W 2003 roku weszła w życie Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej („Dyrektywa”). Zgodnie z jej założeniami, państwa członkowskie zostały zobowiązane do nałożenia podatków na produkty energetyczne i energię elektryczną według zasad określonych w tym dokumencie.
Od czasu przyjęcia w 2003 roku zapisów Dyrektywy, europejski rynek energii i stosowane technologie uległy znaczącym zmianom podobnie jak same ramy unijnych regulacji w zakresie energii i klimatu, co zostało zaprezentowane w dokumencie pt. The European Green Deal, tj. Europejskim Zielonym Ładzie. Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym przez organy unijne, założeniom Europejskiego Zielonego Ładu powinny towarzyszyć określone na odpowiednim poziomie podatki, których wysokość stanowiłaby istotny sygnał cenowy, który mógłby dostarczać odpowiednie zachęty dla prowadzenia zrównoważonych praktyk wśród producentów, użytkowników i konsumentów. Z tego też względu, konieczne jest dokonanie przeglądu Dyrektywy, której zmiana stanowi immanentny element reform przepisów mających doprowadzić do osiągnięcia założeń Europejskiego Zielonego Ładu.
Obecnie trwają konsultacje, których celem jest rozwiązanie kilku kluczowych problemów. Przede wszystkim, przegląd Dyrektywy ma doprowadzić do dostosowania obecnego poziomu opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej do polityki unijnej w zakresie energii i klimatu tak, aby przyczynić się do osiągnięcia celów wyznaczonych na 2030 rok oraz neutralności klimatycznej do 2050 roku, zgodnie z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu.
W drugiej kolejności zmiana przepisów Dyrektywy ma doprowadzić do zachowania spójności unijnego rynku wewnętrznego poprzez aktualizację zakresu i struktury stawek oraz racjonalizację fakultatywnie stosowanych zwolnień i obniżek podatkowych na gruncie krajowym.
Zgodnie z zaprezentowanym stanowiskiem Komisji Europejskiej, obecnie dostrzegalny jest wysoki poziom zróżnicowania krajowych stawek podatkowych dla paliw kopalnych oraz stosowanych zwolnień i obniżek podatkowych uzasadnianych koniecznością ochrony konkurencyjności przemysłu i gospodarki państw członkowskich UE. Zdaniem Komisji, szeroki zakres stosowanych ulg stanowi w rzeczywistości formę dopłat do dalszego utrzymywania przemysłu opartego na paliwach kopalnych, co jest niezgodne z celami Europejskiego Zielonego Ładu, a w konsekwencji, wymaga rewizji.
Konieczność dokonania rewizji w ww. zakresie przede wszystkim związana jest bezpośrednio z faktem, iż stopień wykorzystania paliw kopalnych jest szczególnie wysoki w sektorze lotnictwa i transportu morskiego, które są zwolnione z opodatkowania w zakresie energii, podczas gdy całkowicie odmienna sytuacja ma miejsce w przypadku transportu lądowego, co zwiększa poziom fragmentaryzacji rynku i zakłóca możliwość utrzymania równych szans we wszystkich sektorach gospodarki.
Zdaniem organów unijnych, konieczne jest dostosowanie założeń Dyrektywy do obecnych celów polityki unijnej, w szczególności unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji, zapisów dyrektywy ws. odnawialnych źródeł energii i dyrektywy ws. efektywności energetycznej. Dyrektywa w obecnym brzmieniu nie promuje paliw alternatywnych oraz zakładanego poziomu redukcji emisji gazów cieplarnianych i podejmowanych działań w kierunku osiągnięcia efektywności energetycznej. Co więcej, Dyrektywa w obecnym brzmieniu nie zapewnia wystarczających zachęt do inwestowania w nowe technologie oparte na paliwach alternatywnych.
Przede wszystkim jednak, rewizja Dyrektywy jest konieczna z uwagi na fakt, że stosowane dotąd minimalne stawki podatkowe utraciły swoją dotychczasową skuteczność. Wobec braku mechanizmu indeksacji ich rzeczywista wartość z czasem uległa erozji i nie mają już znaczącego wpływu na stawki krajowe, ponieważ zdecydowana większość państw członkowskich opodatkowuje większość produktów energetycznych.
