Ustawa z dnia 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2024 r poz. 1853, Nowelizacja) dotyczy zmniejszenia ilości szkodliwych emisji pochodzących z transportu poprzez rozwój zeroemisyjnego transportu zbiorowego jak również wprowadzenia obowiązku tworzenia stref czystego transportu.
Wprowadza ona zmiany do ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 875 z późn. zm., Ustawa). Prezydent podpisał Nowelizację w dniu 12 grudnia 2024 r., a jej przepisy weszły w życie 31 grudnia 2024 r. Przedstawione w projekcie zmiany zostały już przez nas opisane w artykule „Co ze strefami czystego transportu?”.
Obowiązujące przepisy
Kwestie stref czystego transportu poruszono w art. 39 Ustawy, jako możliwość dla gmin w celu ograniczenia negatywnego oddziaływania emisji zanieczyszczeń z transportu zarówno na ludzi jak i środowisko. Strefa ta obejmowała drogi na terenie danej gminy, których była zarządcą i powodowała zakaz wjazdu samochodów innych niż elektryczne, wodorowe czy napędzane gazem ziemnym. Zakaz ten nie obejmował pojazdów policyjnych, zarządu dróg, sił zbrojnych czy też autobusów szkolnych i zeroemisyjnych. Przy czym warto podkreślić, że rada gminy ustanawiając taką strefę może ustanowić dodatkowe wyłączenia zarówno podmiotowe jak i przedmiotowe od zakazu wjazdu.
Wprowadzenie obowiązku dotyczącego tworzenia stref czystego transportu
Nowelizacja w art. 1 pkt 7 zmieniającym art. 39 Ustawy wprowadza obowiązek tworzenia stref czystego transportu wyłącznie w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców, w których, zgodnie z danymi Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, zostanie odnotowane przekroczenie dopuszczalnego średniorocznego poziomu dwutlenku azotu (NO2) – obecnie, według danych za 2023 r. obowiązkiem tym objęte zostaną 4 polskie miasta: Warszawa, Kraków, Wrocław oraz Katowice.
Strefy te mają na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń, związanych z ruchem pojazdów. Sektor transportowy odpowiada za 4,7% tych emisji, a także za 37% emisji tlenków azotu (NOx), które przyczyniają się do zawałów serca, udarów mózgu, zatorowości płucnej i migotania przedsionków serca.
Nowelizacja zakłada możliwość podjęcia uchwały o zniesieniu strefy czystego transportu, w przypadku, gdy na terenie miasta przez 3 kolejne lata nie zostaną odnotowane przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń w powietrzu.
Rada gminy może określić wyjątki, umożliwiając czasowy, jednak nie dłuższy niż 3 lata od dnia ustanowienia strefy, wjazd do stref pojazdów niezgodnych z wymogami, pod warunkiem uiszczenia opłaty (art. 39 ust. 5).
Zakup wyłącznie autobusów zeroemisyjnych
Zgodnie z art. 1 pkt 3 Nowelizacji, gminy z miastami powyżej 100 000 mieszkańców zostały zobowiązane do nabywania wyłącznie autobusów zeroemisyjnych na potrzeby obsługi komunikacji miejskiej. Obowiązek ten dotyczy zakupów realizowanych w formie umowy sprzedaży, leasingu, najmu lub dzierżawy, co ma na celu wspieranie transformacji transportu publicznego w kierunku bardziej ekologicznych rozwiązań.
Jednocześnie, jak przewiduje art. 36 pkt 3 Ustawy, wprowadzono wyjątki od tego obowiązku. Wyjątki dotyczą sytuacji, w których przewozy wykraczają poza granice administracyjne miasta, w którym liczba mieszkańców przekracza 100 000 lub których organizatorem jest gmina z liczbą mieszkańców większą niż 100 000, realizowane na terenie gmin o liczbie mieszkańców mniejszej niż 100 000.
Rozwiązanie to ma uwzględnić specyfikę przewozów międzygminnych i uniknąć nadmiernych obciążeń finansowych dla mniejszych jednostek administracyjnych. Podkreślić jednak należy iż zgodnie z przewidzianym vacatio legis art. 1 pkt 3 wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2026 r.
Minimalne progi udziału pojazdów elektrycznych, zeroemisyjnych, napędzanych gazem ziemnym lub biometanem
Według zmienianego art. 34 ust. 1 Ustawy, organy administracji państwowej zapewniają, aby udział pojazdów elektrycznych we flocie użytkowanych pojazdów samochodowych wynosił co najmniej 22 %, wcześniej było to co najmniej 50%.
Zgodnie z art. 1 pkt 2 Nowelizacji, zmniejszono minimalny udział pojazdów elektrycznych w jednostkach samorządu terytorialnego powyżej 50 000 mieszkańców na 22%. Poprzednio wymagano, aby co najmniej 30% floty użytkowanych pojazdów było elektrycznych lub napędzanych gazem ziemnym.
Na mocy art. 1 pkt 3 Nowelizacji, zrezygnowano z określania minimalnego progu udziału autobusów zeroemisyjnych lub napędzanych biometanem w komunikacji miejskiej. Gminy te mogą wykorzystywać takie autobusy w sposób „częściowy”, co daje większą elastyczność przy planowaniu floty.
Na podstawie art. 1 pkt 5 Nowelizacji, uchylono art. 37 Ustawy, który nakładał na JST obowiązek sporządzania co trzy lata analizy kosztów i korzyści związanych z wykorzystaniem autobusów zeroemisyjnych.
Raportowanie
Nowelizacja wprowadza nowe obowiązki raportowania (art. 1 pkt 6 Nowelizacji, zmieniający art. 38 Ustawy). JST oraz naczelne i centralne organy administracji państwowej mają obowiązek do dnia 31 stycznia każdego roku raportować ministrowi właściwemu do spraw energii oraz ministrowi właściwemu do spraw klimatu o liczbie pojazdów elektrycznych we flocie według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego przekazanie tej informacji.
Natomiast gminy powyżej 50 000 co roku do dnia 31 stycznia mają przekazać wspomnianym ministrom informację o liczbie autobusów we flocie, z uwzględnieniem liczby oraz udziału procentowego autobusów zeroemisyjnych oraz autobusów napędzanych gazem ziemnym pochodzącym z biometanu, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego przekazanie tej informacji.
Autorzy: Dominika Frydryczak, r. pr. Maciej Grabek, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.