1 stycznia 2023 r. weszło w życie wiele ważnych dla konsumenta przepisów. Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 poz. 2581) stanowi rezultat prac Parlamentu, które miały na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej. Ustawa dokonuje implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 (Omnibus) z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE (dyrektywę w sprawie podawania cen), 2005/29/WE (dyrektywę dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych) oraz 2011/83/UE (dyrektywę w sprawie praw konsumentów) w odniesieniu do lepszego egzekwowania przepisów dotyczących ochrony konsumenta. Ustawa ma ponadto na celu wzmocnienie ochrony konsumentów także w zakresie w tej dyrektywie nieregulowanym.

Ograniczenia dotyczące zawierania umów podczas pokazów handlowych

Nowe przepisy wprowadzają ograniczenia dotyczące zawierania umów podczas pokazów. Takie umowy będą traktowane tak, jak umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa, co wiąże się z licznymi obowiązkami po stronie przedsiębiorcy, uregulowanymi w ustawie o prawach konsumenta. W przepisach tej ostatniej rozszerzono definicję umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa przez objęcie tym pojęciem także umów zawieranych podczas pokazu zorganizowanego przez przedsiębiorcę, w którym uczestniczy zaproszona bezpośrednio lub pośrednio określona liczba konsumentów i w trakcie którego ma miejsce promocja, składanie ofert sprzedaży lub sprzedaż towarów lub usług, bez względu na to czy na taki pokaz został zorganizowany transport.

W drodze nowelizacji zmodyfikowano także zakres stosowania przepisów ustawy o prawach konsumenta do umów dotyczących usług zdrowotnych (do 1 stycznia co do zasady wyłączonych z tego zakresu) oraz rozszerzono ten zakres w stosunku do umów, których przedmiotem są usługi finansowe. Zmianie ulegnie także zakres zastosowania ustawy o prawach konsumenta do umów dotyczących przewozu osób. Konsumenci zyskali możliwość odstąpienia od niektórych umów o świadczenie usług zdrowotnych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, mowa tutaj przede wszystkim o tzw. umowach obejmujących abonamenty medyczne.

Nadto w ustawie o prawach konsumenta sformułowano wyraźny zakaz dotyczący zawierania usług finansowych (np. czynności bankowych bądź umów kredytu konsumenckiego) podczas pokazu lub wycieczki. Ponadto ustawa zakazuje przyjmowania płatności przed upływem terminu do odstąpienia od umowy w odniesieniu do umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki, chyba że pokaz został zorganizowany w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta na jego wyraźne zaproszenie. Naruszenie tego zakazu wiązać się będzie z odpowiedzialnością za wykroczenie (w tym celu ustawa dokonuje zmian w ustawie z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń).

Przepisy związane z internetowymi platformami handlowymi

W ustawie o prawach konsumenta wprowadza się przepisy mające na celu zapewnienie konsumentom większej przejrzystości w przypadku umów zawieranych on-line, w szczególności za pośrednictwem internetowych platform handlowych. Celem zmian jest przede wszystkim dostosowanie przepisów chroniących konsumentów do dynamicznie rozwijającego się świata cyfrowego.

W ustawie definiuje się jak rozumieć sformułowania „internetowa platforma handlowa” oraz „dostawca internetowej platformy handlowej”. Dzięki nowelizacji na takiego dostawcę nałożono szereg obowiązków, w szczególności zobowiązując go najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość do poinformowania tego konsumenta w jasny i zrozumiały, a także odpowiedni do użytego środka porozumiewania się na odległość sposób o:

• ogólnych informacjach, udostępnionych w specjalnej, łatwo dostępnej części interfejsu internetowego, dotyczących głównych parametrów decydujących o plasowaniu ofert przedstawionych konsumentowi w wyniku wyszukiwania, oraz o znaczeniu tych parametrów w porównaniu z innymi parametrami;
• tym, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą.

Dodatkowo obowiązkiem dostawcy internetowej platformy handlowej jest poinformowanie konsumenta o niestosowaniu przepisów dotyczących ochrony konsumentów do umowy zawieranej na internetowej platformie handlowej, jeżeli jej stroną oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe, nie jest przedsiębiorca. Do powinności takiego dostawcy zalicza się także poinformowanie konsumenta o podziale obowiązków związanych z umową, która jest zawierana przez konsumenta na internetowej platformie handlowej, między osobę trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe, a dostawcę internetowej platformy handlowej.

Dalej, do ustawy o prawach konsumenta dodaje się regulacje określające obowiązki przedsiębiorcy w odniesieniu do treści innych niż dane osobowe wytworzonych lub dostarczonych przez konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej dostarczonych przez przedsiębiorcę – przedsiębiorca po odstąpieniu od umowy obowiązany jest powstrzymać się od ich wykorzystania, za wyjątkiem wskazanych w ustawie treści, które będzie mógł nadal wykorzystywać.

Dodatkowo nowelizacja dokonuje szeregu zmian w przepisach dotyczących obowiązków informacyjnych przedsiębiorców, a w szczególności:

• wprowadza wymóg informowania przez przedsiębiorcę o „funkcjonalności”, „kompatybilności” i „interoperacyjności” również  w odniesieniu do „towarów z elementami cyfrowymi” oraz „usług cyfrowych” (obecnie obowiązki te dotyczą jedynie dostarczania treści cyfrowych);
• usuwa wymóg informowania o numerze faksu przedsiębiorcy;

wprowadza obowiązek poinformowania o udostępnianiu środka komunikacji online z przedsiębiorcą.

Wydłużenie terminu na odstąpienie od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa

Nowelizacja przewiduje, iż konsument zawierający umowę poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami, może w terminie 30 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów (powyższe uzupełniać będzie obecna regulacja ustawy o prawach konsumenta o 14 dniowym terminie odstąpienia od umowy, liczonym od dnia jej zawarcia). Obydwa wspomniane terminy będą przy tym wydłużane do maksymalnie 12 miesięcy w przypadku, gdy przedsiębiorca nie poinformuje konsumenta o przysługującym mu prawie odstąpienia od umowy. Zawarcie umowy w związku z nieumówioną wizytą przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo podczas wycieczki w większym niż obecnie zakresie wyłączało będzie możliwość zastosowania do takich umów ustawowych wyjątków od przysługującego konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy.

W kontekście umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, warto także wspomnieć o ważnej zmianie dla sektora energetycznego. Otóż nowelizacja wprowadza nowy obowiązek przedsiębiorcy w związku z wcześniejszym (przed upływem terminu na odstąpienie od umowy) rozpoczęciem, na żądanie konsumenta, wykonywania usługi albo dostarczania wody, gazu, energii elektrycznej lub energii cieplnej, w przypadku gdy nie są one dostarczane w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości. Oprócz dotychczasowego obowiązku uzyskania od konsumenta takiego wyraźnego żądania, przedsiębiorca będzie obowiązany zażądać od konsumenta oświadczenia o przyjęciu do wiadomości informacji o utracie prawa do odstąpienia od umowy z chwilą jej pełnego wykonania przez przedsiębiorcę.

Zmiany w innych ustawach

Należy także wspomnieć o zmianach dokonanych w dwóch innych ustawach, czyli ustawie z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz ustawie z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług. W odniesieniu do tej pierwszej wprowadzono w szczególności następujące zmiany:

• dodano nowy rodzaj działania wprowadzającego w błąd – będzie nim każdy rodzaj wprowadzenia towaru na rynek w co najmniej jednym państwie członkowskim jako identycznego z towarem wprowadzonym na rynki w innych państwach członkowskich, w sytuacji gdy towar ten w sposób istotny będzie różnić się składem lub właściwościami, chyba że przemawiają za tym uzasadnione i obiektywne czynniki;
• wskazano, że za istotne informacje, których nieprzekazanie jest zaniechaniem wprowadzającym w błąd, uznaje się m.in. informacje o uzgodnieniach dotyczących sposobu płatności, dostawy lub wykonania produktu oraz  o posiadaniu statusu przedsiębiorcy przez osobę trzecią oferującą produkty na internetowej platformie handlowej;
• uzupełniono listę nieuczciwych praktyk rynkowych m.in. o zachowania w postaci podawania wyników wyszukiwania bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności dokonanej specjalnie w celu uzyskania wyższego plasowania produktów, oraz o zachowania polegające na odsprzedaży konsumentom biletów na wszelkiego rodzaju imprezy kulturalne lub sportowe, jeżeli przedsiębiorca nabył je z wykorzystaniem oprogramowania pozwalającego mu przekraczać limity wprowadzone w odniesieniu do nabywanej liczby biletów;
• uzupełniono katalog środków prawnych przysługujących konsumentowi o możliwość żądania obniżenia ceny produktu.

Co się tyczy ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, dookreślono w niej sposób uwidaczniania cen w przypadku zastosowania obniżek cen. Doprecyzowano i uzupełniono także przesłanki, które należy uwzględnić przy nakładaniu kary na przedsiębiorcę naruszającego przepisy dotyczące uwidaczniania cen.

***

Choć przepisy implementujące dyrektywę Omnibus weszły już w życie do polskiego porządku prawnego, przedsiębiorcy z pewnością nadal podejmują kroki adaptujące prowadzone przez nich przedsiębiorstwa do niedawno wdrożonych zmian. W zakresie zmian związanych z informowaniem o cenach towarów nowe przepisy, choć krótkie i – wydawałoby się – stosunkowo proste, wpływają znacznie na funkcjonowanie sklepów, także internetowych.

Dostosowanie się do nowych wymogów nie jest możliwe bez gruntowej analizy działalności danego przedsiębiorcy i współpracy nie tylko działów prawnych, ale także zespołów marketingu i IT. Nowe koncepcje polityk sprzedażowych, wdrażania programów lojalnościowych bądź dotąd niestosowanych promocji, mogą okazać się konstruktywnym bodźcem do budowania oraz podtrzymywania pozytywnych relacji z klientami.

Autor: Jakub Kawalerski, Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.