1 lutego 2023 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji ukazała się zaktualizowana wersja projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne i ustawy o odnawialnych źródłach energii (UC74), mającego na celu przede wszystkim implementację do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniającą dyrektywę 2012/27/UE. Wśród licznych zmian, obejmujących takie obszary jak: zmiana sprzedawcy energii elektrycznej, obywatelskie społeczności energetyczne, agregatorzy rynku energii elektrycznej, nowe uprawnienia Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE) czy piaskownica regulacyjna, projektodawca proponuje również nowe rozwiązania w zakresie linii bezpośrednich, których zagadnienie zostanie przybliżone w niniejszym artykule.

Zgodnie z obecnym stanem prawnym, mianem linii bezpośredniej określa się linię elektroenergetyczną łączącą wydzieloną jednostkę wytwarzania energii elektrycznej bezpośrednio z odbiorcą lub linię elektroenergetyczną łączącą jednostkę wytwarzania energii elektrycznej przedsiębiorstwa energetycznego z instalacjami należącymi do tego przedsiębiorstwa albo instalacjami należącymi do przedsiębiorstw od niego zależnych. Jej budowa, zgodnie z treścią art. 7a ust. 3 pkt 1) z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (PE) wymaga uzyskania zgody Prezesa URE, udzielanej w formie decyzji. W praktyce uzyskanie takiej zgody jest bardzo trudne, zaś omawiana nowelizacja ma zmienić obecny stan rzeczy.

Nowe definicje

Według obecnego tekstu projektu nowelizacji linią bezpośrednią należy określać linię elektroenergetyczną łączącą wydzieloną jednostkę wytwórczą z wydzielonym odbiorcą, w celu bezpośredniego dostarczania energii elektrycznej do tego odbiorcy, lub linia elektroenergetyczną łączącą jednostkę wytwórczą, z przedsiębiorstwem energetycznym, innym niż wytwarzające energię elektryczną w tej jednostce, wykonującym działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, w celu bezpośredniego dostarczenia energii elektrycznej do ich własnych obiektów, w tym urządzeń i instalacji, podmiotów będących ich jednostkami podporządkowanymi oraz do odbiorców przyłączonych do sieci, urządzeń i instalacji tego przedsiębiorstwa. Linia bezpośrednia zostanie też wyłączona z zakresu pojęciowego linii dystrybucyjnej.

W związku z powyższą zmianą, ustawodawca przewiduje również zdefiniowanie wydzielonej jednostki wytwórczej, wydzielonego odbiorcy oraz bezpośredniego dostarczania energii elektrycznej, które będą istotne w projektowanej procedurze związanej z budową i obsługą linii bezpośrednich. Definicje mają brzmieć następująco:

• wydzielona jednostka wytwórcza – jednostka wytwórcza, z której cała wytworzona energia elektryczna jest objęta bezpośrednim dostarczaniem energii elektrycznej do wydzielonego odbiorcy;
• wydzielony odbiorca – odbiorca, który nie jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej lub jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej w sposób uniemożliwiający wprowadzanie energii elektrycznej wytworzonej w wydzielonej jednostce wytwórczej do tej sieci, lub spełnia warunki, wymagania techniczne i obowiązki, o których mowa w art. 7aa ust. 3 PE;
• bezpośrednie dostarczanie energii elektrycznej – dostawy energii elektrycznej realizowane bez wykorzystania sieci elektroenergetycznej lub realizowane z wykorzystaniem sieci elektroenergetycznej przedsiębiorstwa energetycznego wykonującego działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną.

Wykaz linii bezpośrednich

Jak wspomniano wyżej, planuje się uszczegółowić procedurę związaną z budową i obsługą linii bezpośrednich. Pierwszą rzucającą się w oczy zmianą związaną z postępowaniem przed Prezesem URE w związku z linią bezpośrednią jest rezygnacja z wymogu uzyskania zgody Prezesa URE na budowę linii bezpośredniej, wydawanej w formie decyzji. W zamian proponuje się obowiązek uzyskania wpisu do wykazu linii bezpośrednich, prowadzonego i publikowanego w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Regulacji Energetyki przez Prezesa URE. Wpis taki będzie należało uzyskać przed wybudowaniem, zmianą mocy zainstalowanej w jednostkach wytwórczych na większą niż określona w przepisach oraz rozbudową linii bezpośredniej. Wpis do ww. wykazu ma być dokonywany w ciągu 30 dni od złożenia zgłoszenia, nie licząc czasu potrzebnego na dokonanie uzupełnień przez zgłaszającego. W przypadku, w którym Prezes URE uzna, że nie jest możliwe wpisanie linii bezpośredniej do wykazu lub zgłaszający nie odpowie na wezwanie Prezesa do uzupełnienia braków, wyda on decyzję odmowną.

Warto zauważyć, że w odniesieniu do 30-dniowego terminu na wpis mamy do czynienia z tzw. milczącym załatwieniem sprawy, ponieważ na podstawie art. 7aa ust. 17 niepodjęcie przez Prezesa URE żadnych czynności w odniesieniu do zgłoszenia będzie oznaczało, że wpis do wykazu dokonał się z upływem ostatniego dnia 30-dniowego terminu.

Co do zasady podmioty ubiegające się o wpis do wykazu powinny przedłożyć Prezesowi URE informacje i dokumenty wymienione w art. 7aa ust. 10 PE, jednak zgodnie z projektowanym art. 7aa ust. 24 PE przewiduje się uproszczoną procedurę zgłoszenia i dokonywania wpisu do wykazu w przypadku linii bezpośredniej, która:

• będzie bezpośrednio dostarczać energię elektryczną z wydzielonej jednostki wytwórczej do wydzielonego odbiorcy, nieprzyłączonego do sieci elektroenergetycznej, lub
• będzie bezpośrednio dostarczać energię elektryczną z OZE do wydzielonego odbiorcy;
• będzie bezpośrednio dostarczać do przedsiębiorstwa energetycznego wykonującego działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, energię elektryczną w celu bezpośredniego jej dostarczenia do jego własnych obiektów, podmiotów będących jego jednostkami podporządkowanymi oraz do odbiorców przyłączonych do urządzeń i instalacji tego przedsiębiorstwa;

o ile ich urządzenia lub instalacje nie umożliwiają wprowadzania energii elektrycznej dostarczanej linią bezpośrednią do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej, jeżeli warunki, wymagania techniczne i obowiązki do wprowadzenia energii do sieci krajowej nie zostały spełnione, oraz gdy łączna moc zainstalowana w jednostkach wytwórczych jest mniejsza niż 2 MW.

Powyższej wskazane podmioty, posiadające tytuły prawne do linii bezpośredniej będą jednak zobowiązane wystąpić do Prezesa URE z pełnym zgłoszeniem o wpis do wykazu w przypadku złożenia przez odbiorcę zasilanego tą linią wniosku o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej lub w przypadku planowanego przekroczenia 2MW łącznej mocy zainstalowanej przez jednostki wytwórcze.

Informacje zamieszczane w wykazie będą, zgodnie z art. 7aa ust. 9, określały m.in. maksymalne znamionowe napięcie i długość linii bezpośredniej, a także będą przedstawiały jej schemat elektryczny oraz wskazywały jej lokalizację i dane techniczne jednostek wytwórczych, które dostarczają energię tą linią bezpośrednią. W wybranych przypadkach w wykazie będzie zamieszczana również ekspertyza wpływu linii bezpośredniej lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych na system elektroenergetyczny.

Na podstawie projektowanego art. 7aa ust. 1 korzystający z linii bezpośredniej zostaną obłożeni konkretnymi obowiązkami, wśród których wymieniono m.in. zarządzanie pracą linii i jej utrzymanie, czy zainstalowanie i zapewnienie prawidłowego działania układu pomiarowo-rozliczeniowego, określającego ilości energii dostarczanej do odbiorcy.

Relacja z sieciami operatorów

Zgodnie z projektowanym art. 7aa ust. 2 PE, podłączenie odbiorcy do linii bezpośredniej nie będzie wykluczało możliwości równoczesnego przyłączenia tego odbiorcy do sieci elektroenergetycznej. Jego urządzenia powinny jednak uniemożliwiać w takim wypadku przekaz energii elektrycznej do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej, do której planuje się podłączyć.

Ustawodawca nie wyklucza również możliwości wprowadzenia energii elektrycznej dostarczanej linią bezpośrednią do sieci elektroenergetycznej. Takie rozwiązanie będzie możliwe po spełnieniu określonych w ustawie warunków, m.in. związanych z zawarciem odpowiedniej umowy. Dodatkowo jednostki wytwórcze przyłączone do linii bezpośredniej, niezależnie od tego, czy została ona przyłączona do sieci elektroenergetycznej, powinny spełniać wymogi wynikające z PE oraz ustalone wobec nich w ramach wydanych na podstawie Rozporządzenia 2019/943 Kodeksów sieci. W celu potwierdzenia spełniania ww. wymogów operatorzy, do których sieci przyłączono linię bezpośrednią, otrzymają uprawnienie do przeprowadzenia testów i symulacji zgodności przyłączonych do sieci jednostek wytwórczych. Wytwórca energii z jednostki wydzielonej powinien również posiadać dla tej jednostki odpowiednie certyfikaty zgodności jednostki z wymaganiami technicznymi.

Opłata solidarnościowa

Istotnym elementem nowelizacji jest również propozycja wprowadzenia tzw. „opłaty solidarnościowej”, uiszczanej przez przyłączonych do sieci elektroenergetycznej operatorów: wydzielonych odbiorców a także przedsiębiorstw posiadających koncesję na obrót energią elektryczną dostarczających energię elektryczną z jednostki wytwórczej linią bezpośrednią do własnych obiektów (w tym do urządzeń i instalacji podmiotów będących jego jednostkami podporządkowanymi) oraz odbiorców przyłączonych do tej linii.

Wysokość ww. opłaty ma kształtować się na poziomie udziału przyłączonych podmiotów w kosztach stałych za przesyłanie lub dystrybucję energii elektrycznej w części niepokrytej innymi składnikami taryfy operatorów. Ponadto ww. podmioty będą zobowiązane wnosić opłatę na pokrycie kosztów utrzymywania systemowych standardów jakości i niezawodności bieżących dostaw energii elektrycznej. Zgodnie z uzasadnieniem do omawianego projektu, rozwiązanie to ma na celu zapewnienie, by podmioty korzystające z linii bezpośredniej wykorzystujące energię sieciową dla celów bilansowych ponosiły część opłat, przyczyniając się do rozwoju sieci elektroenergetycznej w Polsce.

Zmiany w przepisach do instrukcji ruchu i eksploatacji sieci oraz w taryfach

Pewne zmiany dotkną również operatorów sieci dystrybucyjnych oraz operatora sieci przesyłowej. Przygotowywane przez nich na podstawie art. 9g instrukcje ruchu i eksploatacji sieci będą musiały zostać uzupełnione o takie elementy jak: zasady przyłączania linii bezpośrednich, wymagania techniczne dla linii bezpośrednich oraz wymagania w zakresie użytkowania linii bezpośredniej przez odbiorcę wydzielonego przyłączonego do sieci elektroenergetycznej, przy czym ostatni katalog ten będzie otwarty, co pozwoli operatorom na samodzielne rozszerzenie wymagań o istotne dla nich kwestie.

Przedsiębiorstwa będą również zobowiązane do przedstawienia dodatkowych informacji w tworzonych przez siebie taryfach. W szczególności będą one musiały ujawnić sposób ustalania opłaty solidarnościowej oraz sposób określania wysokości opłaty na pokrycie kosztów utrzymywania systemowych standardów jakości i niezawodności bieżących dostaw energii elektrycznej, o której mowa w projektowanym art. 7aa ust. 4 PE.

Kary pieniężne

W związku z tym, że projekt nowelizacji wprowadza do polskiego systemu prawa nowe instytucje, rozbudowie ulegnie również katalog kar nakładanych przez Prezesa URE. Z odpowiedzialnością spotkają się podmioty, które:

• budują lub użytkują linię bezpośrednią bez uzyskania wpisu do wykazu;
• wprowadzają energię elektryczną wytworzoną w wydzielonej jednostce wytwórczej do sieci elektroenergetycznej pomimo braku spełnienia warunków i wymagań technicznych;
• wprowadzając energię elektryczną dostarczaną linią bezpośrednią przekraczają moc umowną określoną w umowie na dostarczanie energii, o której mowa w art. 5 ust. 1 PE.

Pozostałe zmiany związane z linią bezpośrednią

W celu prawidłowego wdrożenia projektowanych zmian, nowelizacji ulegnie również ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy. W ramach nowelizacji odbiorcy przyłączeni do linii bezpośredniej, która z kolei przyłączona jest do sieci elektroenergetycznej, staną się płatnikami opłaty mocowej, jeżeli otrzymują energię elektryczną z sieci elektroenergetycznej za pośrednictwem linii bezpośredniej.

***

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, nowelizacja prawa w zakresie linii bezpośrednich powinna przyczynić się do ich rozwoju na polskim rynku zwiększając jednocześnie jego atrakcyjność. Można sugerować, że uwolnienie linii bezpośrednich z obecnych ścisłych rygorów przyniesie korzyści w szczególności przedsiębiorcom chcącym zasilać swoje zakłady produkcyjne i biura. Ponadto w przypadku, gdy linia bezpośrednia połączy instalację odbiorcy z jednostką wytwarzającą energię elektryczną z OZE, możliwe będzie łatwe uzyskanie źródła zielonej energii, która będzie następnie bilansowana z sieci elektroenergetycznej.

Zwracamy uwagę, że nowelizacja znajduje się jeszcze na etapie projektowania, w związku z czym istnieje prawdopodobieństwo, że jej poszczególne przepisy ulegną zmianie.

Autorzy: Tomasz Siedlecki, r.pr. Kamil Iwicki, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.