Na początku października do konsultacji publicznych został przekazany projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego jakie powinny spełniać rurociągi przesyłowe transportujące materiały niebezpieczne o właściwościach trujących, żrących lub palnych. Wejście w życie przygotowywanego rozporządzenia ma położyć kres dotychczasowej praktyce uzgadniania warunków technicznych tego rodzaju infrastruktury z organem właściwej jednostki dozoru technicznego. Zatem podstawowym celem projektu jest wprowadzenie takich samych przepisów dla wszystkich eksploatujących rurociągi przesyłowe, co ma pozwolić na stworzenie możliwie najbardziej kompleksowych i spójnych uwarunkowań oraz ujednolicić podejście właściwych organów. Efektem wejścia w życie rozporządzenia ma być także skrócenie procesu uzgadniania warunków technicznych. W niniejszym artykule po krótce zostaną nakreślone najważniejsze zapisy konsultowanego aktu.

Definicje

Jedną z najistotniejszych części rozporządzenia jest słowniczek pojęć zawarty w projektowanym § 2 rozporządzenia. Kluczowa dla całej regulacji definicja znajduje się w punkcie 1 powołanego przepisu. Chodzi oczywiście o definicję pojęcia „rurociągu przesyłowego”. Oznaczać ma ono rurociąg przesyłowy lub układ rurociągów przeznaczony do transportu materiałów niebezpiecznych o właściwościach trujących, żrących lub palnych, do instalacji i z instalacji, znajdujący się na lądzie lub wodzie, począwszy od ostatniego elementu odcinającego w granicach instalacji łącznie z tym elementem. Warto zwrócić uwagę na spójnik „lub” pojawiający się miedzy słowami „żrący” oraz „palny”. W pierwotnej wersji projektu w tym miejscu znajdował się spójnik „i”, jednak w celu uniknięcia niepożądanych skutków wykładni  przepisu (zamierzeniem jest, aby warunki określone w rozporządzeniu nie miałyby zastosowania do medium o właściwościach tylko żrących lub tylko palnych) wprowadzono odpowiednie zmiany. W tym miejscu warto zaznaczyć, że zmiana ta nie została jeszcze odzwierciedlona w zakładce projektu w wykazie prac Rządowego Centrum Legislacji.

W projektowanym rozporządzeniu zdefiniowane ma zostać także pojęcie „rozruchu rurociągu przesyłowego” (§ 2 pkt 4). Pojęcie to ma być rozumiane jako zespół czynności organizacyjno-technicznych, mających na celu napełnienie rurociągu płynem transportowanym oraz osiągnięcie roboczych parametrów pracy lub zbliżonych do nich. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, przepis ten został ukształtowany w sposób przyznający pewną swobodę eksploatującym rurociągi przesyłowe. Zaproponowanie stałej wartości ciśnienia rozruchu mogłoby z kolei doprowadzić do zakłóceń w procesie inwestycyjnym, przy zerowym technicznym uzasadnieniu.

Inna, arcyważna definicja odnosi się do pojęcia „standaryzowanego branżowego rozwiązania technicznego”. Jak wynika z projektowanego § 2 pkt 7, ma chodzić o powtarzalne rozwiązanie techniczne w zakresie projektowania lub wytwarzania, eksploatacji, napraw i modernizacji uzgodnione z organem właściwej jednostki dozoru technicznego. Co więcej, dotyczyć ma to także takich urządzeń, których specyfikacja techniczna została już przez organy dozoru technicznego uzgodniona oraz dopuszczona do stosowania w niezmienionych specyfikacjach.

Projektowanie i materiały

Rozdział 2 opracowywanego rozporządzenia ma zostać poświęcony projektowaniu rurociągów przesyłowych oraz ich elementów. Jak wynika z propozycji § 3 ust. 1 mają one być projektowane w sposób zapewniający bezpieczeństwo ich eksploatacji, w przewidywanym okresie i w warunkach możliwych do przewidzenia, biorąc pod uwagę wszystkie zagadnienia techniczne, środowiskowe i bezpieczeństwa oraz przyjmując środki i rozwiązania techniczne odpowiednie do warunków pracy, zabudowy i lokalizacji rurociągu przesyłowego. Ponadto, jak wskazywać ma § 3 ust. 2, rurociągi przesyłowe mają być projektowane się w sposób zapewniający szczelność, wytrzymałość, podatność i odporność właściwą dla warunków pracy, aby bezpiecznie wytrzymywać wszystkie obciążenia na jakie może być narażony podczas wytwarzania, prób i badań oraz eksploatacji.

Ważne zapisy zawierać ma także projektowany § 5. Wskazuje on obecnie, że naprężenia obwodowe w ściance rurociągu przesyłowego stalowego, w warunkach statycznych, wywołane maksymalnym ciśnieniem roboczym, nie mogą być większe od iloczynu współczynnika projektowego i minimalnej granicy plastyczności materiału rurociągu przesyłowego. Co istotne, współczynnik ten ma być określany w zależności od warunków lokalizacji samego rurociągu i nie będzie mógł być wyższy niż ten określony w uzgodnionych specyfikacjach technicznych, o ile inaczej nie stanowią przepisy prawa budowlanego.

Projektodawcy zwracają także uwagę na § 8 opracowywanego aktu wykonawczego, który proponuje, aby w nakładkach wzmacniających naziemne trójniki stalowe spawane wykonywało się, w uzasadnionych przypadkach, otwory kontrolne, przeznaczone do sprawdzenia szczelności złącza spawanego pod nakładką. Podczas przeprowadzania próby ciśnieniowej rurociągu przesyłowego, otwór w nakładce pozostawia się niezaślepiony i zabezpieczony antykorozyjnie.

Dla inwestorów niezwykle ważny będzie z kolei § 13 rozporządzenia, w którym określono dokumentację techniczną rurociągu przesyłowego, przedkładaną do uzgodnienia organowi właściwej jednostki dozoru technicznego. Dokumentacja ta ma zawierać m.in. opis techniczny rurociągów przesyłowych, schemat ich przebiegu, obliczenia wytrzymałościowe elementów rurociągu czy wykaz materiałów i elementów z wyodrębnieniem osprzętu zabezpieczającego oraz wyposażenia ciśnieniowego, wraz z ich właściwościami charakterystycznymi oraz rodzajem dokumentów kontroli. Co ciekawe, dokumentacja może zostać złożona zarówno w postaci papierowej, jak i elektronicznej.

Skoro mowa już o materiałach i elementach rurociągów przesyłowych, cały kolejny rozdział, tj. rozdział 3, został poświęcony warunkom technicznym dla ich wytwarzania, naprawy oraz modernizacji. Projektowane przepisy precyzują, że materiały i elementy powinny być wykonane zgodnie z wymaganiami określonymi w uzgodnionych specyfikacjach technicznych, dostarczone wraz z dokumentami kontroli oraz oznakowane w sposób zapewniający ich identyfikację i przyporządkowanie do dokumentu kontroli. Przepisy § 16 i 17 regulują problematykę zabezpieczenia materiałów i elementów podczas transportu i składowania oraz badania ich niezgodności. Kolejne przepisy (do § 20) dotyczą z kolei wytwarzania śrub oraz nakrętek, dobierania materiałów dodatkowych (spoiw, topników i gazów technicznych) oraz warunków dostarczania i przechowywania materiałów przeznaczonych na elementy uszczelniające i szczeliwa.

Warunki dla inwestorów oraz wykonawców rurociągów przesyłowych

Rozdział 4 dotyczyć ma warunków technicznych dla inwestora i innych osób wytwarzających, czy wykonujących rurociągi przesyłowe. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu: „[w]łaściwie przeprowadzony proces wytwarzania jest bardzo istotny z punktu widzenia bezpiecznej i długookresowej eksploatacji budowanego rurociągu przesyłowego. Przedstawione wymagania przyczyniają się do uporządkowania i uregulowania warunków na etapie wytwarzania w oparciu o przepisy i dobrą praktykę inżynierską.”.

Przepisy od § 21 d0 § 29 odnosić się mają do złączy rurociągów przesyłowych. Tytułem przykładu można wskazać, że zgodnie z § 21 złącza spajane rurociągów wykonuje się zgodnie z instrukcjami technologicznymi spajania, opracowanymi na podstawie badania technologii spajania, uzgodnionymi z organem właściwej jednostki dozoru technicznego. Z kolei w § 22 wskazano, że złącza spawane rurociągów stalowych wykonuje się metodami spawania elektrycznego łukowego z pełnym przetopem. Dalsze przepisy dotyczą m.in. badania tych złączy.

Ważnym przepisem tego rozdziału jest § 33, który ma stanowić, że przed zakryciem rurociągu przesyłowego gruntem, powłoki ochronne poddaje się trzem rodzajom działań:

1. kontroli wizualnej,
2. próbie szczelności powłoki metodą defektoskopii napięciowej i
3. pomiarom grubości i próbom przyczepności, zgodnie z wymaganiami określonymi w uzgodnionych specyfikacjach technicznych, w miejscach uzasadnionego podejrzenia ich niedostatecznej jakości.

W § 35 wskazane mają zostać dokumenty, świadectwa, oświadczenia, które wytwarzający powinien złożyć po zakończeniu wytwarzania rurociągu przesyłowego. We wstępie do wyliczenia użyto wyrazu „w szczególności”, gdyż, jak wskazują projektodawcy, z założenia nie da się określić np. precyzyjnego katalogu wykazu świadectw i tego, co taki wykaz powinien zawierać (starsze świadectwa zawierają np. takie dane, jak imię i nazwisko, czasami zdjęcie, nowe natomiast to głównie oznaczenia numeryczne). Podobnie sytuacja ma się z danymi dotyczącymi dziennika) czy wykazów protokołów kontroli. Wskazywane na podstawie § 35 informacje będą służyły inspektorom i eksploatującemu do weryfikacji i kontroli w przypadku awarii, napraw, modernizacji, przebudowy, jako odzwierciedlenie stanu projektowego i początkowego urządzenia technicznego. Ważny jest także § 36, który będzie przewidywał obowiązek poddania każdego rurociągu przesyłowego próbom wytrzymałości i szczelności wraz z wymogami dotyczącymi instrukcji technologicznej próby oraz warunki rozruchu rurociągu przesyłowego.

Eksploatacja rurociągu przesyłowego oraz jego naprawa

Przed otwarciem się możliwości faktycznego wykorzystywania rurociągu konieczne będzie pisemne zgłoszenie urządzenia do organu właściwej jednostki dozoru technicznego w celu uzyskania decyzji zezwalającej na eksploatację (§ 45 ust. 1). Dla rurociągów przesyłowych objętych dozorem technicznym pełnym i ograniczonym, organ właściwej jednostki dozoru technicznego po rozruchu przystępuje do wykonywania badań i czynności poprzedzających wydanie pierwszej decyzji zezwalającej na eksploatację zgodnie z art. 14 ustawy o dozorze technicznym.

Rurociąg będzie mógł funkcjonować w oparciu o instrukcję eksploatacji rurociągu przesyłowego, co wynikać ma z projektowanego § 46 ust. 1. Instrukcja ta jest uzgadniana z organem właściwej jednostki dozoru technicznego i zawiera określone w dokumentacji technicznej wymagania, w szczególności odnoszące się do zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania. Jednak instrukcja to nie jedyny dokument, na podstawie którego rurociąg przesyłowy będzie mógł być eksploatowany, gdyż projektodawcy przewidują w § 46 ust. 2 możliwość jej zastąpienia przez standaryzowane branżowe rozwiązania techniczne, które mogą obejmować także  wspomnianą instrukcję.

Kwestia jakiego rodzaju badania będą przeprowadzane w stosunku do rurociągu przesyłowego ma zostać uzależnione od zakresu dozoru technicznego, jakim będą one objęte. O formach tego dozoru stanowi art. 12 ustawy o dozorze technicznym, który dzieli go na dozór techniczny pełny, ograniczony i uproszczony. W toku eksploatacji rurociągów przesyłowych objętych dozorem technicznym pełnym wykonywane mają być dwa rodzaje badań technicznych, tj. badania okresowe i badania doraźne, dzielące się na badania eksploatacyjne i poawaryjne. Gdy zaś chodzi o rurociągi przesyłowe objęte dozorem technicznym ograniczonym, poddawane one mają być jedynie technicznym badaniom doraźnym.

Warto także wspomnieć o § 49, który ma przyznawać eksploatującemu rurociągi przesyłowe transportujące gaz ziemny możliwość opracowania pisemnego dokumentu z wykorzystaniem dostępnych standardów technicznych i nabytego doświadczenia, określanego mianem „Programu Zarządzania Integralnością”. Jego celem jest wykorzystanie wspólnych doświadczeń eksploatującego i dozoru do uzyskania akceptowalnego poziomu bezpieczeństwa technicznego systemów eksploatowanych w długim okresie czasu. Poprzez zidentyfikowanie w dokumencie zagrożeń związanych z poszczególnymi systemami rurociągów przesyłowych będzie można wykonywać analizę ryzyka systemów rurociągów przesyłowych.

Z kolei rozdział 6 projektowanego rozporządzenia ma zostać poświęcony zagadnieniom związanym z naprawą i modernizacją rurociągów przesyłowych. Celem przepisów w nim zawartych ma być zapewnienie bezpiecznego funkcjonowania rurociągów przesyłowych także w przypadku konieczności wykonania różnego rodzaju prac remontowych.

Wejście w życie

W § 56 projektowanego rozporządzenia wskazano, że do czynności dozoru technicznego, rozpoczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, stosuje się dotychczasowe warunki techniczne, ustalane na podstawie art. 8 ust. 6 ustawy o dozorze technicznym. Dla rozporządzenia przewiduje się długie vacatio legis, gdyż ma ono wejść w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.