ubóstwo energetyczne

Dodatek osłonowy – kto i jak może na tym skorzystać?

Aktualności, Elektroenergetyka, Energetyka, Gaz, , , , Możliwość komentowania Dodatek osłonowy – kto i jak może na tym skorzystać? została wyłączona

Z dniem 4 stycznia 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym (Dz.U. 2022 poz. 1). Wedle zapowiedzi przedstawicieli ministerstwa klimatu i środowiska akt ten ma przynieść wsparcie w wysokości ponad 4 mld zł dla blisko 7 milionów gospodarstw domowych w Polsce. Dodatek osłonowy wraz z obniżkami podatku VAT oraz akcyzy na paliwo, gaz i energię, jest elementem Rządowej Tarczy Antyinflacyjnej.

Dodatek osłonowy – stawki, beneficjenci oraz wypłaty środków

Dodatek osłonowy przysługuje gospodarstwu domowemu, którego dochody nie przekraczają 2100 zł w gospodarstwie jednoosobowym albo 1500 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym. Ustawa przewiduje zróżnicowanie stawki rocznego dodatku osłonowego i dokonuje podziału na 4 grupy gospodarstw domowych. W związku z powyższym wprowadzone zostały następujące stawki dodatku osłonowego:

  • dla gospodarstwa domowego prowadzonego przez osobę samotną – 400 zł
  • dla gospodarstwa domowego składającego się z 2 do 3 osób – 600 zł;
  • dla gospodarstwa domowego składającego się z 4 do 5 osób – 850 zł
  • dla gospodarstwa domowego składającego się z co najmniej 6 osób – 1150 zł.

Jednocześnie obowiązuje tzw. zasada złotówka za złotówkę co oznacza, że dodatek osłonowy jest przyznawany nawet po przekroczeniu kryterium dochodowego, a kwota dodatku będzie pomniejszana o kwotę tego przekroczenia. Minimalna kwota wypłacanych dodatków osłonowych będzie wynosić 20 zł. Na czas wypłaty dodatku osłonowego tj. na cały 2022 rok zawieszone zostają wypłaty dodatków energetycznych, ponieważ to dodatki osłonowe w szerszym zakresie i w sposób bardziej kompleksowy wspomogą odbiorców. Beneficjentami dodatku osłonowego będą bowiem nie tylko odbiorcy wrażliwi energii elektrycznej, ale także gospodarstwa domowe, które dziś z uwagi na nadmetraż przypadający na osobę w zamieszkiwanym lokalu, zostały wykluczone z przyznania dodatku mieszkaniowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych.

Przyjęte kryteria dochodowe dodatku osłonowego pozwolą w trudnym ekonomicznie roku 2022 objąć wsparciem różne grupy beneficjentów znajdujących się w trudniejszej sytuacji materialnej. Przykładowo, obejmą emerytów ze świadczeniem poniżej minimalnej emerytury czy emerytów i rencistów ze świadczeniem równym najniższej emeryturze, co pozwoli częściowo pokryć płatności z tytułu energii elektrycznej tym odbiorcom, którzy ze względu na niskie dochody są zagrożeni ubóstwem energetycznym, w zakresie, w jakim ubóstwo energetyczne pokrywa się z ubóstwem dochodowym.

Wnioski o wypłatę dodatku osłonowego składa się w gminie właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej ten wniosek. Proponowany zakres beneficjentów dodatku, grupy osób uprawnionych do otrzymania dodatku osłonowego, wpłynie na znaczące zwiększenie ilości składanych wniosków. Aby zmniejszyć obciążenie obsługowe po stronie gmin zaproponowano, aby dodatek osłonowy był wypłacany dwa razy do roku :

  • pierwsza rata do dnia 31 marca 2022 r.
  • druga rata do dnia 2 grudnia 2022 r.

Dodatek osłonowy obowiązuje w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2022 r.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że w dniu wejścia w życie ustawy weszło w życie także rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 stycznia 2022 r. w sprawie wzoru wniosku o wypłatę dodatku osłonowego (Dz.U. 2022 poz. 2). Wraz z nim określono wzór wniosku o dokonanie dopłaty, który można pobrać ze strony internetowej ministerstwa klimatu i środowiska. Minister Klimatu i Środowiska przewidział dodatkowe rozwiązania mające pomóc potencjalnym beneficjentom dodatku. Jednym z nich jest otwarcie specjalnej infolinii. Ze wszystkimi udogodnieniami można zapoznać się na wspomnianej stronie.

Inne rozwiązania szczegółowe w zakresie wsparcia odbiorców wrażliwych energii

Ustawa wzmacnia ochronę odbiorcy wrażliwego także rozwiązaniami o charakterze niefinansowym. Pierwszym z nich jest zakaz wstrzymania dostaw odbiorcy wrażliwemu energii elektrycznej, w przypadku gdy posiada on zaległości w płatnościach za energię elektryczną w tzw. miesiącach zimowych, tj. w okresie od dnia 1 listopada do dnia 31 marca każdego roku, w soboty, w dni uznane ustawowo za wolne od pracy w rozumieniu ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy oraz w dni poprzedzające te dni. W ustawie wprowadzono również zapisy chroniące przed wstrzymaniem dostaw energii elektrycznej osoby objęte opieką długoterminową w warunkach domowych, w związku z przewlekłą niewydolnością oddechową, wymagających wentylacji mechanicznej.

Kolejnym rozwiązaniem jest zapewnienie możliwości zwrócenia się przez odbiorcę wrażliwego energii elektrycznej i odbiorcę wrażliwego paliw gazowych do sprzedawcy energii albo paliw gazowych z wnioskiem o zastosowanie programu wsparcia wobec zaległych i bieżących należności za energię elektryczną albo paliwa gazowe lub świadczone usługi. Program ten może obejmować:

  1. zawarcie umowy w sprawie zaległych i bieżących należności za energię elektryczną albo paliwa gazowe lub świadczone usługi obejmującej:
  2. odroczenie terminu ich płatności,
  3. rozłożenie na raty,
  4. umorzenie, lub
  5. odstąpienie od naliczania odsetek za nieterminową zapłatę;
  6. zawieszenie postępowania egzekucyjnego należności za energię elektryczną albo paliwa gazowe lub świadczone usługi;
  7. inne formy wsparcia stosowane przez sprzedawcę energii albo sprzedawcę paliw gazowych.

Rozwiązanie to ma zapobiec popadnięciu w niewypłacalność w sytuacji, w której odbiorca wrażliwy i zależny od aparatury podtrzymującej życie ze względu na problemy, w tym finansowe, nie może uregulować zaległości, a także wie, iż nie będzie mógł uregulować na czas bieżących płatności za energię elektryczną lub świadczone usługi. Każdy ze sprzedawców energii albo paliw gazowych zobowiązany jest do zastosowania przynajmniej jednego z wybranych przez siebie wariantów programu wsparcia. We wniosku do przedsiębiorstwa energetycznego odbiorca może zaproponować preferowane przez siebie rozwiązanie, nie jest to jednak wiążące względem sprzedawcy. Powyższe ma na celu potwierdzenie statusu odbiorcy wrażliwego lub w przypadku odbiorcy energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, który jest stroną umowy kompleksowej albo umowy sprzedaży energii elektrycznej, jeżeli odbiorca ten lub członek jego gospodarstwa domowego jest osobą objęta opieką długoterminową w warunkach domowych, w związku z przewlekłą niewydolnością oddechową, wymagającą wentylacji mechanicznej – kwalifikację do objęcia opieką w warunkach domowych. Sprzedawca jest obowiązany do rozpatrzenia wniosku odbiorcy w terminie 21 dni od dnia otrzymania wniosku i poinformowania odbiorcy o zastosowanym rozwiązaniu.

Na przedsiębiorstwa energetyczne nałożono także obowiązek poinformowania odbiorców w gospodarstwach domowych, którym grozi wstrzymanie dostaw energii elektrycznej, o możliwości zastosowania rozwiązania alternatywnego, które może odnosić się do źródeł wsparcia w celu uniknięcia wstrzymania dostarczania energii elektrycznej, systemów przedpłat, audytów energetycznych, usług doradztwa w zakresie energii elektrycznej, alternatywnych planów płatności, doradztwa w zakresie zarządzania długiem lub odstąpienia/zaniechania wstrzymania dostaw energii elektrycznej na wskazany okres i nie mogą generować dodatkowych kosztów dla odbiorców, którym grozi wstrzymanie dostaw. Przedsiębiorstwo energetyczne, wywiązując się z obowiązku informacyjnego, wskazuje jednak konkretne, stosowane przez nie rozwiązanie alternatywne. Wnioskodawca może więc złożyć wniosek o zastosowanie rozwiązania alternatywnego tylko w zakresie wskazanym wcześniej przez przedsiębiorstwo.

Definicja ubóstwa energetycznego

Omawiany akt wprowadza także do ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne następującą definicję ubóstwa energetycznego:

„Ubóstwo energetyczne oznacza sytuację, w której gospodarstwo domowe prowadzone przez jedną osobę lub przez kilka osób wspólnie w samodzielnym lokalu mieszkalnym lub w budynku, w którym nie jest wykonywana działalność gospodarcza związana z jego prowadzeniem, nie jest w stanie zapewnić sobie wystarczającego poziomu ciepła, chłodu, oświetlania i energii elektrycznej do zasilania urządzeń, w wyniku połączenia niskich dochodów, wysokich wydatków na cele energetyczne i niskiej efektywności energetycznej.”

Powyższa definicja jest w ocenie projektodawców najbardziej rekomendowaną ze względu na jej ogólny i uniwersalny charakter, który pozostawia możliwość doprecyzowania i zawężania kryteriów definicji dla poszczególnych programów wsparć w przyszłości w zależności od celu ich zastosowania. Jak zaznaczono w Zaleceniach Komisji Europejskiej (UE) 2020/1563 z dnia 14 października 2020 r. dotyczących ubóstwa energetycznego, zjawisko to może wynikać z wielu różnych okoliczności (np. niestabilne ceny na rynku energii, niska efektywność energetyczna, czynniki społeczno-gospodarcze), co powoduje, że rozwiązanie tego problemu jest złożone. W tym kontekście trzeba mieć na uwadze, że zwalczanie tego zjawiska, w zależności od sytuacji, wymaga zróżnicowanych i dopasowanych rozwiązań. Tutaj należy podkreślić rolę władz regionalnych i lokalnych, posiadających najlepszą wiedzę w zakresie identyfikacji najważniejszych potrzeb i wyzwań społeczno-finansowych, przed którymi stoją gospodarstwa domowe dotknięte lub zagrożone ubóstwem energetycznym. Dlatego też w drodze ustawy zaproponowano, aby kryteria ubóstwa energetycznego kwalifikujące do programów redukcji ubóstwa energetycznego były każdorazowo określone w programach samorządowych i regulacjach ustawowych wprowadzających instrumenty jego redukcji. Istotnym jest, aby przy ustalaniu poszczególnych programów stosować się do wspomnianych zaleceń.

Z pełną treścią ustawy można zapoznać się pod poniższym linkiem.

Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.

Czysta planeta dla wszystkich i ubóstwo energetyczne

Aktualności, Klimat, , , Możliwość komentowania Czysta planeta dla wszystkich i ubóstwo energetyczne została wyłączona

Komisja Środowiska, Zmiany Klimatu i Energii (ENVE) Europejskiego Komitetu Regionów podczas 23. posiedzenia postawiła przed sobą nowe cele zawarte w projektach opinii „Czysta planeta dla wszystkich – Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej gospodarki” oraz „Wielopoziomowe sprawowanie rządów i współpraca międzysektorowa w walce z ubóstwem energetycznym”. Wśród najważniejszych znalazły się zniesienie ubóstwa klimatycznego w państwach i regionach oraz osiągnięcie globalnego stanu czystej planety.

W pierwszej kolejności członkowie przyjęli projekt opinii Komisji Środowiska, Zmiany Klimatu i Energii – Czysta planeta dla wszystkich – Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej gospodarki.

Opinię otwiera nakreślenie głównego celu przedsiębranej strategii, jakim jest utrzymanie globalnego ocieplenia na poziomie 1,50C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej.  W związku z tym Komisja Europejska ma zaproponować ramy prawne dotyczące klimatu i energii, uwzględniając m.in. aspekty zdrowotne, środowiskowe, gospodarcze i społeczne. Podnosi się tu także konieczność ustanowienia wielopoziomowej platformy dialogu, jak również zapewnienia harmonizacji krajowych planów działania w dziedzinie energii i klimatu z planem paryskim oraz strategią na 2050 rok. Nieodzownym w realizacji przedmiotowej strategii wydaje się być także utworzenie europejskiego obserwatorium dla regionów i obywateli znajdujących się w trudnej sytuacji. Dzięki przeprowadzanym tam badaniom, z uwagi na swoistość obszarów europejskich, możliwe będzie dostosowanie strategii neutralności klimatycznej do każdego regionu.

W drodze do osiągnięcia neutralności klimatycznej bardzo istotną rolę odegrać mają organy publiczne, w tym lokalne. Ponad wszystkie stawiane przed nimi priorytety przedkłada się ten dotyczący uzyskania efektywności energetycznej przy jednoczesnym zachowaniu równości wszystkich osób wobec dostępu do usług energetycznych. Nadto ENVE stawia przed organami zadanie przyczynienia się do osiągnięcia 27 – procentowego udziału energii ze źródeł odnawialnych na szczeblu UE. Wśród przedstawionych zaleceń znajdują się także ustanowienie lokalnych społeczności energetycznych oraz wspieranie dekarbonizacji. Znacząca rola organów lokalnych i regionalnych zostaje podkreślona także we wdrażaniu zrównoważonej mobilności ludzi i towarów. Miałoby to nastąpić poprzez finansowanie i wpieranie przejścia na środki transportu nie-prywatnego na każdym szczeblu. Tym samym akcentuje się potrzebę dekarbonizacji transportu przez rozwój odpowiedniej infrastruktury oraz dostawę energii z ekologicznych i zdywersyfikowanych źródeł.

W kwestii osiągnięcia neutralności klimatycznej systemu gospodarczego podnosi się przede wszystkim konieczność wprowadzenia jednolitych kryteriów dotyczących utraty statusu, unieszkodliwiania i odzyskiwania odpadu oraz zmniejszenia emisji zanieczyszczeń. Nie można przy tym pominąć obligatoryjności zapewnienia w regionach przemysłu energochłonnego i infrastruktury energetycznej kompleksowej transformacji energetycznej wraz z ograniczaniem lub rekompensatą skutków społecznych i środowiskowych. Jednocześnie ENVE zaznacza, że przedmiotowa neutralność mogłaby zostać osiągnięta m.in. poprzez wdrożenie dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych i dokumentów referencyjnych BAT dla każdego sektora produkcyjnego oraz systemów certyfikacji środowiskowej EMAS i ISO.

Celem aktualizacji unijnej strategii dotyczącej biogospodarki ENVE apeluje o wspieranie rozwoju systemów produkcji umożliwiających zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Kluczowa rola zostaje przypisana obszarom zieleni miejskiej i wiejskiej w walce ze zmianą klimatu. Komisja środowiska wzywa władze lokalne i regionalne do realizacji rozporządzeń związanych z redukcją i pochłanianiem gazów cieplarnianych wytwarzanych podczas użytkowania gruntów i lasów oraz wyznaczenia celów redukcji emisji do 2030 r. Podkreślona zostaje kompetencja miast i regionów do gromadzenia danych koniecznych do inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych (obszary wskazane w rozporządzeniach LULUCF i ESR). Wskazuje się potrzebę ciągłego rozwoju technik i technologii służących m.in. całkowitemu odzyskiwaniu masy i energii oraz rekompensaty emisji dwutlenku węgla przez naturalne systemy ekologiczne przy użyciu technik odpowiednich (np. CCS).

Dla osiągnięcia neutralności klimatycznej niezbędne pozostaje przyjęcie planu działań na rzecz finansowania zrównoważonego rozwoju, opublikowanego przez Komisję w 2018 roku. Postuluje się zwiększenie wydatków UE na rzecz klimatu do co najmniej 30 % poprzez wdrożenie zobowiązań podjętych w ramach porozumienia paryskiego – m.in. długoterminowe finansowanie przez rządy państwowe. Za nieodzowne uznano sformułowanie jasnych i jednolitych przepisów dotyczących zamówień publicznych i procedur prawnych, a mających na celu pobudzenie inwestycji Nadto ENVE wykazuje chęć otwarcia się na inwestorów prywatnych w osiąganiu wspólnych celów dotyczących klimatu i zrównoważenia środowiskowego oraz przyjmuje utworzenie funduszu na rzecz innowacji.

W podsumowaniu opinii stwierdzono, iż realizacja 17 celów zrównoważonego rozwoju oraz porozumienia paryskiego powinna nastąpić we współpracy z organami lokalnymi i regionalnymi. Wystąpiono również z wnioskiem o przyznanie jednemu z przedstawicieli Komitetu Regionów roli obserwatora we wszystkich pracach przygotowawczych organów UNFCCC – by mieć pewność, że potrzeby organów lokalnych i regionalnych zostaną uwzględnione.

Na tym samym posiedzeniu Europejski Komitet Regionów przyjął również projekt drugiej opinii, dotyczącej Wielopoziomowego sprawowania rządów i współpracy międzysektorowej w walce z ubóstwem energetycznym.

Tytułem wstępu ENVE podaje, iż koniecznym jest wzięcie pod uwagę skutków społecznych w procesie kształtowania polityki w dziedzinie energii i klimatu, teraz i w przyszłości. Komitet Regionów zauważa zadowalające zahamowanie rozwoju zjawiska ubóstwa energetycznego. Jednak w dalszym ciągu podkreśla on konieczność dostosowania zbioru przepisów regulujących kwestię czystej energii do sytuacji poszczególnych regionów oraz przyjęcie globalnego, przekrojowego podejścia.

W opinii przytoczona została definicja ubóstwa energetycznego przyjęta w ramach Porozumienia Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii – jest to sytuacja, w której gospodarstwo domowe lub osoba nie ma możliwości uzyskania podstawowych usług energetycznych zapewniających godny poziom życia ze względu na połączenie niskiego dochodu, wysokich wydatków na energię i niskiej efektywności energetycznej mieszkań.

W ramach zwalczania ubóstwa energetycznego zasadniczym jest uwzględnienie różnych aspektów społecznych, technicznych, ekonomicznych i budżetowych składających się na konkretną sytuację osoby dotkniętej. Globalne podejście powinno realizować się także w działaniach zarówno na szczeblu lokalnym, jak i europejskim poprzez wymianę doświadczeń.

W kwestii konkretnych działań ku zniesieniu ubóstwa energetycznego na pierwszym miejscu stawia się zagwarantowanie dostępu do energii. W związku z tym zadanie jakie stoi przed instytucjami UE to zadbanie o zagwarantowanie prawa do energii po przystępnej cenie, w tym ustanowienie moratorium na przerywanie lub zawieszenie świadczenia usług publicznych z powodu zalegania z płatnością. Komisja zamierza w ten sposób przeciwdziałać sytuacji, w której gospodarstwa domowe zostają pozbawione podstawowych dostaw ciepła lub chłodzenia w gospodarstwach domowych Ponadto istotnym celem pozostaje też zapewnienie darmowego i niezależnego doradztwa dla ludności w dziedzinie energii ze strony samorządów terytorialnych.

Zaakcentowana została, tak jak i w pierwszej opinii, wyjątkowa pozycja władz lokalnych i regionalnych jako odgrywających główną rolę w walce z ubóstwem energetycznym. Stwierdzono również, że jednym z głównych zadań powyższych władz, oprócz wdrożenia globalnego podejścia, jest poprawa efektywności energetycznej budynków – nie tylko mieszkań socjalnych. W przedmiotowej opinii wykazuje się potrzebę remontowania corocznie 3 % budynków należących do rządów centralnych państw członkowskich celem poprawy ich efektywności energetycznej. Sprawozdawczyni stwierdza, że władzom lokalnym i regionalnym państw członkowskich zalecono zdefiniowanie minimalnych norm charakterystyki energetycznej dla budynków publicznych oraz dla lokatorskich budynków mieszkalnych, niezależnie od osoby właściciela.

ENVE przypomniała, iż Porozumienie Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii uznało kwestię ubóstwa energetycznego za trzeci filar swej działalności, stając się w ten sposób siłą napędową dla utrzymania tej problematyki jako przedmiotu zainteresowania i dla poszukiwania rozwiązań.

Komitet Regionów akcentując znaczenie dokładnego zdefiniowania i zmierzenia zjawiska ubóstwa energetycznego dla planowania i wdrożenia odpowiednich rozwiązań z zakresu polityki publicznej zaznacza, że przewidziany okres istnienia Obserwatorium Ubóstwa Energetycznego wdrożonego przez Komisję Europejską dobiega końca. Apeluje jednocześnie, by KE zastanowiła się nad przedłużeniem jego działalności wraz z poszerzeniem zadań przed niego stawianych.

Autor: Barbara Wojciechowska, Wawrzynowicz i Wspólnicy sp.k.