Jednostka mała to taka, która nie przekroczy dwóch z trzech poniższych kryteriów:
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego: 33 000 000 zł,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy: 66 000 000 zł,
- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty: 50 osób.
Status jednostki średniej przysługuje przedsiębiorstwu, które nie przekroczy dwóch z trzech następujących kryteriów:
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego: 110 000 000 zł,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy: 220 000 000 zł,
- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty: 250 osób.
Jednostką dużą jest przedsiębiorstwo, które przekracza co najmniej dwa z trzech kryteriów przewidzianych dla jednostek średnich, czyli:
- suma aktywów bilansu: 110 000 000 zł,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów: 220 000 000 zł,
- średnioroczne zatrudnienie: 250 osób.
W przypadku dużej grupy rozumianej jako grupa kapitałowa, gdzie skonsolidowane sprawozdanie finansowe sporządza jednostka dominująca, wypracowano niniejsze kryteria:
- po dokonaniu wyłączeń konsolidacyjnych przekracza co najmniej dwa z trzech kryteriów:
- suma aktywów bilansu: 110 000 000 zł,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów: 220 000 000 zł,
- średnioroczne zatrudnienie: 250 osób;
- przed dokonaniem wyłączeń konsolidacyjnych przekracza co najmniej dwa z trzech kryteriów:
- suma aktywów bilansu: 132 000 000 zł,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów: 264 000 000 zł,
- średnioroczne zatrudnienie: 250 osób.
Raportowanie jako obowiązek
Nowelizacja dodając do Ustawy rozdział 6c pt. „Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju” określiła obowiązek raportowania o wpływie działalności przedsiębiorstw na środowisko i społeczeństwo, który ma zostać wprowadzany stopniowo. Podkreślić należy iż przepisy te odnosić się będą zgodnie z art. 63q Ustawy do jednostek będących spółkami kapitałowymi i komandytowo-akcyjnymi, a także spółkami jawnymi lub komandytowymi, w których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, jak również spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej.
Początkowo od 31 grudnia 2024 r. obowiązek raportowania obejmie największe przedsiębiorstwa, które już posiadają doświadczenie w przygotowywaniu raportów niefinansowych. Raportowanie ESG dotyczyć będzie więc dużych jednostek i jednostek dominujących dużej grupy, które spełniają ww. kryteria wielkości.
W drugim etapie od 31 grudnia 2025 r. obowiązek raportowania będzie rozszerzał się na małe i średnie przedsiębiorstwa będące emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego. One również muszą spełniać wcześniej już opisywane kryteria wielkości.
Następnie po dniu 31 grudnia 2027 r. obowiązek obejmie jednostki zależne lub oddziały, o których mowa w art. 63zd Ustawy.
Raportowanie zrównoważonego rozwoju
Zgodnie z art. 63r ust. 2 Ustawy, duże przedsiębiorstwa, grupy kapitałowe oraz małe i średnie jednostki będące emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym mają obowiązek przedstawiania:
- zwięzłego opisu modelu biznesowego i strategii jednostki, w tym jak radąi sobie z ryzykami i szansami związanymi z zrównoważonym rozwojem, oraz plany na przejście na zrównoważoną gospodarkę, osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. i ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5°C;
- określonych celów zrównoważonego rozwoju na lata 2030 i 2050, związanych z redukcją emisji gazów cieplarnianych, a także postępów w ich realizacji;
- opisu roli kierownika jednostki oraz członków rady nadzorczej w kwestiach zrównoważonego rozwoju;
- opisu polityk jednostki związanych z kwestiami zrównoważonego rozwoju i sposobu ich wdrażania w modelu biznesowym;
- informacji o systemach zachęt związanych z zrównoważonym rozwojem dla kierownictwa i rady nadzorczej jednostki;
- opisu procesu należytej staranności wdrożonego przez jednostkę, obejmującego identyfikowanie ryzyk i działań zapobiegających negatywnym skutkom działalności jednostki i jej łańcucha dostaw;
- opisu głównych ryzyk związanych z zrównoważonym rozwojem i sposobu ich zarządzania przez jednostkę.
Powyższe informacje przedsiębiorstwa powinny przedstawić w wyodrębnionej części sprawozdania z działalności jednostki. Co istotne raportowanie zrównoważonego rozwoju powinno odpowiadać unijnym standardami sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju (ESRS). Standardy te określone zostały przez Komisję Europejską w drodze rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2023/2772 z dnia 31 lipca 2023 r. uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Ponadto warto wspomnieć, że raportowanie ESG obejmuje również ujawnienia taksonomiczne wynikające z art. 8 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 (Taksonomia UE). Obowiązek ten dotyczy podmiotów których działalność gospodarcza kwalifikuje się do tzw. Taksonomii UE, a więc jest uznana jako działalność gospodarcza zrównoważona środowiskowo.
We wprowadzonym art. 63s Ustawy wskazano również możliwość sporządzania przez uprawnione podmioty uproszczonej sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, która powinna zawierać zwięzły opis modelu biznesowego i strategii jednostki, opis polityk jednostki dotyczących zrównoważonego rozwoju, opis rzeczywistych i potencjalnych negatywnych skutków działalności jednostki dla zrównoważonego rozwoju oraz działań podjętych w celu ich zidentyfikowania, monitorowania, zapobiegania, łagodzenia lub eliminowania, opis najważniejszych ryzyk związanych z zrównoważonym rozwojem oraz sposobu ich zarządzania przez jednostkę oraz kluczowe wskaźniki niezbędne do ujawnienia informacji zawartych w punktach 1–4.
Jak można dowiedzieć się z art. 63u oraz art. 63v Ustawy, podmioty zależne mogą skorzystać ze zwolnienia z obowiązku sporządzania własnych raportów ESG, pod warunkiem że informacje dotyczące ich działalności zostały uwzględnione w skonsolidowanym sprawozdaniu zrównoważonego rozwoju przygotowanym przez jednostkę dominującą.
Dla dużych grup kapitałowych szczególne regulacje dotyczące raportowania skonsolidowanego zawarto w art. 63x ustawy. Jednostki dominujące dużych grup kapitałowych są zobowiązane do przedstawienia w sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju grupy kapitałowej informacji niezbędnych do zrozumienia wpływu działalności grupy na kwestie zrównoważonego rozwoju. Raport skonsolidowany musi zawierać m.in.:
- opis modelu biznesowego i strategii grupy kapitałowej,
- identyfikację głównych ryzyk środowiskowych, społecznych oraz zarządczych,
- wskazanie celów oraz działań podejmowanych w celu zminimalizowania wpływu działalności na środowisko.
Standardy raportowania
Jak już powyżej wspomniano Komisja Europejska ustaliła wspólne dla wszystkich standardy ESRS. Jest to nowość z uwagi na fakt, iż poprzednie sprawozdania niefinansowe mogły być tworzone dowolnie bez jednoznacznie przyjętych wymogów.
ESRS podzielone zostały na dwie części ogólne oraz na standardy tematyczne, które tworzą pięć części związanych ze środowiskiem, cztery części społeczne oraz jeden dotyczący prowadzonej działalności gospodarczej.
W zakresie standardów środowiskowych poruszone zostały kwestie zmian klimatu, zanieczyszczeń, wody i zasobów morskich, a także bioróżnorodności i ekosystemów oraz gospodarki o obiegu zamkniętym. Wśród standardów społecznych skupiono się na własnych zasobach pracowniczych rozumianych jako osoby pozostające w stosunku pracy, jak i osoby samozatrudnione, kwestiach pracy w łańcuchu wartości, jak również dotkniętych społecznościach i konsumentach oraz użytkownikach końcowych. Kwestie ładu korporacyjnego, w tym również korupcji poruszono natomiast w standardach biznesowych.
Warto podkreślić, iż ESRS stanowią wymogi dotyczące ujawniania informacji w raportach, a nie określają wymogów dotyczących tego w jaki sposób jednostki powinny postępować. Co więcej ESRS przewiduje możliwość pominięcia pewnych informacji z uwagi na brak ich istotności z punktu danej jednostki.
Weryfikacja raportowania
Kolejną nowością w odniesieniu do raportowania niefinansowego jest wprowadzenie weryfikacji sprawozdań przez biegłego rewidenta. Nowe przepisy nakładają obowiązek przeprowadzania weryfikacji raportów ESG przez biegłych rewidentów, która ma zapewnić rzetelności i wiarygodności publikowanych danych w ramach sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju. Wyboru firmy audytorskiej do przeprowadzenia atestacji dokonuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki, chyba że statut, umowa lub inne wiążące przepisy stanowić będą inaczej.
Kierownik jednostki zobowiązany jest do współpracy z biegłym rewidentem podczas przeprowadzania atestacji poprzez dostęp do dokumentów, udzielanie wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia badania. Co więcej biegły rewident może także dzięki upoważnieniu kierownika jednostki uzyskać informacje związane z przebiegiem atestacji raportów ESG od kontrahentów. Jeśli badanie dotyczy sprawozdania jednostki dominującej powyższe uprawnienia dotyczą także jednostek zależnych, współzależnych i stowarzyszonych.
Podkreślenia wymaga iż biegły rewident w przypadku przygotowania niezgodnej ze stanem faktycznym opinii może podlegać grzywnie albo karze pozbawienia wolności do 2 lat albo obu tym karom łącznie. Jednakże karze ograniczenia wolności albo grzywnie podlegać może również ten kto nie poddał sprawozdania ESG atestacji przez biegłego rewidenta.
Autorzy: Dominika Frydryczak, Aleksandra Walczak, r. pr. Tomasz Brzeziński Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.