O doniosłości magazynowania energii w transformacji energetycznej nie trzeba nikogo przekonywać. Może się to odbywać w różny sposób, a w jednym z naszych artykułów pisaliśmy o szansach związanych z magazynowaniem energii elektrycznej pod postacią wodoru. Akcent na to zagadnienie został położony także w Polityce energetycznej Polski do 2040 r. Zgodnie z jej założeniami na koniec okresu objętego tym dokumentem, odnawialne źródła energii mają stanowić prawie 50% łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym. Pożądany jest więc rozwój rozwiązań, które umożliwią postęp w zakresie magazynowania energii (elektrycznej i ciepła). Stąd 3 listopada 2022 r. w wykazie Rządowego Centrum Legislacji pojawił projekt ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowych oraz inwestycji towarzyszących (453). Pomimo wielu zalet elektrowni szczytowo-pompowych oraz dynamicznego rozwoju OZE i generacji rozproszonej, w Polsce od wielu lat, oprócz działań modernizacyjnych, nie powstała żadna nowa elektrownia szczytowo-pompowa. Wejście w życie projektu ma zmienić ten stan rzeczy.
Definicje legalne
Projekt przewiduje wprowadzenie szeregu definicji legalnych dla kluczowych pojęć dotyczących bezpośrednio bądź pośrednio inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowych. Zdecydowanie najważniejsza z nich dotyczy samej elektrowni szczytowo-pompowej. Za takową będziemy uznawali wyodrębniony zespół urządzeń wraz z obiektami związanymi z nimi technicznie lub funkcjonalnie, służący do magazynowania energii elektrycznej poprzez wytwarzanie energii elektrycznej i wyprowadzanie mocy w wyniku procesu przemiany energii elektrycznej w energię potencjalną wody pompowanej do górnego zbiornika i przemiany energii potencjalnej wody magazynowanej w zbiorniku górnym w wyniku pompowania lub na skutek dopływu naturalnego w energię elektryczną.
Powiązanie elektrowni szczytowo-pompowych z magazynowaniem energii pozwoli im funkcjonować i rozliczać się na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne dla magazynów energii elektrycznej. Dzięki nowym przepisom elektrownie szczytowo-pompowe, traktowane do tej pory jako jednostki wytwórcze (np. ubiegały się o uzyskanie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej i ponosiły opłatę koncesyjną z tym związaną), po raz pierwszy będą mogły wejść w „reżim” przepisów regulujących działalność gospodarczą w zakresie magazynowania energii elektrycznej. Pamiętać bowiem trzeba, że ustawa z dnia 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1093) wprowadziła szereg ułatwień w obszarze magazynowania energii elektrycznej, z których będą mogły skorzystać także elektrownie szczytowo-pompowe.
Kolejna ważna definicja dotyczy pojęcia inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej. Chodzi o inwestycje w zakresie budowy lub przebudowy elektrowni szczytowo-pompowej w rozumieniu odpowiednio art. 3 pkt 6 i 7a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Dzięki tej definicji zostaną rozwiane wątpliwości interpretacyjne odnośnie zaliczenia danej inwestycji do inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej. Pojęcia budowy lub przebudowy są bowiem przedmiotem bogatego orzecznictwa oraz doktryny prawa budowlanego;
Napisać wypada także o definicji pojęcia inwestycji towarzyszącej rozumianej jako inwestycja w zakresie budowy lub przebudowy sieci przesyłowej w rozumieniu art. 3 pkt 11 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne konieczna do wyprowadzenia mocy z elektrowni szczytowo-pompowej lub inna inwestycja niezbędna do wybudowania lub przebudowy, lub zapewnienia prawidłowej eksploatacji tej elektrowni. Rozwiązanie to pozwoli, aby inwestycje niezbędne do faktycznego uruchomienia inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo pompowej podlegały tym samym zasadom co inwestycja główna.
Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej
W związku z tym, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym i zgodnie z przyjętą linią orzeczniczą sądów administracyjnych elektrownia szczytowo-pompowa nie stanowi inwestycji celu publicznego, proponuje się określić wprost , że inwestycja w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej jest inwestycją celu publicznego w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami. Niezależnie od powyższego, na wzór rozwiązań istniejących w innych specustawach wskazane jest przesądzić, że dla inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo–pompowej wydaje się decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej, łączącą w sobie aspekty decyzji lokalizacyjnej, podziałowej i wywłaszczeniowej.
Decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej będzie, ze względu na skalę inwestycji, wydawał właściwy miejscowo wojewoda w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku o wydanie decyzji. Organem wyższego stopnia w stosunku do wojewody w sprawach lokalizacji elektrowni szczytowo-pompowej będzie minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa. Na wojewodę nałożono szereg obowiązków informacyjnych na potrzeby nadzoru nad sprawną realizacją procedury administracyjnej oraz nakazów i ograniczeń, które mają sprawić, że decyzje będą szybko wydawane. Przykładowo wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie będzie ograniczone czasowo do jednego miesiąca od dnia złożenia wniosku, a w przypadku niewydania decyzji w tym terminie minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa wymierzy wojewodzie karę w wysokości 1000 zł za każdy dzień zwłoki. Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej będzie wydawana na czas określony, nie dłuższy niż 5 lat.
Inwestor będzie nabywał z mocy prawa z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej stała się ostateczna, prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowych należących w chwili złożenia wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej do Skarbu Państwa, znajdujących się w liniach rozgraniczających teren inwestycji oraz prawo własności budynków, innych urządzeń trwale z gruntem związanych i lokali znajdujących się na tych nieruchomościach. Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej będzie także stanowić podstawę do wydania decyzji o wygaśnięciu trwałego zarządu ustanowionego na nieruchomościach lub zarządu w odniesieniu do gruntów w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, przeznaczonych na inwestycję w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej, z wyłączeniem nieruchomości położonych na terenie parków narodowych. Jeżeli przeznaczona na inwestycję nieruchomość oznaczona w treści decyzji została uprzednio wydzierżawiona, wynajęta lub użyczona, decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej stanowić będzie podstawę do wypowiedzenia umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia ze skutkiem natychmiastowym.
Za nieruchomości, użytkowanie wieczyste oraz ograniczone prawa rzeczowe do nieruchomości, będzie przysługiwać odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między wojewodą a dotychczasowym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub osobą, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe do nieruchomości. Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej stała się ostateczna, nie dojdzie do uzgodnienia, wysokość odszkodowania będzie ustalał wojewoda w drodze decyzji. W projekcie ustawy określono, że odszkodowanie będzie obliczane na podstawie operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego, według stanu nieruchomości w dniu wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej przez organ pierwszej instancji oraz według jej wartości w dniu uzgodnienia albo w dniu wydania decyzji ustalającej wysokość odszkodowania. Odszkodowanie będzie podlegać waloryzacji na dzień wypłaty, według zasad obowiązujących w przypadku zwrotu wywłaszczonych nieruchomości.
Pozostałe decyzje w procesie inwestycyjnym
Wzorem innych specustaw, projekt ma wprowadzać rozwiązania, które w procesie inwestycyjnym przewidują odmienności w stosunku do „zwykłego” trybu realizacji prac. Do usuwania drzew i krzewów znajdujących się na nieruchomościach objętych decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej nie będzie się stosować przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody w zakresie obowiązku uzyskiwania zezwoleń na ich usunięcie oraz opłat z tym związanych, z wyjątkiem drzew i krzewów usuwanych z nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków oraz objętych formą ochrony przyrody. Do gruntów rolnych i leśnych objętych decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej nie będzie się także stosować przepisów art. 6–10a ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Inwestycje w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej oraz inwestycje towarzyszące będzie należało realizować w sposób zapobiegający zmniejszeniu obszaru gruntów leśnych w rozumieniu ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, w szczególności poprzez budowę sieci elektroenergetycznych przy użyciu technologii umożliwiających utrzymanie w jak największym stopniu dotychczasowego sposobu i wielkości zalesienia.
Pozwolenie na budowę będzie wydawał właściwy miejscowo wojewoda. Organem wyższego stopnia w stosunku do wojewody w sprawach pozwolenia na budowę elektrowni szczytowo-pompowej lub pozwolenia na rozbiórkę tej elektrowni będzie zaś Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego. Analogiczne będzie w przypadku pozwolenia na użytkowanie elektrowni szczytowo-pompowej. Ważnym do podkreślenia jest, że przed złożeniem wniosku o pozwolenie na budowę inwestor będzie zasięgał opinii zarządcy gruntów leśnych co do przebiegu tych sieci. Przepis ten wychodzi naprzeciw uwadze Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych i ma na celu zminimalizowanie zmniejszenia areału leśnego tak istotnego w dobie walki ze zmianami klimatycznymi.
Ograniczono również czas wydania zgody wodnoprawnej w odniesieniu do inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej do 30 dni od dnia złożenia wniosku o jej wydanie. Zgoda wodnoprawna w odniesieniu do inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej będzie mogła być udzielona przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej. Z kolei wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowej będzie następowało zgodnie z przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, z uwzględnieniem przepisów projektowanej ustawy. Termin wydania decyzji oraz termin ewentualnego rozpatrzenia przez organ wyższego stopnia odwołania od decyzji będzie wynosić 60 dni od dnia otrzymania odwołania.
***
Omawiany projekt jest kolejnym, który ma uprościć i przyspieszyć procesy inwestycyjne, zwłaszcza w przypadku inwestycji liniowych. Jednak tak jak wskazaliśmy w jednym z poprzednich artykułów omawiającym zmiany w ustawie o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych, szukanie udogodnień dla inwestorów w drodze przyjmowania specjalnych ustaw, które zawieszają stosowanie przepisów ogólnych musi następować z poszanowaniem interesu innych stron, przede wszystkim bezpośrednich sąsiadów inwestycji.
Projekt znajduje się obecnie w fazie konsultacji, wobec czego zachęcamy do składania uwag.
Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.