Nowa strategia przemysłowa ma pomóc europejskiemu przemysłowi w realizacji podwójnej transformacji (ekologicznej i cyfrowej), a w konsekwencji w osiągnięciu neutralności klimatycznej przy jednoczesnym przyjęciu wiodącej roli w sektorze cyfrowym. Podwójna transformacja niewątpliwie wpłynie na część gospodarki, społeczeństwa oraz przemysł i będzie wymagać wprowadzenia nowych technologii, inwestycji oraz innowacji, które wykreują nowe produkty, usługi, rynek oraz modele biznesowe, jak również ukształtują nowe typy miejsc pracy wymagające nieznanych dotąd umiejętności. Jednocześnie, tak funkcjonująca i rozwijająca się Europa dzięki ww. zabiegom, przejdzie z produkcji liniowej do gospodarki o obiegu zamkniętym.

Głównym celem przedstawionej strategii jest dążenie do zwiększenia konkurencyjności Europy oraz strategicznej autonomii w czasach zmiany układy sił politycznych na świecie oraz nasileniu globalnej konkurencji. Ponadto, celem strategii ukierunkowanej na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw jest również ograniczenie biurokracji oraz ułatwienie im prowadzenia działalności gospodarczej na jednolitym rynku oraz poza nim z jednoczesną możliwością uzyskiwania dostępu do finansowania. Nowa strategia przemysłowa przewiduje również konkretne działania, które ukierunkowane są na eliminację przeszkód w sprawnym funkcjonowaniu rynku. KE podkreśla, iż UE potrzebuje europejskiej polityki przemysłowej opartej na konkurencyjności, wiodących światowych badaniach oraz technologiach, otwartym rynku – silnym i jednolitym pozbawionym biurokracji. Jednocześnie, KE wskazuje, iż Europa pozostanie pionierem w rozwoju innowacji przemysłowych, poprawy jakości i sposobów produkcji oraz modeli biznesowych, jednak musi podjąć działania zmierzające do neutralności klimatu i cyfryzacji w stale zmieniającym się i nieprzewidywalnym świecie.

1. Nowa strategia przemysłowa

W związku z celem utrzymania wiodącej pozycji Europy w przemyśle, strategia przemysłowa przewiduje skupienie się na trzech priorytetach:

• utrzymaniu konkurencyjności przemysłu europejskiego na świecie,
• zapewnieniu neutralności klimatycznej Europy do 2050 roku,
• ukształtowaniu cyfrowej przyszłości Europy.

W treści strategii wskazano, że musi ona odzwierciedlać wartości i tradycje unijne, podstawowe czynniki, które napędzają europejską transformację przemysłową, a przy tym zaproponowano szeroki zestaw działań na przyszłość, w tym m. in.:

• plan działania dotyczący własności intelektualnej, który został ukierunkowany na zachowanie technologicznej suwerenności, propagowanie równych warunków działania w globalnym ujęciu, bardziej skuteczne zwalczanie kradzieży własności intelektualnej, dostosowanie ram prawnych do transformacji ekologicznej i cyfrowej;
• przegląd unijnych reguł konkurencji, w tym m. in. bieżącą ocenę kontroli połączeń przedsiębiorstw, ocenę adekwatności wytycznych w obszarze pomocy państwa, które mają zagwarantować dostosowanie przepisów unijnych do potrzeb stale zmieniającej się oraz nabierającej cyfrowego wymiaru gospodarki;
• przegląd przepisów unijnych dot. bezpieczeństwa produktów, wdrożenia europejskiej strategii danych oraz przyjęcia prawa o usługach cyfrowych;
• maksymalne wykorzystanie narzędzi służących ochronie handlu, w tym również zapowiedź przyjęcia przez KE do połowy 2020 roku białej księgi ukierunkowanej na eliminację zakłóceń wywoływanych na jednolitym rynku przez dotacje zagraniczne, a także na uregulowanie dostępu podmiotów spoza Unii Europejskiego do unijnego finansowania oraz unijnych zamówień publicznych;
• przeznaczenie środków na rzecz modernizacji i dekarbonizacji sektorów energochłonnych, wspierania sektora zrównoważonej i inteligentnej mobilności, jak również promowania efektywności energetycznej i zapewniania wystarczających i stałych dostaw energii niskoemisyjnej po cenach konkurencyjnych;
• zwiększenie strategicznej oraz przemysłowej autonomii Europy poprzez zapewnienie dostaw krytycznych surowców oraz produktów farmaceutycznych; tym celom ma sprzyjać równoległe wsparcie rozwoju strategicznej infrastruktury cyfrowej oraz kluczowych technologii prorozwojowych;
• zawarcie sojuszy na rzecz czystego wodoru, a w dalszej kolejności na rzecz niskoemisyjnych gałęzi przemysłu, przemysłowych chmur obliczeniowych oraz platform przemysłowych i surowców;
• tworzenie kolejnych przepisów i wytycznych dot. ekologicznych zamówień publicznych;
• wznowienie nacisku na innowacje, umiejętności oraz inwestycje;
• wzmocnienie wspólnych wysiłków w celu utworzenia grupy zadaniowej ds. egzekwowania jednolitego rynku (Single Market Enforcement Task Force) oraz zmniejszenia barier, przed którymi stale stoją przedsiębiorcy prowadzący działalność za granicą, zwiększenia harmonizacji przepisów podatkowych, które częstokroć stanowią dużą przeszkodę dla przedsiębiorców prowadzących działalność transgraniczną (w szczególności poprzez podjęcie działań zmierzających do skonsolidowania podstawy opodatkowania osób prawnych);
• podjęcie działań zmierzających do utrzymania otwartości europejskiej gospodarki, która jest źródłem jej dobrobytu i konkurencyjności, w tym w szczególności działań, które umożliwią przedsiębiorstwom z obszaru UE właściwy dostęp do innych rynków światowych (w tym m. in. poprzez walkę z agresywnymi planami podatkowymi tworzącymi nierówne szanse oraz przyjęcie międzynarodowych instrumentów zamówień publicznych oraz planu działania na rzecz unii celnej na 2020 rok).

Poza ww. działaniami, KE zamierza regularnie analizować zagrożenia oraz potrzeby poszczególnych ekosystemów przemysłowych angażując w to forum przemysłowe, które ma powstać najwcześniej we wrześniu 2020 roku i skupiać przedstawicieli przemysłu (również MŚP, duże przedsiębiorstwa, partnerów społecznych, badaczy), przedstawicieli państw członkowskich oraz instytucji unijnych.

2. Nowa strategia na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)

W strategii przemysłowej podkreślono szczególna rolę MŚP, które mają kluczowe znaczenie dla powodzenia nowej wizji rozwoju przemysłu. Udzielenie wsparcia MŚP w prowadzonej podwójnej transformacji Europy jest jednym z celów strategii. W szczególności, ma się to przejawiać w dostępie do odpowiednich umiejętności, aktualizacji Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości oraz udostępnieniu doradców ds. zrównoważonego rozwoju. MŚP ponadto uzyskają możliwość wykorzystania innowacji cyfrowych oraz wirtualnego centrum monitorowania. Komisja proponuje również usunięcie przeszkód praktycznych i regulacyjnych, które utrudniają rozwój prowadzonej działalności gospodarczej oraz zachęca do udzielenia państwowej pomocy poprzez uruchomienie punktów kompleksowej obsługi takich przedsiębiorstw.

Z dodatkowych udogodnień kierowanych w stronę MŚP, Komisja proponuje wsparcie funduszu na rzecz pierwszych ofert publicznych MŚP, start-upów oraz wzmocnienie przedsiębiorczości kobiet poprzez stymulowanie inwestycji kobiet w przedsiębiorstwa.

3. Jednolity rynek, przynoszących korzyści naszym przedsiębiorcom oraz konsumentom

W strategii przemysłowej podkreślono, iż jednym z największych osiągnięć Europy, które należy utrzymać jest jednolity rynek, dający ogromne perspektywy przedsiębiorcom z całego jej obszaru. To właśnie jednolity rynek umożliwia wymianę usług, towarów oraz stanowi podstawę dla większych możliwości zatrudnienia.

Pomimo tego, rynek ten zawiera szereg blokad, których usunięcie przyniesie dalsze korzyści zarówno dla przedsiębiorców jak i konsumentów. W szczególności, blokady te związane są z restrykcyjnymi oraz złożonymi przepisami krajowymi, niedoskonałą transpozycją i egzekwowaniem przepisów unijnych czy ograniczeniami zdolności administracyjnych państw. Usunięcie tego typu barier będzie możliwe przez utworzenie Planu działania na rzecz lepszego wdrażania i egzekwowania przepisów dotyczących jednolitego rynku, którego zasadniczym celem jest eliminacja przeszkód, które wynikają z naruszenia unijnych przepisów. Plan ten ma opierać się na odnowionym partnerstwie Komisji i państw członkowskich oraz przyjęciu wspólnej odpowiedzialności za zapewnienie stosowania przepisów dot. jednolitego rynku oraz ich egzekwowania.

4. Kluczowa rola sektora energochłonnego

Przyjęta w marcu strategia przemysłowa ma stanowić wsparcie dla zielonej transformacji przedstawionej w dokumencie The European Green Deal.

W strategii podkreślono, iż The European Green Deal jest to nowa europejska strategia rozwoju, która wyraża jeden z głównych celów Komisji – aby Europa do 2050 roku stała się pierwszym na świecie neutralnym dla klimatu kontynentem. Kluczową rolę w realizacji ww. celu ma odegrać przemysł – wszystkie łańcuchy wartości w przemyśle, w tym również sektor energochłonny. Komisja podkreśla, że wszyscy są zobowiązani do pracy nad zmniejszeniem własnego śladu węglowego oraz przyspieszeniem transformacji poprzez zapewnienie niedrogich, czystych rozwiązań technologicznych i poprzez opracowanie nowych modeli biznesowych. Bardziej ekologiczny przemysł będzie potrzebował bezpiecznych dostaw czystej, niedrogiej energii oraz surowców.

Komisja zamierza prowadzić swoje działania w taki sposób, aby w 2021 roku obowiązywały zmienione zasady pomocy państwa w priorytetowych obszarach jakimi są m. in. energetyka oraz ochrona środowiska. Transformacja Europy wymaga modernizacji i dekarbonizacji energochłonnych gałęzi przemysłu, co powinno zostać uznane za najwyższy priorytet. The European Green Deal ustanowił cel stworzenia nowych rynków neutralnych dla klimatu o obniżonej emisyjności gałęzi przemysłu tj. w zakresie produkcji stali i cementu.

Komisja w związku z powyższym zamierza m. in. wspierać przełomowe technologie czystej stali, które doprowadzą do powstania procesu wytwarzania stali zero-węglowej. Nowa strategia chemiczna na rzecz zrównoważonego rozwoju pomoże lepiej chronić ludzi i środowisko przed niebezpiecznymi chemikaliami oraz zachęci do rozwoju innowacji w tym sektorze.

W strategii podkreślono także, że Europa musi zająć się kwestią zrównoważenia produktów budowlanych oraz poprawy efektywności energetycznej i efektywności środowiskowej budowanych aktywów.

Wraz z przyspieszeniem transformacji Europa musi dopilnować, aby nikt nie został w tyle. Z tego względu Komisja wesprze transformację regionów intensywnie wykorzystujących węgiel, w tym m. in. poprzez utworzenie platformy oferującej wsparcie techniczne i doradcze dla regionów i branż o wysokim zużyciu węgla.

Ograniczenie emisji w przemyśle zależeć będzie od zasady „przede wszystkim efektywność energetycza” oraz bezpiecznych i wystarczających dostaw energii niskoemisyjnej po konkurencyjnych cenach. Będzie to wymagać planowania i inwestowania w niskoemisyjne technologie wytwarzania, przepustowość i infrastrukturę. Konieczne będzie bardziej strategiczne podejście do sektorów energii odnawialnej, tj. offshore oraz leżącego u ich podstaw łańcucha dostaw. W konsekwencji, wiąże się to z koniecznością bardziej efektywnego wykorzystania nośników energii, w tym energii elektrycznej, gazu oraz paliw płynnych, jak również stworzeniem inteligentnej integracji wszystkich tych sektorów, co wiąże się z wizją Komisji dot. czystego wodoru. Realizacji celu jakim jest neutralność klimatyczna będzie również możliwa dzięki wykorzystaniu transgranicznych sieci energetycznych.

W strategii podkreślono także konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na zrównoważoną i inteligentną mobilność, w których należy upatrywać odpowiedzialność jak i potencjał do napędzania bliźniaczych przemian, wsparcie konkurencyjności przemysłowej Europy i poprawy łączności. Dotyczy to w szczególności przemysłu motoryzacyjnego, lotniczego, kolejowego i stoczniowego, a także paliw alternatywnych oraz inteligentnej i połączonej mobilności. W związku z powyższym, Komisja zapowiada opracowanie kompleksowej strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności. W przypadku utrzymujących się różnic w ambicjach światowych w tym zakresie, Komisja w 2021 roku zaproponuje ponadto mechanizm dostosowania granic węgla, aby w pełni ograniczyć ryzyko ucieczki emisji, w pełnej zgodności z zasadami WTO.

Komisja wśród założeń strategii wymieniła również utworzenie wspólnej europejskiej platformy – bazy danych na temat energii, co doprowadzi do zwiększenia zdolności innowacyjnych sektora energetycznego.

***

Przedstawiona strategia stanowi podwaliny unijnej polityki przemysłowej, która wesprze podwójną transformację, zwiększy konkurencyjność unijnego przemysłu w skali światowej oraz zwiększy strategiczną autonomię Europy. W szczególności, biorąc pod uwagę istotne społeczne konsekwencje nadchodzących zmian, niezbędne będzie podjęcie dialogu z partnerami społecznymi jak również społeczeństwem. Komisja Europejska podkreśla, iż będzie dążyć do zwiększenia politycznej odpowiedzialności za strategię, co będzie odbywać się na podstawie regularnego monitorowania procesu jej wdrażania jak również analizy kluczowych wskaźników wydajności. Komisja jednocześnie podkreśla, że jedynie wspólne zaangażowanie Unii oraz państw członkowskich i regionów, przemysłu, MŚP i wszystkich innych zainteresowanych stron w odnowionej formie partnerstwa pozwoli Europie na pełne wykorzystanie transformacji przemysłowej.

autor: Joanna Nowak, Wawrzynowicz i Wspólnicy Sp. k.