Z początkiem stycznia do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w sektorze naftowym. Głównym celem planowanych modyfikacji w ustawie z dnia 22 lutego 2019 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w sektorze naftowym (specustawa naftowa) jest poprawienie bezpieczeństwa energetycznego Polski poprzez usprawnienie procesów inwestycyjnych zwiększających dostępność pojemności magazynowej na ropę naftową i produkty naftowe. Nowe rozwiązania są przede wszystkim nakierowane na ułatwienie i przyspieszenie rozbudowy i modernizacji pojemności magazynowych w Podziemnym Magazynie Ropy i Paliw „Góra”, które wraz z inwestycjami w rurociągi przesyłowe ropy naftowej i produktów naftowych zwiększą zdolność magazynu kawernowego do przechowywania oraz podaży na rynek tych surowców i produktów. Nie jest to jednak jedyna inwestycja, której „pomóc” mają przygotowywane zmiany przepisów.

Inwestycje objęte zmianą

Jak można wyczytać w treści uzasadnienia do projektu ustawy, zaproponowane w nim zmiany mają uzupełnić te inwestycje, które już teraz odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego państwa. Planowane do wprowadzenia inwestycje mają zwiększyć krajowy komfort energetyczny w celu uniknięcia niepożądanych skutków kryzysów jak miało to miejsce chociażby w przypadku problemów związanych z dostawami zanieczyszczonej ropy naftowej z Federacji Rosyjskiej w 2019 r.

Zapewnienie bezpieczeństwa ma nastąpić poprzez realizację następujących inwestycji:

1. rozbudowy lub przebudowy bezzbiornikowych pojemności przeznaczonych do magazynowania ropy naftowej lub produktów naftowych wykorzystywanych jako magazyn w Górze wraz z infrastrukturą niezbędną do jego obsługi;
2. budowy otworowej kopalni soli kamiennej na obszarze złoża soli kamiennej Lubień Kujawski wraz z infrastrukturą niezbędną do jej obsługi;
3. budowy otworowej kopalni soli kamiennej na obszarze złoża soli kamiennej Damasławek wraz z infrastrukturą niezbędną do jej obsługi;
4. budowy bezzbiornikowego magazynu paliw gazowych na obszarze złoża soli kamiennej Damasławek wraz z infrastrukturą niezbędną do jego obsługi;
5. budowy rurociągów wody technologicznej, rurociągów solanki i innych rurociągów lub gazociągów na potrzeby działania otworowej kopalni soli kamiennej lub bezzbiornikowego magazynu paliw gazowych na obszarze złoża soli kamiennej Damasławek;
6. budowy rurociągów ropy naftowej, produktów naftowych, solanki lub wody technologicznej w celu zmiany trasy istniejących rurociągów ropy naftowej, produktów naftowych, solanki lub wody technologicznej albo ich odbudowy, rozbudowy, przebudowy, remontu, rozbiórki lub zmiany sposobu użytkowania wraz z infrastrukturą niezbędną do ich obsługi.

Nieco zaskakującym ruchem może być uwzględnienie w powyższym katalogu inwestycji w zakresie zwiększenia pojemności magazynowych dla gazu ziemnego. Jak wskazuje się w uzasadnieniu projektu, z uwagi na prognozowany istotny wzrost konsumpcji tego paliwa oraz perspektywy szerszego wykorzystania wodoru, „w celu umożliwienia operatorowi systemu przesyłowego gazowego – spółce Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. z siedzibą w Warszawie  realizacji jego ustawowych zadań, w projekcie ustawy przewidziano możliwość budowy nowych, wysokosprawnych (kawernowych) pojemności magazynowych oraz związanych z nimi inwestycji, które ze względu na konieczność skoordynowania gospodarki solankowej mają nierozerwalny związek z sektorem naftowym”.

Powyższa zmiana wymagała korekt w słowniczku ustawowym zawartym w art. 1 specustawy naftowej. Rozszerzona ma zostać definicja terminu „inwestor” w taki sposób, że obok PERN S.A. będzie nim m.in. Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie. Do kategorii inwestora mają zostać także dodane:

• podmiot prowadzący działalność w zakresie magazynowania produktów naftowych na podstawie koncesji udzielonej zgodnie z ustawą z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne lub magazynowania ropy naftowej w pojemnościach bezzbiornikowych stanowiących magazyn, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 30 ustawy o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym oraz
• jednostka zależna w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, dla której jednostką dominującą jest podmiot, o którym mowa wyżej, której ten podmiot powierzył przygotowanie i realizację strategicznej inwestycji w sektorze naftowym objętych tą ustawą w całości lub w części.

Także pojęcie infrastruktury niezbędnej do obsługi ma zostać zmodyfikowane – w przypadku wejścia w życie projektowanych przepisów ma objąć obiekty, urządzenia, sieci lub instalacje służące do budowy, przebudowy, remontu, utrzymania, użytkowania, zmiany sposobu użytkowania, eksploatacji lub rozbiórki:

1. rurociągów, w tym gazociągów,
2. bezzbiornikowych pojemności wykorzystywanych jako magazyn, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 30 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym.
3. bezzbiornikowego magazynu paliw gazowych,
4. otworowej kopalni soli kamiennej prowadzącej eksploatację na obszarze złoża kopaliny, w tym zakładu górniczego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 18 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze

– w szczególności: pompownie, stacje zaworów (zasuw), stacje ochrony katodowej, ujęcia wody, obiekty sieci gazowej, sieci i przyłącza elektroenergetyczne, wodociągowe, kanalizacyjne, cieplne, telekomunikacyjne i teleinformatyczne, infrastruktura drogowa lub kolejowa, place składowe, obiekty magazynowe, budynki produkcyjne, montownie oraz wytwórnie.

Ułatwienia proceduralne w zakresie pozyskania koncesji górniczych

Na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego państwa mają przełożyć się także usprawnienia proceduralne na etapie postępowania koncesyjnego. W projekcie ustawy przewiduje się dodanie nowych przepisów w drodze art. 20a. Przepisy dwóch pierwszych ustępów są szczególnie ważne dla podmiotów wykonujących niektóre formy działalności górniczej:

„1. W przypadku strategicznej inwestycji w sektorze naftowym postępowania w sprawie udzielenia koncesji na wydobywanie soli kamiennej metodą otworową lub koncesji na podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji, o których mowa odpowiednio w art. 21 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, są prowadzone na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy.

2. Do postępowań, o których mowa w ust. 1, przepisy art. 6 ust. 1–2, 5 i 6, art. 7 oraz art. 9 stosuje się odpowiednio.”.

Zaproponowane rozwiązania mają przyczynić się do przyspieszenia procesu uzyskiwania koncesji przez uproszczenie sposobu zawiadamiania stron o wszczęciu postępowania i wydanych decyzjach, prowadzenie postępowania również w przypadku, w którym doszło do zmiany stanu prawnego nieruchomości, czy ograniczenie stosowania niektórych przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. W uzasadnieniu projektu wskazano, że propozycje te są podyktowane tym, że postępowania prowadzone w oparciu o przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne są długotrwałe i niejednokrotnie w ich przypadku dochodzi do przekroczenia obowiązujących w przepisach terminów.

W tym samym artykule ma znaleźć się także przepis dotyczący ujawniania udokumentowanego złoża w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy:

„3. W przypadku strategicznej inwestycji w sektorze naftowym do postępowania w sprawie wprowadzenia obszaru udokumentowanego złoża soli kamiennej do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy stosuje się odpowiednio art. 95 ust. 3 i art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze.”.

Ruch ten ma pozwolić na skrócenie terminu ujawnienia złoża w dokumentach planistycznych do 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej przez właściwy organ administracji geologicznej.

Zmiany dotyczące użytkowania górniczego i prawa do informacji geologicznej

Ważne modyfikacje mają dotknąć także kwestii związanych z ustanowieniem użytkowania górniczego. Pierwsza z nich polega na wydłużeniu ważności prawa pierwszeństwa do ustanowienia użytkowania górniczego co ma nastąpić w drodze przepisu art. 25a ust. 1 specustawy naftowej. Owe wydłużenie nie będzie miało jednak charakteru uniwersalnego, a obejmie jedynie strategiczne inwestycje w sektorze naftowym. Treść przepisu ma prezentować się następująco:

„W przypadku strategicznej inwestycji w sektorze naftowym uprawnienie, o którym mowa w art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, wygasa z upływem 5 lat od dnia doręczenia decyzji zatwierdzającej dokumentację geologiczną złoża kopaliny. Przepisy art. 15 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze stosuje się odpowiednio.”.

W stosunku do wszystkich innych inwestycji znajdują zastosowanie przepisy ogólne wynikające z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze. Oznacza to, że roszczenie o ustanowienie użytkowania górniczego z pierwszeństwem przed innymi „wygasa z upływem 3 lat od dnia doręczenia decyzji zatwierdzającej dokumentację geologiczną dotyczącą kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla albo dokumentację geologiczną złoża kopaliny” (art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze).

Innym ważnym rozwiązaniem jest wydłużenie ważności umowy użytkowania górniczego w przypadku braku uzyskania stosownej koncesji powiązanej z tym tytułem do górotworu. Przepis art. 25b specustawy naftowej ma stanowić:

„W przypadku strategicznej inwestycji w sektorze naftowym, jeżeli inwestor nie uzyska koncesji na:

1) wydobywanie soli kamiennej ze złoża metodą otworową,

2) podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji

– umowa o ustanowieniu użytkowania górniczego wygasa w terminie 2 lat od dnia zawarcia.”.

To także będzie stanowiło wyjątek w stosunku do rozwiązań przewidzianych w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze. Przypomnijmy co stanowi przepis art. 13 ust. 6 tej ustawy:

„W przypadku nieuzyskania koncesji w terminie roku od dnia zawarcia umowy o ustanowieniu użytkowania górniczego, umowa ta wygasa.”.

Wartą do odnotowania zmianą jest także ta związana z wykorzystywaniem wyłącznego prawa do informacji geologicznej. Przepis art. 99 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze stanowi:

„W okresie 3 lat od dnia doręczenia decyzji zatwierdzającej dokumentację geologiczną lub od dnia przekazania dokumentacji sporządzonej w przypadkach, o których mowa w art. 92 pkt 3 i 5, podmiotowi, o którym mowa w ust. 2, przysługuje wyłączne prawo do korzystania z informacji geologicznej w celu ubiegania się o wykonywanie działalności, o której mowa w art. 100 ust. 2.”.

We wspomnianym już art. 25a specustawy naftowej ma znaleźć się przepis wydłużający to uprawnienie na identycznych zasadach jak ma to miejsce w przypadku ważności prawa pierwszeństwa. Chodzi dokładniej o przepis art. 25a ust. 2, który ma przybrać następującą treść:

„W przypadku strategicznej inwestycji w sektorze naftowym uprawnienie, o którym mowa w art. 99 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, wygasa z upływem 5 lat od dnia doręczenia decyzji zatwierdzającej dokumentację geologiczną złoża kopaliny. Przepis art. 99 ust. 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze stosuje się odpowiednio.”.

Przepisy przejściowe i końcowe

Proponowane rozwiązania mogą okazać się zachęcające dla inwestorów, zwłaszcza tych, którzy podjęli już działania w kierunku realizacji inwestycji planowanych do wprowadzenia do specustawy naftowej. W przepisach przejściowych proponuje się, aby do wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy postępowań dotyczących strategicznych inwestycji w sektorze naftowym wymienionych w załączniku do specustawy naftowej w brzmieniu nadanym projektem stosowało się przepisy dotychczasowe. Jednak jeżeli chodzi o umów o ustanowienie użytkowania górniczego dotyczących tych inwestycji, zawartych przez inwestora przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy i niewygasłych stosowało się już nowe przepisy, a dokładniej przepis art. 25b (wydłużenie ważności umowy do 2 lat). Podobne rozwiązanie ma dotyczyć pierwszeństwa ustanowienia użytkowania górniczego – do uprawnień (dotyczących nowych inwestycji strategicznych) uzyskanych przez inwestora przed wejście w życie planowanej nowelizacji, a które nie wygasły, stosuje się nowe rozwiązania, tj. wydłużenie z 3 do 5 lat.

Przewiduje się, że ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia.

Z projektem ustawy i uzasadnieniem można zapoznać się na stronie internetowej Sejmu.

Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.