Liczne zmiany w europejskich aktach prawnych w zakresie energetyki wymuszają podejmowanie prac dostosowawczych w polskim ustawodawstwie. Tym razem prawodawca zajął się nowelizacją szeroko rozumianego prawa energetycznego w drodze ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Nowelizacja), która obecnie czeka na podpis Prezydenta RP. W największym stopniu modyfikacjom ma ulec ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Prawo energetyczne), jednak ważne poprawki pojawią się także w innych aktach prawnych. Z oceną tych rozwiązań można się zapoznać w niedawnym artykule Adama Wawrzynowicza, redaktora naczelnego portalu ENERGIA.EDU.PL dla „Rzeczpospolitej”.

Nowelizacja pociągnie za sobą istotne dla branży energetycznej konsekwencje, nad którymi trzeba się pochylić. Z uwagi na pokaźną liczbę zmian, którą trudno byłoby objąć jedną publikacją, temat zostanie przez nas podzielony na cztery części. Dziś zapraszamy do zapoznania się z pierwszą z nich, dotyczącą sytuacji odbiorców.

Techniczna zmiana sprzedawcy

Pierwszą z istotnych zmian odnajdujemy w art. 4j Prawa energetycznego w postaci zobowiązania operatora informacji rynku energii, operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego oraz operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego do umożliwienia odbiorcy energii elektrycznej dokonania zmiany sprzedawcy energii w terminie 24 godzin od momentu powiadomienia operatora informacji rynku energii o zawarciu nowej umowy sprzedaży energii elektrycznej lub umowy kompleksowej. Dobowy termin będzie liczony od momentu przesłania przez nowego sprzedawcę informacji o zawarciu umowy sprzedaży energii elektrycznej z odbiorcą.

Powyższe rozwiązanie nie wejdzie jednak w życie od razu, ponieważ wiąże się ono ściśle z funkcjonowaniem Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii. Techniczna zmiana sprzedawcy energii elektrycznej w 24 godziny nie będzie zatem możliwa przed rokiem 2026 – zakładając, że w tym roku zacznie działać centralny system informacji rynku energii.

Porównywarka ofert sprzedaży energii elektrycznej

Kolejnym udogodnieniem przewidzianym dla odbiorców jest wdrożenie porównywarki ofert sprzedaży energii elektrycznej (zasadom funkcjonowania tego narzędzia poświęcono cały nowy rozdział 4b w Prawie energetycznym). Nie będzie ona ogólnodostępna, ponieważ uprawnionymi do bezpłatnego skorzystania z jej dobrodziejstw będą odbiorcy energii elektrycznej w gospodarstwach domowych oraz mikroprzedsiębiorcy o przewidywanym rocznym zużyciu energii elektrycznej poniżej 100.000 kWh.

Porównywarka ofert będzie prowadzona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE) na specjalnie przygotowanym do tego portalu i zapewni możliwość pozyskania informacji dotyczących:

• wszystkich ofert sprzedaży energii elektrycznej przeznaczonych dla tych odbiorców, w tym ofert z cenami dynamicznymi energii elektrycznej występujących na rynku energii elektrycznej na terytorium Polski,
• ofert innych usług wysuwanych przez sprzedawców energii elektrycznej,
• wyników porównań ofert dostępnych w porównywarce.

Oferty mają być aktualizowane na bieżąco, co ma zostać zagwarantowane przez nałożenie na przedsiębiorstwa obowiązku informowania Prezesa URE o planowych zmianach lub planach wprowadzenia nowej oferty z siedmiodniowym wyprzedzeniem.

Obywatelskie społeczności energetyczne

Ustawodawca nie ustaje w wysiłkach nakierowanych na dalsze wsparcie rozwoju inicjatyw energetycznych na terenie kraju. Tym razem w polskim porządku prawnym pojawi się definicja obywatelskich społeczności energetycznych. Szczegółowe reguły działania obywatelskich społeczności energetycznych zawarto w nowym rozdziale 2e Prawa energetycznego. W zamiarze ustawodawcy za ww. społeczność będzie uchodził podmiot posiadający zdolność prawną:

• opierający się na dobrowolnym i otwartym uczestnictwie i w którym uprawnienia decyzyjne i kontrolne będą przysługiwać członkom, udziałowcom lub wspólnikom, którzy nie mogą być innymi podmiotami niż osoby fizyczne, jednostki samorządu terytorialnego, mikroprzedsiębiorcy lub mali przedsiębiorcy;
• dla którego działalność gospodarcza w sektorze energetycznym nie stanowi przedmiotu podstawowej działalności członków takiej społeczności;
• mający na celu zapewnienie korzyści środowiskowych, gospodarczych lub społecznych dla swoich członków, udziałowców lub wspólników oraz dla obszarów, na których prowadzi działalność;
• który będzie działać w jednym z enumeratywnie wymienionych w ustawie obszarów, takich jak: wytwarzanie, obrót czy magazynowanie energii elektrycznej, ładowanie pojazdów elektrycznych, wytwarzanie, zużywanie lub sprzedaż biogazu, biogazu rolniczego, biomasy i biomasy pochodzenia rolniczego.

Dla powyższych podmiotów przewidziano wielość form organizacyjnych, w ramach których będą mogły one wykonywać swoje zadania. Są to m.in. spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe, stowarzyszenia, spółki osobowe i spółdzielnie rolników. Po wybraniu formy prawnej konieczne będzie jeszcze wpisanie takiej społeczności do odpowiedniego wykazu obywatelskich społeczności energetycznych, prowadzonego przez Prezesa URE.

Obywatelska społeczność energetyczna będzie mogła działać na obszarze świadczenia usług przez jednego operatora systemu dystrybucyjnego – tego, do którego sieci są przyłączone instalacje należące do członków danej społeczności.

Uwzględnienie obywatelskich społeczności energetycznych w Nowelizacji oznacza, że na polskim rynku pojawi się kolejny (obok klastrów energii i spółdzielni energetycznych) sposób oddolnej współpracy energetycznej, mający za zadanie integrację lokalnej społeczności w celu umożliwienia odbiorcom końcowym wzięcia udziału w wytwarzaniu, zużyciu oraz dzieleniu się energią elektryczną i biogazem z innymi odbiorcami. W uzasadnieniu Nowelizacji zaznaczono jednocześnie, że wprowadzana regulacja stanowi ramy funkcjonowania obywatelskich społeczności energetycznych. Nie jest zatem wykluczone, że w przyszłości nastąpi ich uszczegółowienie.

Umowy z cenami dynamicznymi energii elektrycznej

W kontekście odbiorców energii elektrycznej zaproponowano wprowadzenie nowej formy sprzedaży energii elektrycznej – na podstawie umowy z ceną dynamiczną energii elektrycznej (art. 5 ust. 4g i 4h Prawa energetycznego). Ustawodawca ma w tym przypadku na myśli umowę sprzedaży energii elektrycznej lub umowę kompleksową, zawartą między sprzedawcą energii elektrycznej a odbiorcą końcowym, odzwierciedlającą wahania cen na rynkach energii elektrycznej, w szczególności na rynkach dnia następnego i dnia bieżącego, w odstępach co najmniej równych okresowi rozliczania niezbilansowania.

Umowy z cenami dynamicznymi będą mogli zawierać wyłącznie odbiorcy, którzy posiadają licznik zdalnego odczytu. Ofert będzie można szukać w pierwszej kolejności u sprzedawców energii elektrycznej, którzy sprzedają energię elektryczną do co najmniej 200.000 odbiorców końcowych, ponieważ zostaną oni ustawowo zobowiązani do rozszerzenia swojej oferty o umowy z ceną dynamiczną.

Należy przy tym podkreślić, że posiadanie licznika zdalnego odczytu nie spowoduje automatycznego przejścia na rygor umów z ceną dynamiczną, gdyż zawarcie takiej umowy będzie wymagało uprzedniego uzyskania zgody od odbiorcy końcowego. Cena sprzedaży energii elektrycznej będzie w takim przypadku uzależniona od informacji na temat cen i stawek opłat na rynku dnia następnego i dnia bieżącego przez giełdę towarową na terenie Polski. W odniesieniu do takich odbiorców sprzedawcy energii elektrycznej nie będą mieli obowiązku informowania o powodach i warunkach zmiany cen lub stawek opłat za energię elektryczną. Jednocześnie, co najmniej raz na kwartał, sprzedawcy będą zobowiązani do informowania pozostałych odbiorców o możliwości zawarcia umowy z ceną dynamiczną energii elektrycznej, a także o kosztach, korzyściach i ryzykach związanych z tą umową.

Oferty z cenami dynamicznymi będą udostępniane również w porównywarce ofert, o której mowa wyżej.

Pozostałe zmiany dotyczące odbiorców energii

Wśród pozostałych (i niemniej ważnych) zmian dotyczących odbiorców należy wyróżnić w pierwszej kolejności wprowadzenie przepisów dotyczących odpowiedzi odbioru i odbiorcy aktywnego na rynku energii. Odbiorcą aktywnym ma być taki odbiorca końcowy, który działając indywidualnie lub w grupie zużywa wytworzoną we własnym zakresie energię lub ją magazynuje, ewentualnie sprzedaje. Odbiorcą aktywnym może być też podmiot realizujący przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej, świadczący usługi systemowe lub usługi elastyczności, pod warunkiem jednak, że powyższe aktywności nie są przedmiotem jego podstawowej działalności.

Wspomniana wyżej odpowiedź odbioru oznacza z kolei zmianę zużycia energii elektrycznej odbiorcy końcowego w stosunku do jego zwykłego lub bieżącego zużycia energii elektrycznej w odpowiedzi na sygnały rynkowe, w tym w odpowiedzi na zmienne w czasie ceny energii elektrycznej lub zachęty finansowe, lub w następstwie przyjęcia oferty odbiorcy końcowego, złożonej indywidualnie lub w ramach agregacji, dotyczącej sprzedaży zmniejszenia lub zwiększenia poboru po cenie obowiązującej na rynku zorganizowanym.

Odbiorca aktywny będzie mógł działać również przy wsparciu agregatora. Szerzej o roli tego podmiotu będziemy pisać w jednym z kolejnych artykułów. W tym miejscu wystarczy wskazać, że agregator ma być pośrednikiem pomiędzy grupami odbiorców a rynkiem, oferującym usługę elastyczności oraz energię wytworzoną we własnym zakresie.

Nowelizacja dodaje również nowe przepisy odnoszące się do stosunków pomiędzy odbiorcą końcowym energii elektrycznej i sprzedawcą energii elektrycznej. m.in. energia elektryczna i paliwa gazowe będzie mogła być dostarczana odbiorcy w gospodarstwie domowym tylko w oparciu o umowę kompleksową. Tym samym to sprzedawcy będą zobowiązani do zawierania umów dystrybucyjnych dla takich odbiorców.

W przypadku wypowiedzenia umowy zawartej na czas określony przez odbiorcę końcowego, wysokość kosztów i odszkodowań z tytułu wypowiedzenia tej umowy nie będzie mogła przekraczać wysokości bezpośrednich strat ekonomicznych, jakie z tytułu wypowiedzenia poniosło przedsiębiorstwo energetyczne. Zmianie ulegną też wymogi dotyczące zawartości umów zawieranych z posiadaczami instalacji odnawialnych źródeł energii służących do wytwarzania biogazu poprzez obligatoryjne dodanie do ich treści informacji o szczegółowych zasadach stosowania ograniczeń mocy wprowadzanej do sieci elektroenergetycznej.

Zgodnie z projektowanym w art. 5 Prawa energetycznego ustępem 4aa, ustanawiającym zasadę zawierania umów o świadczenie usług przesyłania paliw gazowych w oparciu o ustalony wzorzec umowy, operator systemu przesyłowego gazowego i operator systemu połączonego gazowego będzie odpowiedzialny za opracowanie wzorców i w dalszej kolejności zamieszczenie ich na swojej stronie internetowej oraz udostępnienie ich w swoich siedzibach. Proponowana zmiana ma na celu ustanowienie podstawy prawnej do przyjętej już praktyki, polegającej na określeniu postanowień umów przesyłowych paliw gazowych w Ogólnych Warunkach Umów, w tym zmian wprowadzanych w umowach przesyłowych.

Autor: Tomasz Siedlecki, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.