Za nami dwa artykuły dotyczące obowiązków przedsiębiorstw energetycznych na gruncie przepisów o dostępie do informacji publicznej. W pierwszym artykule „Informacja publiczna w energetyce – część I: Czy przedsiębiorstwo energetyczne posiada informacje publiczne?” przedstawiliśmy podstawy systemu dostępu do informacji publicznych, uregulowane w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 902) (Ustawa lub u.d.i.p.). W drugim opracowaniu „Informacja publiczna w energetyce – część II: Co jest informacją publiczną w przedsiębiorstwie energetycznym?” przybliżyliśmy dotychczasowe orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) oraz wojewódzkich sądów administracyjnych (WSA) w przedmiocie tego, jakie dane znajdujące się w posiadaniu spółek z sektora energetycznego i nie tylko zostały jak dotąd uznane za informacje publiczne. Omówiliśmy także, kiedy nie mamy do czynienia z informacją publiczną oraz kiedy (z różnych powodów) nie należy udostępniać informacji publicznych.
Artykuł wieńczący tę serię zostanie w całości poświęcony zagadnieniom związanym z postępowaniem przedsiębiorstwa energetycznego jako podmiotu obowiązanego do udostępniania informacji publicznej. Po krótce przedstawimy dopuszczone w Ustawie sposoby udostępnienia informacji publicznej, a dalej przejdziemy do omówienia krok po kroku działań, które powinna podjąć spółka energetyczna w przypadku wpłynięcie do niej wniosku o udostępnienie informacji publicznych. Już w tym miejscu zaznaczymy, że ramy artykułu nie pozwalają na poruszenie wszystkich wątków oraz zagłębienie się w każdy szczegół proceduralny. W kolejnych publikacjach na portalu postaramy się jednak wracać do tej problematyki, skupiając się na poszczególnych działaniach podmiotów obowiązanych do udostepnienia informacji publicznej.
Sposoby udostępnienia informacji publicznej
Zacznijmy od tego, że w Ustawie dopuszczono kilka sposób udostępnienia informacji publicznej. Ich wyliczenie znajduje się w art. 7 ust. 1 u.d.i.p. Z tego przepisu można dowiedzieć się, że udostępnienie informacji publicznych następuje w drodze:
- ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej,
- udostępnienia w trybie wnioskowym,
- udostępnienia w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych lub przez zainstalowanie w tych miejscach urządzeń umożliwiających zapoznanie się z informacją,
- wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej i udostępniania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących te posiedzenia,
- udostępniania w portalu Otwarte Dane.
Z pierwszego i przedostatniego sposobu udostępniania informacji publicznych mogą korzystać wyłącznie organy władzy publicznej, względnie organy samorządów gospodarczych i zawodowych, zatem pozostają one niedostępne dla przedsiębiorstw energetycznych. Co się zaś tyczy ostatniego z wymienionych sposobów, spółki z sektora energetycznego znajdują się w grupie podmiotów, które muszą albo same udostępniać informacje na portalu, albo przekazywać te informacje innemu podmiotowi, dostarczającemu dane na portal. Precyzyjne wytłumaczenie na czym polegają te obowiązki wymagałoby dokładnej analizy przepisów ustawy dnia 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1524), na co w tym artykule nie ma miejsca.
W dzisiejszym artykule swoją uwagę zwrócimy wyłącznie na zagadnienia związane z udostępnianiem informacji publicznych w trybie wnioskowym. Chociaż udostępnienie w drodze wyłożenia lub wywieszenia także stanowi opcję na przekazanie szerszej publice informacji publicznych, w praktyce odgrywa zdecydowanie mniejszą rolę.
Wpływa wniosek o udostępnienie informacji publicznej – co robić?
W przypadku spółek działających w sektorze energetycznym najczęstszym scenariuszem jest przedstawienie żądania o udostępnienie informacji publicznych w drodze indywidualnego wniosku zgodnie z art. 10 ust. 1 u.d.i.p. Już w tym momencie mogą pojawić się trudności, ponieważ w Ustawie nie określono, co powinno zawierać podanie zainteresowanego. W konsekwencji zdarzają się wnioski, których żądanie nie zostało jednoznacznie sprecyzowane.
Zasadniczo wniosek o udzielenie informacji publicznej może przybrać dowolną formę (może być nawet niepodpisany!), o ile wynika z niego w sposób jasny, co jest jego przedmiotem (wyrok NSA z dnia 1 marca 2024 r., sygn. akt III OSK 318/23). W orzecznictwie podkreśla się jednak, że niezbędne jest wykazanie, że żądana informacja ma charakter informacji publicznej (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 4 października 2023 r., sygn. akt II SAB/Go 79/23). Należy pamiętać, że jeżeli treść wniosku uniemożliwia jego rozpoznanie, to dopiero wyjaśnienie i sprecyzowanie tej treści przez wnioskodawcę na wezwanie organu, umożliwia rozpoznanie tego wniosku od chwili, w której jego treść była jasna (wyrok NSA z dnia 1 marca 2024 r., sygn. akt III OSK 241/23).
Po otrzymaniu wniosku przedsiębiorstwo energetyczne powinno w pierwszej kolejności ustalić, czy składający podanie ma legitymację, aby to uczynić i – co ważniejsze – czy żądana informacja stanowi informację publiczną (o tych zagadnieniach pisaliśmy w pierwszym artykule z serii). Dalej adresat wniosku powinien zweryfikować, czy prośba dotyczy informacji prostej czy przetworzonej albo czy nie istnieją przeszkody do tego, aby upublicznić wnioskowane dane (w tym aspekcie pomocny może okazać się drugi artykuł z serii).
Termin na rozpatrzenie wniosku
Jeżeli analizy na tych etapach wykażą, że udostępnienie informacji publicznej jest wskazane, należy podjąć działania zmierzające jak najszybciej do upublicznienia danych. Zgodnie z art. 13 ust. 1 u.d.i.p. udostępnienie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Od tej zasady mamy parę wyjątków.
Po pierwsze, art. 10 ust. 2 u.d.i.p. nakazuje, aby informacja publiczna, które może być niezwłocznie udostępniona, została udostępniona w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku. Postulat „niezwłocznego” udostępnienia informacji publicznej będzie mógł zostać zrealizowany tylko w stosunku do takiej informacji, która pod względem formy i treści wiernie odpowiada żądaniu podmiotu zainteresowanego, a ponadto do jej udostępnienia nie jest konieczne wykonanie dodatkowych, czasochłonnych czynności związanych z jej przygotowaniem czy odszukaniem (wyrok WSA w Gliwicach z dnia 2 września 2019 r., sygn. akt III SAB/Gl 219/19).
Po drugie, art. 13 ust. 2 u.d.i.p. dopuszcza, aby informacja publiczna została udostępniona w terminie późniejszym niż ten wyznaczony w art. 13 ust. 1 u.d.i.p., pod warunkiem, że podmiot obowiązany do udostępnienia powiadomi w terminie, o którym mowa w art. 13 ust. 1 u.d.i.p., o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku. Chodzi zatem o przedłużenie terminu do załatwienia sprawy. Faktem jest, że w Ustawie nie sprecyzowano, jakie powody mogą uzasadniać zmianę terminu na rozpatrzenie wniosku, trzeba się jednak zgodzić ze stanowiskiem, że powinny być to powody bezpośrednio związane z opóźnieniem w udostępnieniu konkretnej informacji publicznej (zob. wyrok WSA w Olsztynie z dnia 18 czerwca 2024 r., sygn. akt II SAB/Ol 46/24).
Po trzecie, zgodnie z art. 15 ust. 2 u.d.i.p. możliwe jest późniejsze udostępnienie informacji publicznej, jeżeli wiąże się to z poniesieniem dodatkowych kosztów przez adresata wniosku. Wówczas podmiot obowiązany w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku musi powiadomić wnioskodawcę o wysokości opłaty. Udostępnienie informacji zgodnie z wnioskiem następuje po upływie 14 dni od dnia powiadomienia wnioskodawcy, chyba że wnioskodawca dokona w tym terminie zmiany wniosku w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji albo wycofa wniosek.
Forma udostępnienia informacji publicznej
W art. 14 ust. 1 u.d.i.p. przesądzono, że udostępnienie informacji publicznej następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku. Przykładowo, jeżeli wnioskodawca życzy sobie uzyskać informację w formie pisemnej, adresat musi tak właśnie postąpić, o ile posiada on żądaną informację (zob. wyrok WSA w Białymstoku z dnia 15 czerwca 2022 r., sygn. akt II SAB/Bk 42/22). Co gdy sposób i forma nie zostały określone we wniosku? WSA we Wrocławiu stwierdził, że wtedy to podmiot obowiązany do udostępnienia informacji ma wybór w przedmiocie tego, jak przekazać dane (zob. wyrok z dnia 16 grudnia 2020 r., sygn. akt IV SAB/Wr 421/20).
Adresat wniosku, w tym wypadku przedsiębiorstwo energetyczne, nie może odmówić udostępnienia informacji w żądany sposób i w zawnioskowanej formie, jeżeli posiada środki techniczne pozwalające na spełnienie oczekiwań wnioskodawcy (wyrok WSA w Białymstoku z dnia 13 kwietnia 2022 r., sygn. akt II SAB/Bk). Jeżeli podmiot, do którego skierowano wniosek nie ma możliwości wykonania żądania wynikającego z wniosku zgodnie z tym, co podyktował wnioskodawca, zastosowanie znajdzie art. 14 ust. 2 u.d.i.p. Przepis ten stanowi, że jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia informacji publicznej powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się.
Ważna jest w miarę szybka reakcja. W przeciwnym wypadku przedsiębiorstwo energetyczne naraża się na uznanie jego postawy za bezczynność. Jak wskazał WSA w Lublinie bezczynność w sytuacji określonej przepisami Ustawy polega na tym, że podmiot, który powinien udostępnić informację publiczną, nie udostępnia jej i jednocześnie nie wydaje decyzji o odmowie jej udostępnienia, albo też udziela informacji niepełnej, czy też niezgodnej z wnioskiem, niejasnej, czy niewiarygodnej, oraz gdy odmawia jej udzielenia w nieprzewidzianej do tej czynności formie, ponadto nie informuje wnioskodawcy o tym, że nie posiada wnioskowanej informacji (wyrok z dnia 30 grudnia 2021 r., sygn. akt II SAB/Lu 125/21).
Decyzje administracyjne wydawane przez przedsiębiorstwo energetyczne
Procedura w sprawie udostępnienia informacji publicznej jest regulowana wyłącznie przepisami Ustawy. Co ciekawe, zasadniczo postępowanie w reakcji na wniosek złożony w trybie art. 10 ust. 1 u.d.i.p. nie jest regulowane przepisami ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 572) (k.p.a.). Sytuacja ta ulega zmianie w momencie, w którym podmiot obowiązany uzna, że musi odmówić udostępnienia informacji publicznej. Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 1 u.d.i.p. odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania o udostępnienie informacji w przypadku określonym w art. 14 ust. 2 u.d.i.p. następują w drodze decyzji, do której zgodnie z art. 16 ust. 2 u.d.i.p., stosuje się przepisy k.p.a. (por. wyrok WSA w Olsztynie z dnia 28 marca 2024 r., sygn. akt II SAB/Ol 12/24).
Trzeba odnotować, że w orzecznictwie przedstawiono stanowisko, zgodnie z którym do wydania decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej nie może dojść, jeżeli zażądane dane nie odpowiadają pojęciu informacji publicznej. Jeżeli więc, według oceny dokonanej przez podmiot zobowiązany do udzielenia informacji publicznej, żądana przez wnioskodawcę informacja nie ma takiego waloru, to przepisy Ustawy nie mają zastosowania i nie występuje możliwość wydania decyzji odmownej na podstawie art. 16 u.d.i.p., a odpowiedź na wniosek o udzielenie informacji publicznej powinna nastąpić w formie pisma informacyjnego (zob. postanowienie WSA w Rzeszowie z dnia 4 września 20202 r., sygn. akt II SA/Rz 786/20 i wyrok WSA w Poznaniu z dnia 15 stycznia 2020 r., sygn. akt II SA/Po 687/19).
W kontekście przedsiębiorstw energetycznych trzeba zaznaczyć, że art. 17 ust. 1 u.d.i.p. nakazuje stosowanie art. 16 u.d.i.p. odpowiednio do podmiotów niebędących organami władzy publicznej. Jest to sytuacja niecodzienna, ponieważ przedsiębiorstwa te są z reguły adresatami różnych decyzji administracyjnych, a nie jednostkami kierującymi takie rozstrzygnięcia do innych. Katalog podmiotów obowiązanych do udostępnienia informacji publicznej jest bardzo szeroki i każdy z tych podmiotów powinien, zdaniem ustawodawcy, władczo zakończyć sprawę, jeżeli informacja publiczna nie może zostać upubliczniona albo gdy postępowanie stało się bezprzedmiotowe. Taka forma negatywnego załatwienia sprawy gwarantuje bowiem wnioskodawcy należytą ochronę prawną (dopuszczalność kontroli decyzji w toku administracyjnym, a później złożenie skargi do sądu administracyjnego). W związku z tym przedsiębiorstwo energetyczne, jeżeli uzna, że musi wydać decyzję, o której mowa w art. 16 ust. 1 u.d.i.p., powinno postępować zgodnie z normami proceduralnymi wynikającymi z k.p.a. Przepisy tej ustawy stosuje się z niezbędnymi modyfikacjami, uwzględniającymi szczególny status tych podmiotów jako niebędących organami administracji publicznej w klasycznym rozumieniu (zob. wyrok NSA z dnia 12 marca 2024 r., sygn. akt III OSK 69/22).
Co to oznacza w praktyce? Przede wszystkim konieczność sprostania wymogom dotyczącym zawartości decyzji administracyjnej, o których mowa w art. 107 § 1 k.p.a. (w części zawierającej uzasadnienie należy jednak pamiętać o uwzględnieniu nakazu płynącego z art. 16 ust. 2 pkt 2 u.d.i.p.). Jak jednak wskazał w uzasadnieniu do jednego z orzeczeń NSA, treść art. 16 ust. 2 u.d.i.p., z którego wynika, że do decyzji odmownej oraz o umorzeniu postępowania stosuje się przepisy k.p.a., należy odczytywać, przyjmując, że kodeks ten ma zastosowanie do całego procesu wydawania decyzji, a więc także do kwestii usuwania braków formalnych wniosku o dostęp do informacji publicznej, o ile zobowiązany organ zmierza do wydania takiej decyzji (wyrok z dnia 23 września 2022 r., sygn. akt III OSK 2024/21).
Co istotne, ustawodawca dopuścił także wprost możliwość kwestionowania decyzji wydanych przez przedsiębiorstwo energetyczne. Zgodnie z powołanym wcześniej art. 16 ust. 2 pkt 1 u.d.i.p. od decyzji możliwe jest wniesienie odwołania w terminie 14 dni. Inaczej będzie jednak w przypadku przedsiębiorstw energetycznych. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 2 u.d.i.p., jeżeli adresatem wniosku o udostępnienie informacji publicznej nie jest organ władzy publicznej, wówczas wnioskodawca może we wskazanym terminie wystąpić z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Niezadowolony z wyniku sprawy wnioskodawca może jednak pominąć ten krok i złożyć od razu skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego zgodnie z art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935).
Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.