sieci gazowe

Lokalizacja inwestycji liniowych

Aktualności, Budownictwo, Ciepłownictwo, Elektroenergetyka, Energetyka, Gaz, Orzecznictwo, OZE, Samorządy, , , , , , , , , , , , Możliwość komentowania Lokalizacja inwestycji liniowych została wyłączona

Bezpieczeństwo energetyczne, definiowane jako zapewnienie stabilnych dostaw energii elektrycznej, cieplnej i gazowej dla krajowych odbiorców przemysłowych, gospodarstw domowych oraz instytucji publicznych, stanowi bezsprzecznie wysoką i kluczową wartość dla organizacji całego państwa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego (SN), Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) i wojewódzkich sądów administracyjnych (WSA) przyjmuje się, że zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju stanowi wręcz wartość konstytucyjną (zob. m.in. wyrok SN z dnia 22 stycznia 2020 r., sygn. akt I NSK 105/18, postanowienie NSA z dnia 18 lipca 2023 r., sygn. akt III OZ 331/23).

Inwestycje liniowe w sektorze energetycznym, takie jak budowa gazociągów i linii elektroenergetycznych, odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu stabilności oraz powszechności dostaw, a także bezpieczeństwa energetycznego. Mimo świadomości ich znaczenia dla funkcjonowania gospodarki, konieczność budowy nowej infrastruktury energetycznej w dalszym ciągu wywołuje spory. Dotyka to zwłaszcza zwykłych obywateli, którzy nierzadko są ograniczani w swoich prawach, a nawet ich pozbawiani, po to, aby przez należącą do nich nieruchomość mógł przebiec fragment sieci czy gazociągu. Jest to możliwe, gdyż energetyczne inwestycje liniowe uznawane są za cele publiczne w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1145) (UGN).

W dzisiejszym artykule postaramy się przybliżyć pojęcie inwestycji liniowej oraz przedstawić, w jaki sposób dochodzi do ich lokalizacji na zasadach ogólnych, wyznaczanych zasadniczo przez przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1130) (UPZP).O alternatywnych sposobach realizacji infrastruktury energetycznej w drodze tzw. specustaw inwestycyjnych pisaliśmy po części w artykułach poświęconych konkretnym aktom prawnym, np. specustawie biogazowej czy specustawie dotyczącej elektrowni szczytowo-pompowych.

Pojęcie inwestycji liniowej

W żadnej ustawie ani rozporządzeniu nie zdefiniowano, co należy rozumieć pod sformułowaniem „inwestycja liniowa”. Pojęcie to można zrekonstruować na podstawie przepisów różnych aktów prawnych.

Proces ten należy zacząć od analizy art. 3 pkt 3a ustawy z dnia ustawie z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (Dz.U. z 2020 r. poz. 1333) (PB) i definicji „obiektu liniowego”. W myśl tego przepisu obiektem liniowym jest obiekt budowlany, którego charakterystycznym parametrem jest długość, w szczególności droga wraz ze zjazdami, droga kolejowa, wodociąg, kanał, gazociąg, ciepłociąg, rurociąg, linia i trakcja elektroenergetyczna, linia kablowa nadziemna i, umieszczona bezpośrednio w ziemi, podziemna, wał przeciwpowodziowy oraz kanalizacja kablowa, przy czym kable zainstalowane w kanalizacji kablowej, kable zainstalowane w kanale technologicznym oraz kable telekomunikacyjne dowieszone do już istniejącej linii kablowej nadziemnej nie stanowią obiektu budowlanego lub jego części ani urządzenia budowlanego.

Powyższa definicja potwierdza, że obiekty liniowe są realizowane także do celów zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego. Precyzyjne definicje legalne takich terminów jak „sieć”, „sieć przesyłowa” czy „sieć dystrybucyjna” można znaleźć się w przepisach ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 266 z późn. zm.) (PE). Nie są to wszystkie rodzaje sieci, jakie przewidziano w polskim prawodawstwie. Na gruncie PE można znaleźć także definicje terminów takich jak „sieć gazociągów kopalnianych”, „sieć bezpośrednia” czy „sieć transportowa dwutlenku węgla”. Ponadto na poziomie aktów wykonawczych można spotkać się z dokładniejszymi podziałami np. gazociągów, co ma chociażby miejsce w przypadku § 6 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz. U. z 2013 r. poz. 640).

Co więcej, w zależności od kontekstu, odczytanie pojęcia inwestycji liniowej może wymagać odwołania także do innych jeszcze przepisów, np. art. 49 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.), który definiuje pojęcie urządzeń przesyłowych, jako urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych nie należących do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Skupiając się jednak na inwestycjach liniowych, jako przedsięwzięciach realizujących cele publiczne, odwołanie do wspomnianych wcześniej przepisów prawa publicznego jest wystarczające.

Inwestycje liniowe jako cele publiczne

Mówiąc o celach publicznych, należy przede wszystkim mieć na względzie treść art. 21 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), zgodnie z którym wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Z tego powodu w ustawie regulującej kwestie wywłaszczania umieszczono także przepisy, z których można wyczytać, jakie rodzaje przedsięwzięć przyczyniają się do realizacji celów publicznych.

Te ostatnie nie zostały określone przez dodanie definicji legalnej czy wymienienie ich cech szczególnych, a sprecyzowano je w drodze stworzenia katalogu różnych czynności, obiektów lub działań, arbitralnie wybranych przez ustawodawcę. W art. 6 UGN znajduje się istotna część przedsięwzięć kwalifikowanych jako cele publiczne. Nie jest to jednak katalog zamknięty. Z art. 6 pkt 10 UGN wynika, że za cele publiczne w rozumieniu ustawy uznaje się także inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach. Tytułem przykładu można przywołać art. 11 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1289), zgodnie z którym do celów publicznych należy budowa i utrzymanie infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego oraz przedsięwzięcia niezbędne do przyłączania do sieci punktów ładowania stanowiących element tej infrastruktury, polegające w szczególności na modernizacji, rozbudowie albo budowie sieci.

Jeżeli chodzi o inwestycje liniowe, ogólną podstawą prawną do ich uznania za cele publiczne stanowi art. 6 pkt 2 UGN. Zgodnie z tym przepisem, budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń stanowi cel publiczny w rozumieniu tej ustawy.

Do zlokalizowania inwestycji liniowej, uznanej za realizującą cel publiczny, konieczne jest nadto uznanie jej za inwestycję celu publicznego w myśl art. 2 pkt 5 UPZP. Zgodnie z tym przepisem, chodzi o działania o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim i krajowym), a także krajowym (obejmującym również inwestycje międzynarodowe i ponadregionalne), oraz metropolitalnym (obejmującym obszar metropolitalny), bez względu na status podmiotu podejmującego te działania oraz źródła ich finansowania, stanowiące realizację celów, o których mowa w art. 6 UGN. Realizacja inwestycji liniowej stanowi realizację celu publicznego. Zaznaczyć należy, że nie ma przy tym znaczenia, kto jest inwestorem danej inwestycji celu publicznego – może to być zarówno Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, jak i każda inna osoba prawna (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 28 lutego 2018 r., sygn. akt II SA/Bd 1066/17).

Należy przy tym wskazać, że nie każde zamierzenie inwestycyjne, realizujące cele wymienione w art. 6 pkt 1-10 UGN, stanowi automatycznie w każdym przypadku inwestycję celu publicznego, gdyż konieczne jest jeszcze, aby spełniało ono dodatkowe warunki. Inwestor musi wykazać, że projektowana inwestycja spełnia łącznie przesłanki określone w powołanych wyżej przepisach, aby można było stosować regulacje prawne właściwe dla lokalizacji inwestycji celu publicznego (wyrok NSA z dnia 21 kwietnia 2020 r., sygn. akt II OSK 1731/19). Analizując wspólnie przepisy art. 6 UGN i art. 2 pkt 5 UPZP, sądy administracyjne przyjmują dwie cechy, które wystąpić winny kumulatywnie, aby dane przedsięwzięcie spełniało wymogi zaliczenia go jako inwestycji celu publicznego. Po pierwsze, scharakteryzowania wymaga zakres obowiązywania inwestycji, tj. określenie, że dane przedsięwzięcie ma znaczenie lokalne, ponadlokalne, krajowe lub międzynarodowe. Drugą przesłanką jest to, jakie dany cel ma zamierzenie, tj. czy mieści się on w realizacji celów wymienionych w art. 6 UGN (por. wyrok WSA w Kielcach z dnia 2 sierpnia 2018 r., sygn. akt II SA/Ke 345/18).

Lokalizacja inwestycji liniowej w drodze miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Zgodnie z art. 4 ust. 1 UPZP ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenia inwestycji celu publicznego oraz określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następuje w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (MPZP lub plan miejscowy). Jest to podstawowy akt planistyczny, za pomocą którego gmina wykonuje władztwo planistyczne. MPZP jest aktem prawa miejscowego (art. 14 ust. 8 UPZP), co wiąże się z pewnym standardem dokładności przy sporządzaniu jego treści. Z uwagi na to MPZP powinien zawierać regulacje czytelne, bo jeżeli tego nie czyni, budząc wątpliwości zasadniczej natury co do przeznaczenia terenu, to może stanowić zagrożenie dla standardów państwa prawa, powielając wątpliwości na etapie rozstrzygnięć indywidualnych (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 5 grudnia 2019 r., sygn. akt IV SA/Po 747/19).

Obligatoryjnym elementem treści MPZP jest określenie zasad modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej (art. 15 ust. 2 pkt 10 UPZP), z kolei fakultatywnym („w zależności od potrzeb”) – granice terenów rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu lokalnym (art. 15 ust. 3 pkt 4a UPZP). Pojęcie budowy infrastruktury technicznej zostało zdefiniowane w art. 143 ust. 2 UGN. Zgodnie z tym ostatnim przepisem budową infrastruktury technicznej jest budowa drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych. W orzecznictwie sądów administracyjnych można dostrzec rozbieżność stanowisk, jeżeli chodzi o dokładność określenia przebiegu inwestycji liniowej w MPZP. Co więcej, o braku jednolitości można mówić także w stosunku do wypowiedzi NSA.

W jednym ze swoich orzeczeń NSA uznał, że ustalenia MPZP mogą przybierać formę ogólną, co oznacza, że nie zawsze konieczne jest precyzyjne określenie przebiegu sieci infrastruktury technicznej. Sąd zaznaczył, że większy margines swobody pozostawiony organom administracyjnym pozwala na elastyczne podejście do realizacji inwestycji, co jest szczególnie istotne w przypadku infrastruktury o charakterze publicznym (por. wyrok z dnia 23 października 2014 r., sygn. akt I OSK 537/13).

W późniejszym orzeczeniu sąd ten zajął jednak nieco inne stanowisko. Można w nim znaleźć stwierdzenia, że plany miejscowe powinny być w swojej treści jednoznaczne i nie budzić wątpliwości interpretacyjnych, zwłaszcza w kontekście inwestycji infrastrukturalnych, takich jak liniowe inwestycje energetyczne, które są realizowane na rozciągłych terenach objętych planami miejscowymi (por. wyrok NSA z dnia 3 grudnia 2019 r., sygn. akt II OSK 2933/19).

Takie podejście jest podzielane także przez sądy wojewódzkie. Jako przykład można podać orzeczenie WSA we Wrocławiu, w którym stwierdzono, że jeżeli rada gminy nie określiła w sposób jednoznaczny lokalizacji i przebiegu sieci infrastruktury, mimo że dopuszczono ich budowę, to zapisy te powodują, że wymienione sieci infrastruktury mogą być poprowadzone w sposób dowolny, określony wyłącznie przez inwestora, a zatem z pominięciem procedury uchwalania planu miejscowego. Takiego działania nie można pogodzić z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawa i działania organów administracji publicznej na podstawie prawa i w jego granicach (wyrok z dnia 22 października 2019 r., sygn. akt II SA/Wr 427/19).

Przeciwnie do planu ogólnego gminy, który stanowi swego rodzaju podstawę dla kreowania treści MPZP, plan miejscowy nie musi być przyjęty dla całego obszaru gminy. Najczęściej MPZP uchwala się dla obszaru obejmującego kilka działek, przy czym nie za każdym razem musi objąć ich całą powierzchnię.

W kontekście inwestycji liniowych zwrócił na to uwagę WSA w Poznaniu, stwierdzając, że żadne przepisy prawa nie wymagają, aby postanowieniami planu miejscowego objęte były z zasady całe działki, a objęcie nim jedynie fragmentów nie tylko nie będzie mieć negatywnych skutków, ale też jest logiczną konsekwencją uchwalania planu miejscowego dla specyficznego obiektu, jakim jest linia elektroenergetyczna. Hipotetycznie występujące zagrożenia w postaci np. niemożności zabudowy działek czy inne trudności w korzystaniu z nieruchomości mogą zresztą, w razie ich zaistnienia, skutkować postępowaniami odszkodowawczymi, czy też procedurami odkupu działek przez gminę (wyrok z dnia 25 maja 2017 r., sygn. akt IV SA/Po 667/16).

Podkreślić również należy, że ewentualna i możliwa zmiana lub uchylenie planu miejscowego może w sposób oczywisty wpływać na realizację określonej inwestycji celu publicznego, w tym w szczególności inwestycji liniowych z uwagi na ich rozciągłość terytorialną i ich przebieg przez działki o różnym stanie prawnym. W sytuacji gdy MPZP koliduje z przepisami krajowymi dotyczącymi prowadzenia i realizacji inwestycji celu publicznego (takimi jak liniowa infrastruktura gazowa), nadrzędność mają oczywiście przepisy krajowe, które w założeniu ułatwić mają inwestorom realizację takich inwestycji (wyrok NSA z dnia 9 grudnia 2020 r., sygn. akt II OSK 2116/20).

Decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego jako podstawa lokalizacji inwestycji liniowej

W sytuacji, gdy inwestycja celu publicznego miałaby zostać zrealizowana na obszarze, dla którego nie sporządzono MPZP, konieczne jest uzyskanie decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 50 ust. 1 UPZP (decyzja lokalizacyjna). Jest to jedna z dwóch rodzajów decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przewidzianych przepisami UPZP – w stosunku do innych niż inwestycje celu publicznego wydaje się decyzje o warunkach zabudowy (art. 4 ust. 2 pkt 2 UPZP). W porównaniu z tą ostatnią decyzją, decyzja lokalizacyjna może się okazać niezwykle interesująca dla inwestora, gdyż przepisy UPZP gwarantują jej większą trwałość.

Widać to co najmniej w kilku aspektach, jednak skupimy się wyłącznie na dwóch.

Po pierwsze, od decyzji lokalizacyjnej trudniej się odwołać, ponieważ art. 53 ust. 6 UPZP nakazuje, aby w odwołaniu zawarto zarzuty odnoszące się do decyzji, określono istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazano dowody uzasadniające to żądanie. To istotna zmiana w porównaniu z przepisem art. 128 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 572) (KPA), który mówi o tym, że odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadniania i wystarczy, jeżeli będzie z niego wynikać, że strona nie jest zadowolona z decyzji.

Po drugie, w myśl art. 53 ust. 6 UPZP, nie stwierdza się nieważności decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 12 miesięcy. Dla porównania: ogólny przepis, zawarty w art. 156 § 2 KPA, wprowadza zasadę, że nie stwierdza się nieważność decyzji, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat. Pamiętać jednak trzeba, że art. 53 ust. 7 UPZP dotyczy tylko decyzji pozytywnych, tzn. ustalających lokalizację inwestycji celu publicznego. Dla decyzji odmownych obowiązuje 10-letni termin, o którym mowa w art. 156 § 2 KPA (wyrok WSA w Szczecinie z dnia 6 września 2018 r., sygn. akt II SA/Sz 404/18).

W postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji lokalizacyjnej to inwestor określa przebieg inwestycji, co oznacza, że to na nim spoczywa odpowiedzialność za wybór konkretnej trasy realizowanej inwestycji. W sytuacji, gdy we wniosku o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego inwestor określił proponowany przebieg inwestycji liniowej z wykorzystaniem oznaczonych nieruchomości, to właściwy organ rozpoznający ten wniosek nie jest uprawniony do zmiany zaproponowanej w nim trasy przebiegu inwestycji liniowej (wyrok NSA z dnia 10 sierpnia 2016 r., sygn. akt II OSK 2874/14).

Decyzja lokalizacyjna powinna być przez organ prowadzący dane postępowanie uzgodniona z wnioskującym o wydanie decyzji inwestorem. Co jednak istotne, w świetle utrwalonego orzecznictwa, organ administracji publicznej prowadzący postępowanie lokalizacyjne nie jest zobowiązany do uzgadniania z inwestorem treści decyzji o odmowie ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego z właściwymi organami (por. wyrok NSA z dnia 23 marca 2012 r., sygn. akt II OSK 33/11). Procedura uzgadniania dotyczy jedynie pozytywnych rozstrzygnięć w tym zakresie. Uzgodnienia z inwestorem obejmują projekt decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, co oznacza, iż organ prowadzący postępowanie powinien sporządzić projekt decyzji i przedłożyć go do uzgodnienia właściwemu podmiotowi prowadzącemu daną inwestycję (zob. wyrok WSA w Krakowie z dnia 5 czerwca 2013 r., sygn. akt II SA/Kr 305/13).

Przyszła treść decyzji lokalizacyjnej podlega licznym uzgodnieniom z innymi organami administracji publicznej (art. 53 ust. 4 UPZP). Zgodnie z art. 53 ust. 1 UPZP, postanowienia zapadłe w toku postępowania, w tym postanowienia dotyczące uzgodnienia bądź odmowy uzgodnienia decyzji lokalizacyjnej, powinny zostać doręczone inwestorowi oraz właścicielom i użytkownikom wieczystym nieruchomości objętych inwestycją, natomiast pozostałe strony postępowania są informowane poprzez obwieszczenie (por. wyrok NSA z dnia 23 marca 2011 r., sygn. akt II OSK 429/10). Warto podkreślić, że postanowienie uzgadniające może być zaskarżone zażaleniem, jednak prawo to przysługuje jedynie stronie postępowania, nie zaś organowi prowadzącemu postępowanie lokalizacyjne (wyrok NSA z dnia 7 listopada 2013 r., sygn. akt II OSK 1284/12).

W związku z rozciągłością przestrzenną budowy danej inwestycji liniowej, w orzecznictwie podniesiono konieczność posiadania przez inwestora stabilnego tytułu dla całej infrastruktury tworzącej daną sieć w związku z tym, że jej fragmenty nie mogą być dowolnie i swobodnie przesuwane na niektórych nieruchomościach objętych inwestycją. Utrata tytułu prawnego do korzystania z niektórych nieruchomości, na których posadowiona jest dana inwestycja liniowa (np. sieć przesyłowa), na przykład w wyniku wygaśnięcia prawa, na podstawie którego została ona zbudowana, może mieć istotny wpływ na całość lub znaczną część infrastruktury zrealizowanej w ramach jednego zadania inwestycyjnego (por. postanowienie SN z dnia 15 marca 2018 r., sygn. akt III CZP 112/17).

Najnowsze orzecznictwo w zakresie prowadzenia inwestycji i możliwości inwestorów w zakresie ograniczenia prawa własności nieruchomości w sytuacji prowadzenia inwestycji będzie przedmiotem jednego z kolejnych artykułów.

Autorzy: r.pr. Maciej Grabek, Kacper Tobiś, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.

Nowe przepisy o warunkach technicznych sieci gazowych

Aktualności, Energetyka, Gaz, , , Możliwość komentowania Nowe przepisy o warunkach technicznych sieci gazowych została wyłączona

8 maja zakończyły się konsultacje projektu rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (dalej: Rozporządzenie, Projekt) przygotowany przez Zespół problemowy ds. zmiany rozporządzenia jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie powołany przez Zarząd Izby Gospodarczej Gazownictwa.

Rozporządzenie to zastąpi obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. Prace prowadzone przez trzy podzespoły do spraw: gazociągów, stacji i wydobycia zostały rozpoczęte już w lutym 2018 r.

Zaproponowane zmiany w dużej mierze mają docelowo doprecyzować dotychczasowe regulacje, ujednolicić siatkę pojęciową oraz usunąć zapisy, które są już nieaktualne.

Poza edytorskimi zmianami, zaproponowano również wprowadzenie nowych przepisów, które wymagają bardziej wnikliwego omówienia.

Zmiany w zakresie przepisów ogólnych

W projekcie Rozporządzenia poszerzono jego zakres przedmiotowy wskazując, że przepisy tego dokumentu nie mają zastosowania wyłącznie do projektowania, budowy i przebudowy sieci gazowej służącej do transportu gazu ziemnego, ale również do sieci gazowych na terenie zakładów górniczych.

W celu uporządkowania zapisów w treści Rozporządzenia, w całym tekście wprowadzono określenie przedsiębiorstwo energetyczne, które zastąpiło dotychczasowe pojęcie operatora sieci gazowej. Pojęcie polietylenu zostało natomiast zamienione na tworzywo sztuczne z uwagi na możliwość stosowania innych materiałów do budowy sieci gazowej, niż polietylen.

Projekt przewiduje liczne zmiany w definicjach stosowanych w Rozporządzeniu w dotychczasowym brzmieniu. Wśród nich najistotniejsze znaczenie mają następujące zmiany:

  1. z definicji pojęcia agregatu sprężarkowego usunięto zapis sugerujący jego wyłączne zastosowanie odnośnie gazu ziemnego; podobny zabieg zastosowano przy definicji magazynu gazu;
  2. pojęcie instalacji technologicznej tłoczni gazu zostało zastąpione pojęciem orurowania technologicznego tłoczni gazu, którym są rurociągi (nie jak dotąd – gazociągi) wraz z armaturą i urządzeniami doprowadzającymi i odprowadzającymi paliwo gazowego do i z orurowania agregatów sprężarkowych będących integralną częścią tłoczni, znajdujące się miedzy okładami odcinającymi na wejściu i wyjściu z tłoczni gazu, zapewniającymi możliwość użytkowania tłoczni zgodnie z jej przeznaczeniem. W odniesieniu do zmian w ww. definicji, doprecyzowaniu również uległo pojęcie orurowania agregatów sprężarkowych;
  3. uzupełniono definicję obiektu sieci gazowej o zespoły gazowe na przyłączu;
  4. usunięto z zakresu pojęcia próby specjalnej wytrzymałości armatury z uwagi na to, że nie podlega ona tej próbie;
  5. z uwagi na to, że gazociąg może również krzyżować się z innymi rurociągami lub przewodami, wskazano w definicji skrzyżowania również dodatkowo ogólnie infrastrukturę liniową;
  6. w definicji strefy kontrolowanej uwzględniono właściwy organ nadzoru budowlanego obok przedsiębiorstwa energetycznego podejmującego czynności mające na celu zapobieżenie działalności wywołującej negatywne skutki;
  7. wykreślono definicję systemu sterowania ciśnieniem wraz z układem telemetrii i zastąpiono to pojęcie definicją systemu detekcji gazu oraz układu telemetrii;
  9. zakres przedmiotowy definicji współczynnika projektowego uzupełniono o gazociągi z tworzyw sztucznych, dla których wyznacznikiem wytrzymałości materiału jest minimalna żądana wytrzymałość (MRS) oraz gazociągi kompozytowe.

Poza ww. zmianami w dotychczasowych definicjach, w słowniku Rozporządzenia wprowadzono również nowe pojęcia: „obudowy stacji gazowych i zespołów gazowych na przyłączu”, „paliwa gazowego”, ww. już „systemu detekcji gazu” oraz „układu telemetrii”, „urządzenia do nawaniania paliwa gazowego”, „zaworu szybkozamykającego”, „pasa eksploatacyjnego”, „rury kompozytowej”, czy „zespołu zaporowo – upustowego” i „przedsiębiorstwa energetycznego”.

W treści obecnie obowiązującego § 3 Rozporządzenia dodano, że przy projektowaniu, budowie sieci gazowej oraz jej przebudowie należy uwzględnić właściwości fizyko-chemiczne.

Z treści§ 5 Rozporządzenia usunięto ust. 1 z uwagi na fakt, że zamieszczanie wykazu Polskich Norm w załączniku do Rozporządzenia jest niezasadne ze względu na ich częste zmiany. Jednocześnie wskazano, iż projektowanie, budowa i przebudowa sieci gazowych służących do transportu paliw gazowych odbywa się zgodnie z aktualnym poziomem wiedzy technicznej i opisanym w szczególności w Polskich Normach. Pozostałe zmiany nawiązujące do stosowania Norm Polskich, na które wielokrotnie powołano się w treści Rozporządzenia obejmują w znacznej części dostosowanie do obecnego ich brzmienia lub zakresu stosowania.

Dodano ust. 3 do § 5, wskazujący normy międzynarodowe i normy uznanych stowarzyszeń technicznych jako alternatywne dokumenty w przypadku braku norm polskich. Dodatkowo wyartykułowano wprost, iż jednostką odpowiedzialną za określenie wymagań gwarantujących bezpieczeństwo i spełnienie założeń jest projektant.

Celem usunięcia wątpliwości zaproponowano również wprowadzenie nowego ustępu 4, zgodnie z którym w przypadku kwestii nieuregulowanych w niniejszym Rozporządzeniu wskazanie przedsiębiorstwa energetycznego jako właściwej jednostki do wskazania wymagań dla sieci gazowej, opierając się na wewnętrznych regulacjach i innych przepisach.

Zmiany w zakresie szczegółowych przepisów dot. gazociągów

Z uwagi na dostępne na rynku systemy rurociągowe z tworzyw sztucznych oraz z materiałów kompozytowych, uzupełniono katalog gazociągów, o którym mowa w § 6 Rozporządzenia. Tym samym, gazociągi podzielono według stosowanych materiałów na gazociągi stalowe, z tworzyw sztucznych oraz kompozytowe.

W treści § 9 ust. 1 wskazano, że na etapie projektowania i obliczeń wytrzymałościowych uwzględniania jest minimalna normatywna wartość granicy plastyczności, a nie jak dotąd rzeczywista wartość. Jednocześnie, z uwagi na brak praktycznego zastosowania ust. 2 omawianego paragrafu, zaproponowano jego usunięcie.

W § 10 Rozporządzenia zaproponowano zmianę ust. 1 poprzez uwzględnienie na etapie projektowania pasów eksploatacyjnych dla gazociągu. W ust. 4 omawianego przepisu natomiast zamieszczono zapis, zgodnie z którym w przypadku układania gazociągu z wykorzystaniem metod bezwykopowych nie jest konieczna wycinka drzew, jeżeli będzie on zlokalizowany poniżej systemu korzeniowego. Dopuszczenie takiego złagodzenia przepisów jest zgodne z obecnie dostępnymi technologiami jak również ma pozytywny wpływ na środowisko. Zaproponowano również usunięcie ust. 5, bowiem również w pasach drogowych gazociąg powinien mieć zaprojektowane strefy kontrolowane zgodnie z treścią Rozporządzenia. Dodano również dalsze ustępy w zakresie dyspozycji § 5. Przeniesiono z ust. 4 zapis odnośnie konieczności uzgodnienia prac w strefach kontrolowanych z Przedsiębiorstwem energetycznym. Ponadto wskazano, że należy zapewnić dostęp do pasa eksploatacyjnego, a dla gazociągów powyżej 1,6 MPa zakazano lokalizowania w tych strefach parkingów.

W projekcie Rozporządzenia zaproponowano również wprowadzenie nowego § 11, który ma dotyczyć naprężenia obwodowego gazociągu z tworzyw sztucznych.

W przepisie tym wskazano, iż naprężenia obwodowe gazociągu kompozytowego, w warunkach statycznych, wywołane maksymalnym ciśnieniem roboczym (MOP), nie powinny przekraczać iloczynu parametru charakteryzującego wytrzymałość materiału kompozytowego i współczynnika projektowego wynoszącego 0,5. Dodano również wymaganie wskazujące, że przy budowie systemu gazociągów należy uwzględnić również składniki chemiczne paliwa gazowego dla danego okresu czasu.

Wśród zmian wprowadzanych w § 17, w ust. 1 istotne jest dokonanie rozróżnienia na gazociągi podwyższonego średniego ciśnienia (MOP w zakresie 0,5 ÷ 1,6 MPa) i wysokiego ciśnienia (MOP powyżej 1,6 MPa) oraz dodanie wymagań mówiących o połowie szerokości strefy kontrolowanej jednak nie mniej niż 3,0 m – dla gazociągu o maksymalnym ciśnieniu roboczym (MOP) powyżej 1,6 MPa.

W § 17 ust. 4 natomiast zdjęto ograniczenie „do 1,0 MPa włącznie” w celu umożliwienia zastosowania zapisu dla gazociągów z tworzyw sztucznych o MOP powyżej 1,0 MPa włącznie oraz gazociągów kompozytowych.

Podobnie jak w treści § 17, również w § 18 ust. 1 zaproponowano wprowadzenie rozróżnienia na gazociągi podwyższonego średniego ciśnienia (MOP w zakresie 0,5 ÷ 1,6 MPa) i wysokiego ciśnienia (MOP powyżej 1,6 MPa) oraz dodano wymaganie mówiące o połowie strefy kontrolowanej dla gazociągów powyżej 1,6 MPa. Zaproponowano również zmianę treści ust 2 omawianego przepisu. Wskazano bowiem, że rzut skrajnego przewodu napowietrznej linii telekomunikacyjnej powinien znajdować się poza strefą kontrolowaną wyznaczoną dla tego gazociągu.

Zmianie uległ również § 19 Rozporządzenia. Usunięto z jego treści dotychczasowy ust. 1, natomiast w ust. 2 wskazano, że kąt skrzyżowania gazociągu z infrastrukturą podziemną powinien być nie mniejszy niż 30 stopni. Ponadto, w celu uregulowania kwestii posadowienia farmy wiatrowej w pobliżu gazociągów, dodano nowy ustęp, zgodnie z którym odległość gazociągu o maksymalnym ciśnieniu roboczym (MOP) powyżej 1,6 MPa od elektrowni wiatrowej, mierzona pomiędzy osią gazociągu a zewnętrznym obrysem fundamentu od strony gazociągu, powinna być równa co najmniej połowie szerokości strefy kontrolowanej gazociągu, jednak nie mniej niż 10 m. Zaproponowano również zmianę § 20 poprzez rozszerzenie o możliwość zastosowania dowolnej metody bezwykopowej, jeżeli tylko został spełniony warunek posadowienia poniżej poziomu korzennego drzew.

Z uwagi na liczne wątpliwości interpretacyjne i brak realnej możliwości zastosowania zapisów w praktyce, zrezygnowano również z obecnego brzmienia § 21. W jego miejsce dodano natomiast przepis uwzględniający gazociągi z materiałów kompozytowych ze wzmocnieniem w postaci materiału stalowego lub z tworzywa sztucznego.

W § 22 zmodyfikowano treść ust. 1 oraz wprowadzono zapis dot. gazociągów o MOP powyżej 05, MPa i zapis dot. minimalnej odległości w przypadku skrzyżowania gazociągu z innymi elementami uzbrojenia terenu. Modyfikacji również uległ § 23 z uwagi na wycofanie normy PN – EN 10208-1 i PN-EN 10208-2. W § 24 i 25 zaproponowano rozszerzenie zakresu zastosowania przepisu poprzez zastąpienie polietylenu pojęciem tworzyw sztucznych. W § 25 ponadto doprecyzowano ust. 8 poprzez wskazanie, że pod powierzchnią jezdni może być zabudowywana armatura wyłącznie dla gazociągów o MOP do 0,5 MPa włącznie (średniego ciśnienia) i jednocześnie usunięto pozostałe wymagania. W omawianym paragrafie podkreślono również, że niezależnie od MOP armatura powinna spełniać wymagania wskazane w Polskich Normach.

W § 27 m. in. rozszerzono możliwość stosowania połączeń gwintowych do średnicy DN80 tylko dla uzasadnionych przypadków, przy czym uzasadniony przypadek powinien być związany z pracami hermetycznymi na gazociągach.

Jedną z najistotniejszych zmian wprowadzanych w § 29 jest doprecyzowanie elementów kształtowych, które mogą być stosowane przy włączeniu do czynnego gazociągu, natomiast z § 30 usunięto wymaganie, że połączenia powinny spełniać wymagania określone w Polskich Normach, ponieważ wymagania te są określone w specyfikacjach technicznych. Ze względu na obecne technologie dostępne na rynku uzupełniono § 30 oraz dodano § 31, zgodnie z którym, elementy gazociągów z tworzyw sztucznych i kompozytowych łączy się ze sobą według technologii określonej przez projektanta, który wskazuje również wymagania dla połączeń. Podobny zapis wprowadzono w § 35, poprzez wskazanie, że dla gazociągów z tworzyw sztucznych o MOP powyżej 1,0 MPa i gazociągów kompozytowych, parametry próby oraz wymagania szczegółowe w zakresie prób ciśnieniowych powinien określić projektant na etapie opracowywania dokumentacji projektowej.

W treści § 32 ust. 2 dopuszczono wykonanie powłoki izolacyjnej na terenie budowy. W treści § 33 natomiast poza zmianami o charakterze edytorskim, doprecyzowano, że złącza izolujące stosowane są na gazociągach stalowych.

W § 34 Rozporządzenia natomiast, wprowadzono rozróżnienie na normatywną wartość dla próby wytrzymałości i rzeczywistą wartość w przypadku próby stresowej. W ust. 7 niniejszego przepisu z uwagi na brak technicznego uzasadnienia dla łączonej próby wytrzymałości szczelności następującej po próbie wytrzymałości, usunięto zapis o obowiązku jej przeprowadzenia. Doprecyzowano, że badaniom radiograficznym (RT) oraz dodatkowo badaniom powierzchniowym magnetyczno-proszkowym (MT) lub ultradźwiękowym (UT), o których mowa w ust. 8, poddaje się spoiny obwodowe zwane również „złotymi” na gazociągach o MOP powyżej 1,6 MPa.

Ze względu na małą objętość geometryczną gazociągu oraz na fakt, że obecnie uwzględnione jest również przyłącze gazowe, skrócono czas trwania próby, o którym mowa w § 35 z 2 godzin do 30 minut dla gazociągów z tworzyw sztucznych do 1,0 MPa włącznie i stalowego do 0,5 MPa włącznie.

Istotnie został doprecyzowany również § 37 Rozporządzenia. W ust. 4 wskazano minimalną długość i ciśnienie gazociągu oraz uściślono, że badania tłokami pomiarowymi powinny zostać wykonane nie później niż 3 lata po przekazaniu gazociągu do użytkowania. W § 38 ust. 3 uwzględniono dodatkowo wymogi dla gazociągu kompozytowego.

Zmiany w przepisach dot. stacji gazowych

Dotychczasowe brzmienie § 50 Rozporządzenia zawierało katalog obowiązków dotyczących stacji gazowej. Zaproponowano dodane zapisu, zgodnie z którym w takiej stacji gazowej należy stosować systemy detekcji gazu w przypadku zasilania z gazociągu o maksymalnym ciśnieniu roboczym (MOP) większym od 1,6 MPa i przepustowości powyżej 200 m3/h w pomieszczeniach, w których znajdują się przewody oraz urządzenia gazowe.

Znaczącej zmianie uległ również § 63 Rozporządzenia dotyczący ścian oddzielających pomieszczenia zagrożone wybuchem od tych niezagrożonych. W nowym ust. 2 wskazano, że dopuszcza się oddzielenie pomieszczeń zagrożonych od pomieszczeń niezagrożonych wybuchem z wykorzystaniem dwóch ścian oddzielonych pustką powietrzną o minimalnej odległości między tymi ścianami obudów 0,1 m i wentylacji nieograniczonej. Wszelkie elementy umożliwiające przenikanie gazu do pomieszczeń niezagrożonych wybuchem muszą być umieszczone poza zasięgiem stref zagrożenia wybuchem.

Zaproponowano również dodanie nowego zapisu, zgodnie z którym dopuszcza się na stacjach gazowych instalowanie systemów odzysku energii powstającej w trakcie procesu redukcji ciśnienia oraz urządzeń wytwarząjących energię elektryczną przy wykorzystaniu energii kinetycznej przepływającego paliwa gazowego pod warunkiem zachowania wymagań systemu ciśnieniowego bezpieczeństwa (§ 72).

Zmiany dot. zespołu gazowego na przyłączu

W przepisie § 73 dodano zapis wskazujący, iż w zespołach gazowych na przyłączu nie dopuszcza się stosowania wydmuchowych zaworów upustowych o przepustowości ciągu redukcyjnego.

Poszerzono również katalog nadmiarowych czynności, których wykonanie nie jest obowiązkowe zgodnie z § 78 ust. 2 Rozporządzenia o wykonywanie badań nieniszczących radiograficznych (RT) złączy spawanych.

Zmiany dot. magazynu gazu oraz zakładów górniczych wydobywających gaz ziemny

W projekcie wprowadzono nowy przepis zawierający wyłączenia stosowania niektórych przepisów dla zakładów górniczych wydobywających gaz ziemny (§ 108).

***

Projekt przede wszystkim ma na celu dostosowanie przepisów do obecnej praktyki oraz nowych regulacji prawnych dotyczących parametrów technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, ale również uelastycznienie przepisów tak, aby pozostawały one aktualne bez względu na zmiany w innych aktach prawnych.

Rozporządzenie ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.

Autor: Joanna Nowak, Wawrzynowicz i Wspólnicy sp. k.