Celem opublikowanego w styczniu projektu nowelizacji Prawa energetycznego jest przyczynienie się do dalszego rozwoju rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego oraz skutecznego wykonywania uprawnień przez regulatora. Projekt ustawy z 2018 roku uległ aktualizacji w styczniu 2020 i uwzględnia postulaty zgłoszone w trakcie uzgodnień międzyresortowych.

Obszerna nowelizacja odnosi się do kilkunastu obszarów problemowych.

1. Umożliwia się wykonanie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1222 z dnia 24 lipca 2015 r. ustanawiającego wytyczne dotyczące alokacji zdolności przesyłowych i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi, w tym ogólne zasady głosowania w sprawie decyzji dotyczących wniosków przygotowywanych przez wyznaczonych operatorów rynku energii elektrycznej.

Projekt ustawy wprowadza przepisy niezbędne do prawidłowego i skutecznego stosowania przepisów w/w rozporządzenia („CACM”), które nakłada na regulatora obowiązek zapewnienia przestrzegania przez nominowanego operatora rynku energii („NEMO”) przepisów CACM oraz oceny spełniania przez NEMO kryteriów wyznaczenia na nominowanego operatora rynku energii określonych w art. 6 CACM.

W Projekcie zaproponowano wprowadzenie m. in. przepisu definiującego NEMO, nadano regulatorowi kompetencje do ustalania zasad podziału uprawnień do głosowania przez NEMO i podział tych uprawnień w rozumieniu art. 9 ust. 2 akapit 4 CACM oraz przyznano mu prawo do żądania od NEMO przedstawienia informacji lub dokumentów dotyczących wykonywanej działalności nominowanego operatora rynku energii elektrycznej.

2.   Stwarza się podstawę prawną dla rekuperacji energii elektrycznej zwróconej do sieci trakcyjnej w następstwie hamowania pojazdów oraz odbioru energii elektrycznej przez punkt ładowania z pojazdu elektrycznego.

Zaproponowane w Projekcie rozwiązania obejmą swoim zakresem podmiotowym pojazdy kolejowe (w tym metro), tramwaje i trolejbusy. Rozliczanie dostarczanej energii elektrycznej, w przypadku jej zwrotu do sieci trakcyjnej przyłączonej do sieci dystrybucyjnej OSD elektroenergetycznego, albo sieci dystrybucyjnej OSD elektroenergetycznego w następstwie hamowania pojazdu kolejowego, tramwaju oraz trolejbusa będzie następowało na podstawie różnicy ilości energii elektrycznej pobranej i zwróconej przez danego odbiorcę, ustalanej w oparciu o rzeczywiste wskazania urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych.

3.  Wprowadza się obowiązek opracowywania przez operatora systemu magazynowania (OSM) oraz operatora systemu skraplania gazu ziemnego (OSGZ) instrukcji ruchu i eksploatacji instalacji magazynowej („Instrukcja”).

Celem wprowadzenia powyższego obowiązku jest zwiększenie nadzoru nad warunkami świadczenia usług magazynowania, skraplania i regazyfikacji oraz zwiększenia przejrzystości zasad funkcjonowania OSM i OSGZ.

OSM i OSGZ zobowiązany będzie do skonsultowania Instrukcji z użytkownikami systemu i przedłożenia jej do zatwierdzenia przez Prezesa URE na wzór funkcjonującego obowiązku sporządzenia IRiESD i IRiESP. W Projekcie przewidziano wykaz informacji, które powinny zostać zawarte w treści instrukcji.

OSGZ i OSM po raz pierwszy opracują odpowiednio projekt instrukcji ruchu i eksploatacji instalacji skroplonego gazu ziemnego lub projekt instrukcji ruchu i eksploatacji instalacji magazynowej i poinformują użytkowników systemu o publicznym dostępie do projektu instrukcji oraz o możliwości zgłaszania uwag, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

4.   Nabór na Prezesa URE będzie przeprowadzał zespół powołany przez Ministra wł. ds. energii, a Prezes URE będzie wykonywał swoje zadania przy pomocy dwóch Wiceprezesów URE, którzy będą wykonywać swoje zadania określone ściśle w ustawie, statucie URE oraz regulaminie organizacyjnym.

5.  Prezes URE będzie organem właściwym do uznawania kwalifikacji osób wykonujących prace przy urządzeniach, instalacjach i sieciach energetycznych nabytych w państwach członkowskich UE, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwach członkowskich EFTA, a wszystkie świadectwa będą tracić ważność po upływie 5 lat od dnia ich wpisu w rejestrze świadectw kwalifikacyjnych – przepisy te mają znaleźć zastosowania zarówno do dużego jak i małego przedsiębiorcy.

6.  Prezes URE będzie mógł z urzędu lub na wniosek strony zobowiązać strony umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii elektrycznej zawartej pomiędzy sprzedawcą a operatorem systemu dystrybucyjnego lub operatorem systemu przesyłowego do jej zmiany, w celu umożliwienia sprzedawcy sprzedaży paliw gazowych lub energii elektrycznej lub świadczenia usługi kompleksowej odbiorcom przyłączonym do sieci tego operatora, w przypadkach uzasadnionych koniecznością zapewnienia ochrony interesów odbiorców końcowych, równoważenia interesów stron tej umowy lub przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję, w tym umożliwienia korzystania przez odbiorców końcowych z uprawnienia zmiany umowy.

Zatwierdzenie instrukcji będzie możliwe tylko wówczas, gdy spełni ona ustawowe wymagania przy jednoczesnym zapewnieniu równoważenia interesów użytkowników systemu i zachowaniu bezpieczeństwa rozwoju konkurencji na rynku energii elektrycznej i rynku gazu ziemnego. W innym wypadku, Prezes URE będzie uprawniony do wezwania OSP i OSD do zmiany instrukcji w oznaczonym zakresie. Co istotne, w przypadku niewykonania ww. zobowiązania przez operatora, uprawnienie do zmiany instrukcji zostanie scedowane na Prezesa URE.

7.  Prezes URE będzie mógł cofnąć koncesję w przypadku wydania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wobec przedsiębiorstwa energetycznego decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

8.  Wprowadza się podstawy prawne dla funkcjonowania zamkniętych systemów dystrybucyjnych (ZSD).

Impulsem do podjęcia analiz w zakresie zasadności wprowadzenia instytucji ZSD do przepisów PE były sygnały zarówno po stronie OSD jak i przedsiębiorstw, których głównym przedmiotem działalności nie jest działalność energetyczna, natomiast warunki, w jakich funkcjonują niejako wymuszają uzyskanie przez nich statusu OSD.

Projekt określa, czym jest ZSD oraz reguluje jego status prawny. Wniosek o uznanie systemu dystrybucyjnego za ZSD składany przez OSD, ma dotyczyć systemu dystrybucyjnego zlokalizowanego na ograniczonym obszarze geograficznym, w tym w szczególności na obszarze zakładu przemysłowego oraz w jego najbliższym otoczeniu, na obszarze obiektu handlowego lub miejsca świadczenia usług wspólnych. Zgodnie z propozycją, za ZSD Prezes URE może uznać m. in.: zakłady przemysłowe, centra handlowe i centra usług wspólnych, jeżeli spełniają przesłanki wskazane w przepisach. Nowelizacja wyklucza natomiast możliwość przyznania statusu ZSD spółdzielniom mieszkaniowym i deweloperom.

9.   Wprowadza się kompleksowe rozwiązania dla funkcjonowania i rozwoju magazynów energii elektrycznej w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE).

W Projekcie proponuje się wprowadzenie do przepisów PE jednolitych definicji, które będą wykorzystane we wszystkich innych aktach prawnych, m. in. definicji magazynowania energii elektrycznej oraz definicji magazynu energii elektrycznej (w przedstawionej propozycji magazynowanie energii elektrycznej jest procesem, w którym energia pobrana z sieci jest ponownie wprowadzania do sieci w okresie późniejszym).

W projekcie ustawy proponuje się, analogicznie jak ma to miejsce w sektorze gazu, objęcie magazynowania energii elektrycznej osobną koncesją, alternatywną wobec koncesji na wytwarzanie (określenie progu mocowego – magazyny energii elektrycznej o mocy większej niż 10 MW). Podobnie, obowiązkiem koncesyjnym objęta ma być działalność polegająca na skraplaniu gazu ziemnego.

Konieczne stało się również m. in. wprowadzenie przepisu rozszerzającego delegację do IRiESP i IRiESD w celu określenia wymagań technicznych określających funkcjonowanie odrębnie instalacji zarządzania popytem i magazynów energii elektrycznej. Projekt jednocześnie określa warunki na jakich magazyn energii elektrycznej może być uwzględniony w planie rozwoju jako substytut rozbudowy sieci i wyłącza magazynowanie energią elektryczną z obowiązku sporządzania taryf.

Wśród istotnych propozycji, dodatkowo postulowano przyjęcie w rozliczeniach za usługę przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej reguły salda, czyli przyjęcie jako podstawy do rozliczeń stawki sieciowej wyłącznie różnicy pomiędzy ilością energii elektrycznej pobranej przez magazyn energii elektrycznej i energii ponownie wprowadzonej do sieci z tego magazynu, co określa się jako stratę w procesie magazynowania energii elektrycznej. Podobny mechanizm ma mieć zastosowanie w przypadku składnika stałego opłaty sieciowej, obliczanego na jednostkę mocy umownej.

W Projekcie wprowadzono rozwiązanie, które przewiduje, że dla energii pobranej przez magazyn energii elektrycznej na potrzeby magazynowania oraz na potrzeby własne magazynu, nie będzie obowiązku przedstawiania do umorzenia świadectw pochodzenia z OZE jak również zwolnienie z obowiązku opłaty OZE.

10.  Dokonuje się zmian w zakresie przepisów regulujących politykę energetyczną państwa w sposób pozwalający na elastyczne kształtowanie formuły dokumentu.

11.  Doprecyzowuje się przepisy dotyczące stosowania taryfy dotychczasowej przez przedsiębiorstwo energetyczne oraz zmienia się miejsce publikacji taryf dla ciepła z dziennika wojewódzkiego na Biuletyn URE.

12.  Wprowadza się środki mające na celu przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom niektórych sprzedawców wprowadzając zakaz zawierania umów sprzedaży paliw gazowych i energii elektrycznej poza lokalem przedsiębiorstwa.

13.  Umożliwia się prowadzenie postępowań w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów (ADR – alternative dispute resolution) osobom zajmującym się obsługą Koordynatora ds. negocjacji.

14.  Szczegółowo uregulowano kwestię zabezpieczenia majątkowego w celu zaspokojenia roszczeń osób trzecich, mogących powstać wskutek niewłaściwego prowadzenia działalności objętej koncesją.

Zaproponowano dodanie do obowiązującego art. 38 PE dodatkowych przepisów, mających na celu uregulowanie zasad dotyczących ustanawianych przez Prezesa URE zabezpieczeń majątkowych, które będą dotyczyć wszystkich rodzajów działalności koncesjonowanej oraz wprowadzenie minimalnego progu takiego zabezpieczenia i określenie przesłanek, umożliwiających Prezesowi URE zwolnienie koncesjonariusza z utrzymywania tego zabezpieczenia.

15.  Doprecyzowano definicję uczestnika rynku (włączając jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) oraz przepisy karne w zakresie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1227/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (Dz.U.UE.L.2011.326.1) (REMIT).

16.  Sprzedawca paliw gazowych lub energii elektrycznej został zobowiązany do zapewnienia publicznego dostępu do aktualnego stanu prawnego związanego z prawami konsumenta energii.

17.  Wprowadza się przepis, zgodnie z którym znak towarowy OSD będącego częścią przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo nie będzie mógł wprowadzać w błąd co do odrębnej tożsamości sprzedawcy będącego częścią tego samego przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo.

18.  Wprowadza się zmiany w Ustawie z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych („Ustawa o elektromobilności”) w zakresie programu budowy stacji gazu ziemnego oraz przedsięwzięć w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci niezbędnych do przyłączenia tych stacji oraz obowiązku zapewnienia przez jednostki samorządu terytorialnego, aby odpowiednia liczba pojazdów napędzanych gazem ziemnym bądź energią elektryczną była wykorzystywana do realizacji zadań publicznych.

Propozycje zmian obejmują m. in. art. 39 Ustawy o Elektromobilności. Do treści przepisu dodano katalog zwolnień z zakazu wjazdu na teren stref czystego transportu pojazdów innych niż elektrycznych, napędzanych wodorem i gazem ziemnym. Zwolnienia dotyczą m. in. pojazdów policyjnych, używanych we flocie obsługującej Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, zarządów dróg i realizujących zadania na rzecz zarządców dróg, Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, specjalistycznych środków transportu sanitarnego, wykorzystywanych przez zespoły ratownictwa medycznego oraz zespoły transportu sanitarnego.

Zaproponowano ponadto wprowadzenie dodatkowego wyłączenia, który umożliwi wjazd pojazdów Pogotowia Energetycznego na teren strefy czystego transportu w celu usunięcia skutków ewentualnych awarii i powstałych w związku z nimi zagrożeń.

Jednocześnie Nowelizacja przewiduje m. in. zmianę terminu obowiązku wykonywania zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego, których liczba mieszkańców przekracza 50 000, lub zlecania wykonywania tych zadań podmiotom zewnętrznym, przy użyciu pojazdów elektrycznych lub pojazdów napędzanych gazem ziemnym na 1 stycznia 2021 r.

19.  Wprowadza się systemowe rozwiązania w zakresie systemu inteligentnego opomiarowania polegające na obowiązku instalacji do dnia 31 grudnia 2028 r. liczników zdalnego odczytu skomunikowanych z systemem zdalnego odczytu w punktach pomiarowych stanowiących co najmniej 80 % łącznej liczby punktów pomiarowych u odbiorców końcowych przyłączonych do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV należących do tego operatora, zgodnie z harmonogramem określonym w ustawie oraz na powołaniu Operatora Informacji Rynku Energii którego rolą będzie utworzenie i rozwój centralnego systemu informacji rynku energii. Przewiduje się, że licznik zdalnego odczytu będzie umożliwiał pomiary jakości dostarczanej energii elektrycznej, co umożliwi docelowo wprowadzenie automatycznego naliczania bonifikat za przerwy w jej dostarczaniu oraz inne naruszenia parametrów jakościowych energii elektrycznej.

20.  Wzmacnia się kompetencje nadzorcze Prezesa URE nad rynkiem paliw ciekłych w celu zapobiegania sygnalizowanym przez ten organ nieprawidłowościom. Prezes URE będzie uprawniony m. in. do merytorycznej oceny wniosku o wpis do rejestrów podmiotów przywożących, do wykreślenia z urzędu podmiotu z rejestru w przypadku ignorowania obowiązku składania sprawozdań. Jednocześnie wprowadzono podstawę prawną do odmowy udzielenia jak i cofnięcia koncesji w zakresie paliw ciekłych przez Prezesa URE wnioskodawcy, który nie daje rękojmi prawidłowego wykonywania tej działalności. Powyższe uprawnienie pozwoli nie dopuścić do działalności koncesjonowanej w zakresie paliw ciekłych podmiotów, co do których istnieją uzasadnione okoliczności, że nie będą prawidłowo wykonywać działalności gospodarczej objętej koncesją.

Co istotne, celem ograniczenia negatywnych skutków towarzyszących niekiedy praktyce sprzedaży udziałów lub akcji przedsiębiorstw koncesjonowanym, dodano art. 37a PE, który wprowadza dodatkowe obowiązki informacyjne w przypadku zmian w strukturze kapitału spółek prowadzących działalność w zakresie wytwarzania paliw ciekłych oraz obrotu paliwami ciekłymi z zagranicą. Wprowadzono również możliwość cofnięcia przez Prezesa URE koncesji na wytwarzanie paliw ciekłych lub koncesji na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą w przypadku, gdy przedsiębiorstwo energetyczne, pomimo wezwania przez Prezesa URE, nie realizuje Narodowego Celu Wskaźnikowego.

Nowelizacja wprowadza również regulacje, zgodnie z którą koncesja na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą wygasa, jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne, w zakresie udzielonej koncesji, nie dokona obrotu paliwami z zagranicą przez kolejne następujące po sobie 12 miesięcy. Zmiana ta ma na celu ograniczenie nieprawidłowości na rynku paliw ciekłych, które są niekiedy związane z tzw. martwymi koncesjami.

21. Projekt ponadto usuwa zidentyfikowane luki w prawie oraz doprecyzowuje przepisy wywołujące rozbieżności interpretacyjne.

W związku z powyższym,zaproponowano rozszerzenie definicji przedsiębiorstwa energetycznego o działalność w zakresie przeładunku paliw ciekłych, oraz zmianę definicji sieci gazociągów kopalnianych, rozszerzając ją o gazociągi zbudowanych i eksploatowanych w ramach przedsięwzięcia polegającego na wydobywaniu ropy naftowej lub gazu ziemnego ze złóż.

autor: Joanna Nowak, Kamil Iwicki, Wawrzynowicz i Wspólnicy sp. k.