Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1787 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie redukcji emisji metanu w sektorze energetycznym oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/942Tekst mający znaczenie dla EOG (Dz. U. UE. L. z 2024 r. poz. 1787) (Rozporządzenie metanowe lub Rozporządzenie) zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (UE) 15 lipca 2024 r., weszło zaś w życie 4 sierpnia 2024 r. Rozporządzenie metanowe nazwać można przełomowym, gdyż – pomimo niewątpliwie negatywnego wpływu na środowisko – emisje metanu nie były wcześniej przedmiotem szczególnego zainteresowania na poziomie choćby zbliżonym do dwutlenku węgla (CO₂). Zgodnie z tekstem Rozporządzenia metan znajduje się bezpośrednio za CO₂, jeżeli chodzi o odpowiedzialność za wkład w globalne ocieplenie oraz zmianę klimatu, przy czym czas jego utrzymywania się w atmosferze jest znacznie krótszy niż ma to miejsce w przypadku dwutlenku węgla, co umożliwia podjęcie skutecznych działań redukujących jego emisję i oddziaływanie na środowisko.

Już w 2020 roku, Komisja Europejska (KE) w swoich założeniach Europejskiego Zielonego Ładu, o którym pisaliśmy w chwili jego opublikowania w artykule Europa neutralna dla klimatu – The European Green Deal, podkreślała możliwość zmniejszenia emisji metanu włącznie z emisjami z ropy naftowej, gazu i węgla aż o 77%. W ocenie KE będzie to miało bezpośrednie przełożenie na ograniczenie globalnego ocieplenia na poziomie nie przekraczającym 1,5^oC i pozwoli UE przejąć inicjatywę w walce z emisjami metanu oraz zwiększy bezpieczeństwo energetyczne wspólnoty. Bardziej szczegółowo sposób na walkę z nadprodukcją metanu przedstawiono w strategii unijnej na rzecz ograniczenia emisji metanu, o której pisaliśmy w odrębnym artykule „Komisja Europejska opublikowała strategię na rzecz ograniczenia emisji metanu”.

Gazownictwo – kto i jakich zmian może się spodziewać?

Rozporządzenie metanowe ustanawia przepisy mające na celu redukcję emisji metanu w sektorze energetycznym w UE, co obejmuje emisje pochodzące z sektora ropy naftowej, gazu ziemnego oraz węgla wprowadzane do obrotu w UE. Przepisy są adresowane do przedsiębiorstw wykonujących działalność w powyższych obszarach, ale także wprost do operatorów, czyli każdej osobie fizycznej lub prawnej, która prowadzi lub kontroluje składnik aktywów lub, jeżeli przewiduje to ustawodawstwo krajowe, której przekazano uprawnienia do podejmowania decyzji ekonomicznych w zakresie technicznego funkcjonowania składników aktywów.

W kontekście gazownictwa trzeba wskazać, że Rozporządzenie nakłada jednolite obowiązki na przedsiębiorstwa wykonujące działalność w zakresie poszukiwania gazu ziemnego, jego przetwarzanie, przesyłu i dystrybucji, a także podziemne składowania oraz obsługi instalacji LNG. Należą do nich:

1. sporządzenie raportu zawierającego kwantyfikację emisji metanu na poziomie źródła oszacowaną za pomocą co najmniej ogólnych współczynników emisji w odniesieniu do wszystkich źródeł emisji – kwantyfikacja to operacje mające na celu określenie wielkości emisji metanu na podstawie pomiarów bezpośrednich lub, w przypadku gdy nie da się wykonać takich pomiarów, na podstawie szczegółowych obliczeń inżynierskich lub przy użyciu narzędzi symulacyjnych, a także przy użyciu zaawansowanych urządzeń i metod monitorowania; należy założyć, że w przypadku przedsiębiorstw infrastrukturalnych kwantyfikacji należy dokonać w stosunku do całości infrastruktury; raport ma zostać przedłożony „właściwemu organowi” (brak wskazówek, o który organ może chodzić na gruncie prawa krajowego; niewykluczone, że powstanie nowy organ) w ciągu 10 miesięcy od daty wejścia w życie Rozporządzenia;
2. sporządzenie raportów zawierających kwantyfikację emisji metanu na poziomie źródła emisji– raporty mają być sporządzone odrębnie dla aktywów eksploatowanych i nieeksploatowanych (nieznajdujących się pod kontrolą operacyjną operatora); dla aktywów eksploatowanych raport należy przedłożyć właściwemu organowi w ciągu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie Rozporządzenia, a dla aktywów nieeksploatowanych w ciągu 24 miesięcy od dnia wejścia w życie Rozporządzenia; raporty mogą być złożone równocześnie z pierwszym raportem;
3. sporządzanie raportów zawierających kwantyfikację emisji metanu na poziomie źródła emisji, uzupełnionych pomiarami emisji na poziomie lokalizacji – pomiar na poziomie lokalizacji oznacza pomiar odgórny, który zazwyczaj wiąże się z wykorzystaniem czujników zamontowanych na mobilnej platformie, stałych czujników punktowych lub innych środków umożliwiających uzyskanie pełnego przeglądu emisji w całej lokalizacji (położeniu geograficznym obiektu); raporty mają być sporządzane odrębnie dla aktywów eksploatowanych i nieeksploatowanych; dla aktywów eksploatowanych raport należy przedłożyć właściwemu organowi w ciągu 24 miesięcy od dnia wejścia w życie Rozporządzenia, a następnie co roku do dnia 31 maja, z kolei dla aktywów nieeksploatowanych w ciągu 42 miesięcy od dnia wejścia w życie Rozporządzenia, a następnie co roku do dnia 31 maja;
4. sporządzenie programu wykrywania nieszczelności i naprawy – w programie ma się znajdować opis podejmowanych badań i działań zgodnie ze specyfikacjami technicznymi zawartymi w normach europejskich; program ma zostać przedłożony właściwemu organowi w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie Rozporządzenia;
5. przeprowadzenie badania wszystkich istotnych elementów zgodnie z zapisami programu – badanie będzie trzeba przeprowadzić w ciągu 9 miesięcy od dnia wejścia w życie Rozporządzenia; to będzie pierwsze badanie, jednak później konieczne będzie przeprowadzanie cyklicznych badań co 2, 4 i 5 miesięcy przy użyciu urządzeń o minimalnej granicy wykrywalności określonej w Rozporządzeniu;
6. sporządzanie sprawozdań podsumowujących wyniki wszystkich zakończonych badań oraz wszystkie odpowiadające im harmonogramy napraw i monitorowania w ciągu poprzedniego roku – sprawozdania będą sporządzane co rok; brak terminu sporządzenia pierwszego sprawozdania.

Co istotne: jeżeli na skutek badania dojdzie do wykrycia wycieku metanu, operator będzie zobowiązany do naprawy lub wymiany wadliwego elementu. W przypadku pierwszej próby naprawy lub wymiany, maksymalny termin to 5 dni od dnia wykrycia. Po dokonaniu naprawy lub wymiany należy wykonać badanie ponaprawcze w maksymalnym terminie 30 dni po naprawie. Badanie ponaprawcze realizuje się niezależnie od badań cyklicznych.

sporządzanie sprawozdań podsumowujących wyniki wszystkich zakończonych badań oraz wszystkie odpowiadające im harmonogramy napraw i monitorowania w ciągu poprzedniego roku – sprawozdania będą sporządzane co rok; brak terminu sporządzenia pierwszego sprawozdania.

Większy dostęp do danych o emisjach metanu

W Rozporządzeniu metanowym podkreśla się, że znaczna część emisji metanu związana z wykorzystywaniem paliw kopalnych w UE pochodzi z innych krajów. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie dostępności informacji o emisjach oraz przejrzystości tych danych. Może to zachęcić kraje eksportujące do UE do ograniczenia emisji metanu, ponieważ importerzy będą preferować bardziej ekologiczne źródła energii, aby oferować je swoim klientom.

Rozporządzenie metanowe wprowadza zamysł stworzenia platformy przejrzystości dotyczącej emisji metanu, która będzie zawierać szczegółowe profile państw członkowskich UE, producentów oraz importerów, którzy dostarczają ropę naftową, gaz ziemny i węgiel na rynek unijny. Również kraje spoza UE, a także producenci eksportujący te surowce objęci zostaną systemem monitorowania.

Rozporządzenie przewiduje utworzenie przez KE narzędzia do monitorowania emisji metanu oraz bazy danych, w której będą regularnie publikowane wyniki monitorowania z powietrza dużych emitentów metanu w sektorze energetycznym. Narzędzie to ma korzystać z danych satelitarnych, które będą aktualizowane i udostępniane publicznie i regularnie aktualizowane. Mają one obejmować informacje o skali, lokalizacji oraz źródłach emisji metanu zarówno w UE, jak i poza nią. Dodatkowo państwa członkowskie będą zobowiązane do zbierania danych na temat emisji metanu od operatorów i importerów działających na ich terenie oraz do udostępniania tych informacji zarówno KE, jak i podania ich do publicznej wiadomości.

***

Rozporządzenie metanowe wiązać się będzie z licznymi, uciążliwymi dla przedsiębiorstw energetycznych obowiązkami. Ich wdrożenie będzie dla wielu podmiotów gospodarczych czaso- i kapitałochłonne.

W tym kontekście warto zaznaczyć, że Rozporządzenie określa, że przy ustalaniu lub zatwierdzaniu taryf lub metod, które mają być stosowane przez operatorów i przedsiębiorstwa podlegające regulacji, organy regulacyjne mają uwzględniać koszty dodatkowe poniesione i inwestycje dokonane w celu wypełnienia obowiązków wynikających z rozporządzenia, w zakresie, w jakim odpowiadają one kosztom i inwestycjom ponoszonym przez efektywnego i porównywalnego pod względem strukturalnym operatora. Oznacza to, że przedsiębiorstwa podlegające obowiązkowi taryfowemu najprawdopodobniej będą mogły liczyć na zwrot ich nakładów. Pytanie tylko w jakim zakresie.

Autor: Kacper Tobiś, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.