Rządowy projekt nowelizacji ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1130) wprowadza kompleksowe zmiany zarówno w przepisach dedykowanych energetyce wiatrowej, jak i w regulacjach dotyczących biogazu oraz biometanu. Obok rezygnacji z zasady 10H i nowych uwarunkowań lokalizacyjnych dla lądowych farm wiatrowych, nowelizacja zawiera długo oczekiwane rozwiązania systemowe dla biometanu – w tym wsparcie aukcyjne oraz ramy prawne dla funkcjonowania tzw. gazociągów bezpośrednich.
Wstępne założenia nowelizacji ustawy przedstawiliśmy Państwu w artykule pt. „Koniec z zasadą 10H? Zapowiedź nowelizacji”.
Stan prawny przedstawionych informacji odpowiada brzmieniu projektu z dnia 22 maja 2025 r., po pierwszym czytaniu w Sejmie. W dalszym toku procesu legislacyjnego poszczególne przepisy mogą jeszcze ulec zmianie. Poniżej przedstawiamy kluczowe założenia projektu oraz główne kierunki proponowanych reform.
Ramy prawne dla biometanu i biogazu
W art. 4 pkt 1 projektu nowelizacji rozszerzono definicję paliw gazowych, wskazując wprost, że należą do nich biometan, biogaz oraz biogaz rolniczy – niezależnie od ich przeznaczenia czy domieszek wodoru. Zmiana ta wpływa na kwalifikację paliwa w kontekście przyłączeń i systemów wsparcia.
Dodatkowo przewidziano regulacje ułatwiające eksploatację biogazowni oraz przesył biogazu do odbiorcy końcowego z pominięciem publicznych sieci gazowych. Projekt wprowadza instytucję gazociągu bezpośredniego, regulowaną w nowo dodanym art. 7a i 7a1 ustawy – Prawo energetyczne.
Gazociąg bezpośredni dla biogazu i biogazu rolniczego
Procedowana nowelizacja wprowadzi do Prawa energetycznego istotną innowację w postaci gazociągu bezpośredniego – jako nowej, alternatywnej formy dostarczania biogazu lub biogazu rolniczego do odbiorców końcowych. Rozwiązanie to uregulowano szczegółowo w nowo dodanym art. 7a, który umożliwia fizyczne połączenie instalacji produkującej biogaz z konkretnym odbiorcą (np. zakładem przemysłowym, przedsiębiorstwem rolnym), z pominięciem systemu gazowego zarządzanego przez operatora sieci dystrybucyjnej.
Zgodnie z projektowanymi ust. 5 i 6 art. 7a Prawa energetycznego (dodawanymi przez art. 4 pkt 3 projektu nowelizacji), budowa gazociągu bezpośredniego służącego do dostarczania biogazu lub biogazu rolniczego będzie możliwa po uzyskaniu zgody Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.
Co istotne, do udzielania takiej zgody nie stosuje się przesłanek z ust. 4 art. 7a, które mają zastosowanie do innych rodzajów gazociągów bezpośrednich – a więc inwestor nie musi wykazywać, że nie istnieją techniczne możliwości przyłączenia do sieci, ani że uprzednio odmówiono mu dostępu do infrastruktury gazowej. Nowelizacja przewiduje także obowiązek informacyjny, podmiot eksploatujący gazociąg bezpośredni dla biogazu lub biogazu rolniczego będzie zobowiązany poinformować Prezesa URE o rozpoczęciu przesyłu w terminie 30 dni oraz o zakończeniu eksploatacji lub likwidacji instalacji – w terminie 14 dni od zaistnienia danego zdarzenia.
Projekt nowelizacji, w art. 4 pkt 4, wprowadza do Prawa energetycznego nowy art. 7a¹, który reguluje obowiązki eksploatacyjne, jakościowe i pomiarowe dla gazociągów bezpośrednich służących do dostarczania biogazu lub biogazu rolniczego. Zgodnie z tym przepisem, podmiot posiadający tytuł prawny do takiego gazociągu jest zobowiązany do zapewnienia jego prawidłowej eksploatacji oraz opracowania procedur awaryjnych, z uwzględnieniem odmiennych właściwości biogazu w stosunku do gazu ziemnego. Ponadto, musi on zapewnić dotrzymanie parametrów jakościowych biogazu dostarczanego do odbiorcy. Obowiązek ten ciąży również na podmiocie wprowadzającym biogaz do gazociągu – jako odpowiedzialnym za jakość w miejscu wprowadzenia.
Ustawa nakłada na te podmioty także obowiązek prowadzenia pomiarów parametrów jakościowych biogazu. Jeśli wyniki pomiarów wykażą niespełnienie któregokolwiek z wymaganych parametrów, podmiot eksploatujący gazociąg jest zobowiązany do natychmiastowego wstrzymania odbioru biogazu do czasu przywrócenia zgodności z normami, a ponowne spełnienie warunków musi zostać potwierdzone wynikiem kolejnych pomiarów.
Dla zapewnienia jednoznacznych standardów technicznych, art. 7a¹ ust. 6 przewiduje, że minister właściwy do spraw klimatu określi w rozporządzeniu parametry jakościowe biogazu oraz metody ich pomiaru i rejestracji.
Aukcyjny system wsparcia dla biometanu
Art. 7 projektu nowelizacji dodaje do ustawy o odnawialnych źródłach przepisy art. 83t–83zh, które przewidują wprowadzenie systemu wsparcia w formie aukcji dla instalacji wytwarzających biometan. System ten dotyczy instalacji OZE wytwarzających biometan z biogazu lub biogazu rolniczego, który następnie jest wprowadzany do krajowej sieci gazowej.
Warunkiem udziału w systemie jest spełnienie kryteriów zrównoważonego rozwoju oraz uzyskanie zaświadczenia o dopuszczeniu do udziału w aukcji, które Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wydaje w ciągu 30 dni do dnia złożenia wniosku. Aukcje mają być organizowane co najmniej raz do roku, w dwóch segmentach mocowych – dla instalacji poniżej 2 MW oraz dla tych o mocy nie mniejszej niż niż 2 MW (przeliczanej na podstawie sprawności kogeneracyjnej wynoszącej 41%).
Okres, w którym wytwórcom biometanu przysługuje prawo do pokrycia ujemnego salda – w odniesieniu do biometanu wytwarzanego w instalacjach odnawialnych źródeł energii – rozpoczyna się z dniem pierwszej sprzedaży biometanu dokonanej po zakończeniu sesji aukcji, w której przyznano wsparcie. Wsparcie to może być udzielane przez maksymalnie 20 kolejnych lat, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2054 r.
Wprowadzenie tego systemu stanowi jakościową zmianę w dotychczasowej strukturze wsparcia dla gazów odnawialnych – po raz pierwszy ustawodawca tworzy osobną, zamkniętą ścieżkę finansowania dla biometanu, opartą na jasnych i spójnych zasadach, umożliwiającą rozwój rynku biometanu oraz zwiększenie udziału zielonego gazu w systemie krajowym, a także realizację celów europejskich wynikających z polityk takich jak REPowerEU czy RED III.
Elektrownie wiatrowe – nowe ograniczenia lokalizacyjne, repowering i wzmocnienie lokalnego udziału
Projekt nowelizacji wprowadza istotne zmiany w zakresie lokalizacji elektrowni wiatrowych, przede wszystkim w odniesieniu do ich sytuowania względem obszarów chronionych, infrastruktury publicznej oraz zabudowy mieszkaniowej. Zgodnie z art. 1 pkt 7 nowelizacji, zmodyfikowany zostanie art. 4c w ustawie o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, który ustanawia minimalną odległość turbiny wiatrowej od granicy parku narodowego na poziomie 1500, a od specjalnych obszarów ochrony ptaków oraz siedlisk w ramach Natura 2000 – 500 metrów. Przepisy te wprost zakazują lokalizowania elektrowni w mniejszych odległościach, nawet w przypadku istnienia planu miejscowego.
Dodatkowo, zgodnie z art. 1 pkt 8, wprowadzony zostaje nowy art. 4e, który reguluje sytuowanie turbin względem dróg krajowych. Co do zasady, minimalna odległość między turbiną a drogą krajową wynosi 1H, czyli odpowiada wysokości całkowitej elektrowni. W uzasadnionych przypadkach możliwe będzie uzyskanie odstępstwa od tej reguły, za zgodą Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, jednak musi ono być poparte analizą wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego i planowaną rozbudowę drogi. W przypadku naruszenia tej odległości nowelizacja przewiduje możliwość wydania nakaz rozbiórki turbiny.
Szczególne znaczenie mają również nowe regulacje dotyczące modernizacji istniejących farm wiatrowych, czyli tzw. repoweringu. Art. 1 pkt 10 projektu dodaje art. 5a–5e, które definiują modernizację jako wymianę lub przebudowę turbin prowadzącą do zwiększenia mocy, zmniejszenia liczby urządzeń lub zmiany technologii. W przypadku gdy modernizacji, która przewiduje jedynie zmianę mocy zainstalowanej, nie jest wymagane ponowne uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Ustalono również termin 60 dni od dnia złożenia wniosku przez podmiot ubiegający na wydanie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej elektrowni wiatrowej podlegającej modernizacji.
Autorzy: Dominika Frydryczak, r.pr. Adam Wawrzynowicz Wawrzynowicz i Wspólnicy sp. k.