Dzisiaj wchodzi w życie ustawa o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022-2024 (Dz. U. z 2022 poz. 2088), która ma stanowić podstawę do udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej w ramach walki ze skutkami kryzysu energetycznego. Po sprawnie poprowadzonym procesie legislacyjnym Prezydent RP złożył pod nią podpis 10 października, a 12 października ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw RP.
Dzięki ustawie Rada Ministrów otrzymuje uprawnienie do przyjmowania programów pomocowych, mających na celu wsparcie przedsiębiorców w przypadkach, w których prowadzenie działalności gospodarczej jest zagrożone z uwagi na dynamiczny wzrost kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, związanych ze zwyżką cen energii elektrycznej oraz gazu ziemnego. Nowe regulacje mają chronić również pracowników tych przedsiębiorców.
Programy pomocowe będą przyjmowane na podstawie opublikowanego w marcu 2022 r. komunikatu Komisji Europejskiej „Tymczasowe kryzysowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki po agresji Rosji wobec Ukrainy”. W tym miejscy warto zaznaczyć, że Komisja Europejska konsultuje z państwami członkowskimi możliwość wydłużenia i uzupełnienia ram prawnych, o których mowa wyżej. Obecne rozwiązania obowiązują do końca 2022 r., a Komisja chce, aby tzw. Temporary Crisis Framework po poprawkach pozwalał na wsparcie rozwoju odnawialnych źródeł energii i dekarbonizację gospodarki do końca czerwca 2023 r.
Programy pomocowe przyjmowane na podstawie ustawy będą ustanawiane w drodze uchwał przyjmowanych przez Radę Ministrów, w których określona zostanie wysokość i źródło finansowania oraz suma środków dla operatora zarządzającego programem. Przyjmując program pomocowy, Rada Ministrów ma obowiązek wyznaczyć operatora programu rządowego. Zgodnie z ustawą do operatorów należeć mogą jednostki nadzorowane lub podległe członkom Rady Ministrów, centralne organy administracji rządowej lub spółki realizujące misję publiczną w rozumieniu przepisów o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Rolę operatora może pełnić również Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za realizację każdego programu rządowego odpowiadać ma minister właściwy do spraw gospodarki, a operator ma wykonywać jego polecenia i rekomendacje. To na nich nałożony zostanie obowiązek publikacji ogłoszenia zawierającego informacje o możliwości ubiegania się o wsparcie, podmiotach uprawnionych do składania wniosków, kryteriach, warunkach, okresie, za który przyznawana jest pomoc, warunkach, a także sposobie obliczania wysokości pomocy publicznej, maksymalnego poziomu dofinansowania, wzorze wniosku, terminie i sposobie składania wniosku.
Zgodnie z ustawą pomoc przyznawana jest na wniosek przedsiębiorców złożony na opracowanym przez operatora formularzu. Przedsiębiorcy muszą wyrazić zgodę na poddanie się kontroli w zakresie wysokości otrzymanej pomocy, spełnienia warunków jej uzyskania oraz prawidłowości jej rozliczenia.
Po przeprowadzeniu oceny wniosku, operator programu ma zawierać w imieniu ministra właściwego do spraw gospodarki umowę z przedsiębiorcą, na podstawie której przyznana zostanie pomoc publiczna. W umowie tej zawiera się w szczególności przeznaczenie pomocy, jej wysokość, warunki udzielenia pomocy, termin i sposób jej rozliczenia (w tym zobowiązanie przedsiębiorcy do zwrotu pomocy, w przypadku gdy pomoc przyznana zostałaby w wysokości wyższej niż należna), a także tryb kontroli.
Cała wysokość udzielonej pomocy lub jej część podlega zwrotowi wraz z odsetkami, gdy w drodze procedury weryfikującej wniosek operator ustali, że pomoc została przyznana nienależnie, w wysokości wyższej niż należna lub rozliczenie pomocy nastąpiło z naruszeniem sposobu lub terminu, określonych w umowie, na podstawie której pomoc została przyznana.
Pomoc może zostać wypłacona dopiero po wydaniu przez Komisję Europejską decyzji o zgodności pomocy publicznej przewidzianej w programie rządowym z rynkiem wewnętrznym. Zgodnie z planowaną nowelizacją przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o systemie rekompensat dla sektorów i podsektorów energochłonnych dysponent Funduszu Rekompensat Pośrednich Kosztów Emisji, za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych, może zaciągać pożyczki na finansowanie rządowego programu. Umożliwione zostanie też przeznaczanie na programy nadwyżki z funduszu.
Ustawa wprowadza maksymalny limit wydatków, jakie mogą zostać wydatkowane na realizację programów rządowych w latach 2022–2024.
***
Ustawa o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022-2024 stanowi solidny pakiet pomocy dla tych grup odbiorców, którzy dotychczas byli najbardziej narażeni na skutki kryzysu energetycznego. Przyjęcie tego aktu nie kończy jednak działań Rządu w obszarze pomocy przedsiębiorcom. Dwa dni temu Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku, dzięki któremu ma zostać wprowadzona maksymalna taryfa na energię elektryczną w wysokości 785 zł/MWh dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Cena maksymalna będzie stosowana przez sprzedawców w rozliczeniach z przedsiębiorcami od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r., przy czym zastosowanie ceny maksymalnej będzie odnosiło się do poboru nie większego niż 90% zużycie energii odbiorcy w okresie od 1 grudnia 2020 r. do 31 grudnia 2021 r.
Autorka: Julia Fischer, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.
