Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw wprowadziła nowe regulacje w zakresie obowiązku przedkładania Prezesowi URE taryf do zatwierdzenia przez przedsiębiorstwa energetyczne obracające gazem ziemnym. Nowelizacja przewiduje stopniową detaryfikację na rynku gazowym.

Przed wejściem w życie omawianej nowelizacji przedsiębiorstwo energetyczne zobowiązane było do przedkładania Prezesowi URE do zatwierdzenia taryf dla paliw gazowych. Na podstawie art. 49 ustawy – Prawo energetyczne (dalej: PE) istniała jednak możliwość uzyskania indywidualnego zwolnienia od tego obowiązku, jeżeli przedsiębiorstwo działało w warunkach konkurencji (przesłanki działalności w warunkach konkurencji zostały pośrednio zdefiniowane w ustawie poprzez wskazanie cech rynku takich jak: liczba uczestników i wielkości ich udziałów w rynku, przejrzystość struktury i zasad funkcjonowania rynku, istnienie barier dostępu do rynku, równoprawne traktowanie uczestników rynku, dostęp do informacji rynkowej, skuteczność kontroli i zabezpieczeń przed wykorzystywaniem pozycji ograniczającej konkurencję, dostępność do wysoko wydajnych technologii). O zwolnieniu decydował każdorazowo Prezes URE, który w razie ustania warunków uzasadniających zwolnienie mógł cofnąć wydaną decyzję.  W stanie prawnym sprzed nowelizacji obowiązek zatwierdzenia taryf stanowił więc regułę, a możliwość uzyskania zwolnienia okoliczność o charakterze wyjątkowym.

W latach 2009-2013 r. Komisja Europejska prowadziła przeciwko Polsce postępowanie w sprawie regulowanych cen gazu ziemnego. KE oceniła istniejący obowiązek taryfikacyjny jako przeszkodę dla wprowadzenia konkurencyjnego rynku gazu ziemnego. Stwierdzenie to stało się podstawą do skierowania sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku z dnia 10 września 2015 r. (C-36/14) TSUE orzekł, że utrzymywanie nieograniczonego w czasie ustawowego obowiązku zatwierdzania taryf dla obrotu gazem ziemnym dla wszystkich odbiorców stanowi naruszenie prawa unijnego. Rozstrzygnięcie Trybunału stało się podstawą do wprowadzenia zmian w obowiązującym porządku prawnym i stworzenia mniej restrykcyjnej regulacji prawnej dla działalności przedsiębiorstw energetycznych obracających gazem ziemnym.

Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw weszła w życie dnia 1 stycznia 2017 r. Na mocy nowelizacji dodano do art. 47 PE ust. 1a stanowiący, iż taryfy ustalane przed przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesję na obrót paliwami gazowymi lub na obrót gazem ziemnym z zagranicą w zakresie określonym w tej koncesji nie podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE. Ustawa zmieniająca wprowadziła więc zwolnienie z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia dla dwóch typów przedsiębiorstw energetycznych:

• posiadających koncesję na obrót paliwami gazowymi,
• posiadających koncesję na obrót gazem ziemnym z zagranicą.

Podmioty te, wskazane przez ustawodawcę w sposób generalny, zwolnione są z obowiązku przedkładania Prezesowi URE taryf do zatwierdzenia. Nowe przepisy wprowadzają zatem całkowitą rezygnację z regulowania cen gazu ziemnego. Wprowadzając do ustawy ogólną regułę postępowania, ustawodawca wskazuje również na wyjątki, a więc przypadki, w których konieczne będzie zatwierdzenie taryfy przez Prezesa URE. Stanowi o tym dodany do ustawy art. 62b PE. Zgodnie z nim obowiązkowi zatwierdzenia podlegają taryfy ustalane:

• dla odbiorców końcowych, z wyjątkiem odbiorców, którzy dokonują zakupu paliw gazowych a) w punkcie wirtualnym,

1. b) w postaci skroplonego gazu ziemnego lub sprężonego gazu ziemnego,
2. c) w trybie przetargów, aukcji lub zamówień publicznych

• dla odbiorców paliw gazowych w gospodarstwach domowych.

Utrzymanie obowiązku ma jednak charakter wyłącznie czasowy – w pierwszym przypadku datą graniczną wyznaczoną przez ustawodawcę jest 30 września 2017 r., w drugim 3 grudnia 2023 r. Po upływie wskazanych wyżej terminów przedsiębiorstwa obrotowe nie będą musiały zwracać się do Prezesa URE o zatwierdzenie taryfy.

                Nowelizacja nakłada na przedsiębiorstwa obowiązek podjęcia starań w celu dostosowania wiążących je z odbiorcami umów sprzedaży i umów kompleksowych, jeżeli nie określają one ceny paliw gazowych lub sposobu jej ustalania. W takim przypadku przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się sprzedażą paliw gazowych powinno przesłać odbiorcy projekt zmiany umowy w zakresie proponowanych cen paliw gazowych lub sposobu ich ustalania. Termin na dokonanie tej czynności określany jest w odniesieniu do terminów czasowego utrzymania obowiązku przedłożenia taryf do zatwierdzenia. Przesłanie odbiorcy projektu zmian ma nastąpić  przed upływem terminów, o których mowa w art. 62b ust. 1 PE, nie później jednak niż na 2 miesiące przed upływem tych terminów. A contrario, jeżeli umowy zawierają już postanowienia dot. ceny lub sposobu jej ustalenia, przedsiębiorstwo nie jest zobowiązane do złożenia odbiorcy propozycji zmiany.

Dodatkowo, wraz z projektem zmiany umowy przedsiębiorstwo energetyczne powinno przesłać odbiorcy pisemną informację o prawie do wypowiedzenia umowy. Odbiorca może wypowiedzieć umowę bez ponoszenia kosztów, składając do przedsiębiorstwa energetycznego pisemne oświadczenie. Umowa ta ulega rozwiązaniu z ostatnim dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym oświadczenie o wypowiedzeniu umowy dotarło do przedsiębiorstwa energetycznego. Odbiorca może wskazać późniejszy termin rozwiązania tej umowy.

Autor: radca prawny Tomasz Brzeziński, radca prawny Kamil Iwicki, Kancelaria Wawrzynowicz & Wspólnicy Sp.k.