modernizacja

Zmiany w charakterystyce energetycznej budynków – decyzja Parlamentu Europejskiego zapadła

Nie ulega wątpliwości, że ustawodawca, zarówno krajowy jak i unijny, dąży w ostatnich latach do stworzenia jak najbardziej efektywnego i ekologicznego systemu, który w założeniu ma powstrzymać i spowolnić emisje gazów cieplarnianych do atmosfery i oddziaływanie człowieka na środowisko. Emitentem istotnej części gazów cieplarnianych pozostaje sektor budownictwa i to mimo licznych regulacji, które mają nakierować podmioty zajmujące się zawodowo projektowaniem i stawianiem obiektów budowlanych oraz mieszkańców na wykorzystywanie odnawialnych materiałów budowlanych oraz sposobów zasilania. Do takich regulacji zalicza się dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz. U. UE. L. z 2010 r. Nr 153, str. 13 z późn. zm.).

Na poziomie unijnym uznano jednak, że w tym obszarze potrzebne są dalej idące rozwiązania. Projektowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (nowa EPBD lub projektowana dyrektywa) ma doprowadzić do stopniowego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz spożytkowania energii w unijnym sektorze budownictwa. Celem działań jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. Projektowana dyrektywa ma przyczynić się także do renowacji najbardziej emisyjnych (istniejących) budynków oraz ułatwić dostęp do informacji o charakterystyce energetycznej.

Przyczyny wprowadzenia nowej EPBD

Wskazany przez projektodawców powód wprowadzenia nowych przepisów, to przede wszystkim to, iż budynki odpowiadają za 40% zużywanej energii i 36% emisji gazów cieplarnianych związanych z energią. Ich renowacja będzie mieć kluczowe znaczenie dla ograniczenia zużycia energii, a idąc dalej – ma przełożyć się na redukcję emisji, zmniejszenie kosztów utrzymania budynków, oraz tworzenie miejsc pracy i wzrost gospodarczy w sektorze budownictwa.

Projektodawcy wskazują także, że minimalne wymagania dotyczące efektywności energetycznej są kluczowym narzędziem regulacyjnym, dającym bodziec do renowacji istniejących budynków na dużą skalę, ponieważ eliminują główne bariery dla renowacji. Za główne bariery uznano m.in. brak zachęt finansowych i skomplikowane struktury własności, które nie mogą być skutecznie przezwyciężone jedynie przez środki ekonomiczne. Wprowadzenie tych zmian powinno natomiast prowadzić do stopniowego wycofywania najmniej wydajnych energetycznie budynków oraz do ciągłego poprawiania standardów energetycznych w krajowym budownictwie. To z kolei ma przyczynić się do osiągnięcia długoterminowego celu dekarbonizacji zasobów budowlanych do roku 2050.

Prace nad zmianami

Przepisy, zarówno unijne jak i krajowe, powodują tworzenie warunków dla realizacji coraz to dalej idących potrzeb społeczeństwa w zakresie zmian, tak m.in. w niniejszej kwestii konsultacje społeczne zostały uruchomione w lutym 2021 r. i trwały do czerwca 2021 r. Mnogość uwag, analiza stanowisk, ilość uzupełnionych kwestionariuszy oraz długotrwały proces na etapie konstruowania projektowanej dyrektywy zakończył się pod koniec 2021 r., a materiał został przekazany do dalszych prac w Parlamencie Europejskim 15 grudnia 2021 r.

W grudniu 2023 roku Parlament europejski i Rada Unii Europejskiej wypracowały wstępne porozumienie co do kształtu nowej EPBD. Kolejne działania mają jedynie potwierdzić dokonane wcześniej przez te instytucje z Komisją Europejską ustalenia. W dniu 12 marca 2024 r. Parlament Europejski przegłosował projektowaną dyrektywę przy udziale 370 głosów za, 199 głosów przeciw, oraz 46 wstrzymujących się. Za odrzuceniem projektu zmiany głosowało 161 europosłów, przeciw 422, 21 wstrzymało się od głosu. Teraz podobny ruch powinna ma uczynić Rada.

Budynki zeroemisyjne

Głównym celem nadchodzącej nowelizacji jest spowodowanie modernizacji zarówno budynków publicznych, jak i prywatnych, zarówno mieszkalnych, jak i niemieszkalnych, w celu znacznego obniżenia kosztów związanych z ogrzewaniem i produkcją ciepłej wody, redukcji zużycia energii elektrycznej oraz emisji gazów cieplarnianych.

Wszystkie nowe budynki, na mocy art. 7, ust. 1 lit. b projektowanej dyrektywy winny być zeroemisyjne od początku 2030 r. Nowe budynki użyteczności publicznej natomiast, na mocy art. 7, ust. 1 lit. a – od 2028 r.. Są to terminy i tak odleglejsze aniżeli zakładano w pierwotnej wersji dyrektywy, bowiem w założeniu miało to nastąpić dla budynków mieszkalnych – od 2028, a dla budynków użyteczności publicznej – od 2026 r.^. Co prawda „budynek zeroemisyjny” może emitować w gazy cieplarniane w niewielkim stopniu, jednak eliminuje to całkowicie np. wykorzystywanie paliw kopalnych do ogrzewania tychże budynków.

W procesie obliczania emisji, państwa członkowskie winny uwzględniać całkowity wpływ na ocieplenie klimatu w cyklu życia budynku, w tym proces produkcji i utylizacji materiałów budowlanych wykorzystanych w jego konstrukcji. W przypadku budynków mieszkalnych, państwa członkowskie zostaną zobowiązane do wprowadzenia środków mających na celu obniżenie średniego zużycia energii pierwotnej o co najmniej 16% do roku 2030, oraz o co najmniej 20–22% do roku 2035.

Działania modernizacyjne

Zgodnie z nowymi wytycznymi, na mocy art. 9 ust. 1, pkt. 1a nowej EPBD, państwa członkowskie będą zobligowane do modernizacji 16% budynków niemieszkalnych o najgorszej wydajności energetycznej do roku 2030, a do roku 2033 – 26% takich budynków, stosując minimalne standardy dotyczące efektywności energetycznej. W przypadku budynków mieszkalnych natomiast państwa członkowskie zobowiązane będą doprowadzić do zmniejszenia średniego zużycia energii o min. 16% do 2030 r., oraz o min. 20-22% do roku 2035.

Jeśli to technicznie i ekonomicznie uzasadnione, państwa członkowskie będą stopniowo zobowiązane do instalowania systemów fotowoltaicznych w budynkach publicznych i niemieszkalnych, w zależności od ich wielkości, oraz we wszystkich nowo wznoszonych budynkach mieszkalnych do roku 2030.

Innym istotnym elementem jest nakaz stopniowego wprowadzania i promowania instalacji fotowoltaicznych w budynkach użyteczności publicznej i niemieszkalnych przez państwa członkowskie, przy uwzględnieniu skali tych budynków, oraz we wszystkich nowych budynkach mieszkalnych do roku 2030, pod warunkiem spełnienia odpowiednich kryteriów technicznych i ekonomicznych.

Zmierzch paliw kopalnych w ciepłownictwie

Kolejnym podnoszonym w dyrektywie aspektem jest ten, że dwie trzecie energii zużywanej do ogrzewania i ocieplania budynków pochodzi z paliw kopalnych. W świetle zapisów projektowanej dyrektywy państwa członkowskie powinny wprowadzić środki zapewniające stopniowe wycofywanie z systemów grzewczych rozwiązań opartych na paliwach kopalnych ze wszystkich budynków do 2035 r. Jeżeli nie będzie to wykonalne, zmiana w tym obszarze powinna nastąpić najpóźniej do 2040 r. (art. 13 ust. 6).

Znowelizowana dyrektywa EPDB zakłada również i ma również na celu wprowadzenie zakazu dotowania kotłów na paliwa kopalne, co oznacza m.in. koniec możliwości dofinansowania kotłów wykorzystujących gaz ziemny, od początku 2025 r. (art. 17 ust. 15). Wszystko to, wiązać się będzie ze znacznym zmniejszeniem atrakcyjności wykorzystywania gazu ziemnego, przede wszystkim w ciepłownictwie indywidualnym, jak i systemowym.

***

Zapisy projektowanej dyrektywy mają zrewolucjonizować budownictwo i położyć kres tonom gazów cieplarnianych dostających się do atmosfery na skutek zwykłego ogrzewania budynków czy innych obiektów budowlanych. Wymóg zachowania najwyższych możliwych standardów emisyjnych dla nowego budownictwa oraz szeroko zakrojone działania modernizacyjne mogą sprawić, że opłacalność wykorzystywania np. gazu ziemnego w ciepłownictwie istotnie spadnie.

Alternatywą mogą okazać się gazy odnawialne, przede wszystkim wodór odnawialny, który na skutek spalenia nie powoduje bezpośrednich szkód klimatycznych. Scenariusz wykorzystania wodoru w ciepłownictwie był wielokrotnie przypominany w licznych dokumentach strategicznych Komisji Europejskiej. Nowa EPDB jedynie to potwierdza.

Autorzy: Kacper Tobiś, Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.

Nowe przepisy dotyczące wymagań technicznych dla punktów bunkrowania

Zakończyły się konsultacje publiczne dot. projektu rozporządzenia Ministra Aktywów Państwowych w sprawie szczegółowych wymagań technicznych dla punktów bunkrownia skroplonego gazu ziemnego (LNG). Celem wprowadzenia nowych przepisów jest uregulowanie zasad funkcjonowania infrastruktury służącej do bunkrowania skroplonego gazu ziemnego (LNG).

Obecnie, w krajowym porządku prawnym brakuje przepisów, które określałyby szczegółowe wymagania techniczne, jakie powinny spełniać urządzenia ciśnieniowe oraz zespoły takich urządzeń zainstalowanych w stałych i mobilnych punktach bunkrowania skroplonego gazu ziemnego (LNG). Podobnie, brak jest aktualnie przepisów regulujących wymagania techniczne dotyczące projektowania, budowy, wytwarzania, osprzętu oraz badań i eksploatacji urządzeń technicznych instalowanych w punktach bunkrowania LNG z innych jednostek pływających.

Projektowane rozporządzenie stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych, zgodnie z którym minister właściwy ds. energii określić ma w drodze rozporządzenia:

– szczegółowe wymagania techniczne dotyczące bezpiecznej eksploatacji, naprawy i modernizacji punktów bunkrowania skroplonego gazu ziemnego (LNG),
– rodzaje badań technicznych punktów bunkrowania skroplonego gazu ziemnego (LNG) przeprowadzanych przez Transportowy Dozór Techniczny („TDT”) oraz sposób i terminy przeprowadzania tych badań,
– wysokość opłaty za przeprowadzenie badania przez TDT.

nowe definicje

Definiowane w projekcie Rozporządzenia pojęcia, co do zasady nie pojawiają się w innych aktach prawnych, a ich określenie na poziomie projektu pozwala na dokładne wyznaczenie ram przedmiotowych projektowanego aktu. W dokumencie zawarto m. in. definicję stałego i mobilnego punktu bunkrowania oraz punktu bunkrowania LNG z innych jednostek pływających.

Tym samym, pod pojęciem stałego punktu bunkrowania – w myśl projektowanych przepisów – należy rozumieć „punkt bunkrowania zamocowany na stałe w porcie wraz z obiektami budowlanymi i całym wyposażeniem pomiędzy kołnierzem kolektora do tankowania na infrastrukturze a kołnierzem kolektora do tankowania na odbierającym statku napędzanym LNG”. Pojęcie mobilnego punktu bunkrowania obejmuje natomiast „mobilny punkt bunkrowania wraz z całym wyposażeniem pomiędzy kołnierzem kolektora do bunkrowania na zbiorniku transportowym dopuszczonym do przewozu na podstawie odpowiednich przepisów i kołnierzem kolektora do tankowania na odbierającym statku napędzanym LNG”.

Za punkt bunkrowania LNG z innych jednostek pływających uznano „urządzenie lub zespół urządzeń wraz z całym wyposażeniem pomiędzy kołnierzem kolektora do tankowania na statku i kołnierzem kolektora do tankowania na odbierającym statku napędzanym LNG”.

szczegółowe wymagania techniczne dotyczące bezpieczeństwa eksploatacji, naprawy i modernizacji

Przepisy Rozporządzenia doprecyzowują, iż lokalizację punktu bunkrowania poddaje się ocenie ryzyka, za której sporządzenie odpowiada podmiot zarządzający obszarem, na którym ten punkt jest zlokalizowany. Wskazano również, że ocena ryzyka powinna zostać sporządzona zgodnie z normą PN-EN ISO 20519 – Statki i technika morska. Specyfikacja tankowania statków napędzanych skroplonym gazem ziemnym.

W celu zapewnienia jak najwyższego stopnia bezpieczeństwa wszystkim, którzy znajdą się w zasięgu działania punktu bunkrowania, dodatkowo wprowadzono wymóg uzgodnienia oceny ryzyka odpowiednio z dyrektorem urzędu morskiego albo dyrektorem urzędu żeglugi śródlądowej właściwym dla lokalizacji punktu bunkrowania. Przedmiotowe uzgodnienie będzie wymagało uprzedniego zasięgnięcia opinii komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej.

Nowa regulacja wymaga, aby punkt bunkrowania w zakresie bezpiecznej eksploatacji spełniał wymagania zawarte w ww. normie technicznej oraz uwzględniał aktualny poziom wiedzy i dobre praktyki. Jednocześnie określono, jakie przepisy normują wymagania techniczne w zakresie projektowania, wytwarzania, budowy, osprzętu, badań i eksploatacji urządzeń technicznych instalowanych w stałych jak i mobilnych punktach bunkrowania oraz w punktach bunkrowania LNG z innych jednostek pływających. Co istotne, przywołane w projektowanym § 5 przepisy wykonawcze obecnie stosuje się do zbiorników, a nie do urządzeń technicznych instalowanych w punktach bunkrowania.

Ponadto, określono katalog informacji i dokumentów, które należy uwzględnić przy eksploatacji stałego i mobilnego punktu bunkrowania oraz punktu bunkrowania LNG z innych jednostek pływających. Wśród wymaganych dokumentów wymieniono m. in. instrukcję eksploatacji punktu bunkrowania, która powinna zostać sporządzona dla każdego z ww. punktów i powinna zawierać informacje ściśle określone w projektowanym § 7 i § 9. Wymóg sporządzenia instrukcji eksploatacji jest podyktowany potrzebą zapewnienia prawidłowej eksploatacji punktów bunkrowania przez obsługę, operatorów oraz użytkowników tych punktów.

W projekcie przewidziano również katalog wymagań technicznych w odniesieniu do naprawy punktów bunkrowania jak i ich modernizacji, które powinny zostać potwierdzone stosowną dokumentacją przebiegu naprawy zawierającą opis tej naprawy wraz z uzasadnieniem. Jednocześnie przepisy wymagają aby naprawa punktów bunkrowania odbywała się zgodnie z wytycznymi zawartymi w treści instrukcji.

Projekt obejmuje również przepisy regulujące kwestie nadzoru procesu bunkrowania, kompetencji osób zaangażowanych w operację bunkrowania, jak i obowiązku zapewnienia stosowania środków zmniejszających zagrożenie wybuchem lub pożarem, który został nałożony na operatora punktu bunkrowania.

rodzaje, sposób oraz terminy przeprowadzania badań technicznych

Rozdział 3 projektowanego Rozporządzenia zawiera szereg przepisów odnoszących się do kwestii związanych z przeprowadzaniem badań technicznych. W § 19 wyróżniono rodzaje badań, jakim podlegają punkty bunkrowania (badania techniczne wstępne, okresowe oraz doraźne), natomiast w kolejnych przepisach doprecyzowano, na czym dokładnie polegają ww. badania, w jaki sposób oraz w jakim terminie należy je przeprowadzać.

Zgodnie z treścią projektowanych przepisów, badania techniczne mają być przeprowadzane na wniosek operatora punktu bunkrowania wyłącznie po całkowitym zamontowaniu i przygotowaniu do eksploatacji danego punktu bunkrowania.

opłaty

Przepisy Rozporządzenia określają wysokość opłaty pobranej przez TDT za wydanie opinii w zakresie zgodności dokumentacji technicznej projektowanego punktu bunkrowania LNG z przepisami oraz za przeprowadzenie badania technicznego punktu bunkrowania LNG w zakresie bezpiecznej eksploatacji, naprawy i modernizacji.

autorzy: Joanna Nowak, Kamil Iwicki, Wawrzynowicz i Wspólnicy Sp. k.