Do uzgodnień międzyresortowych trafił projekt ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw, który wprowadza dodatkową szczególną przesłankę wstrzymania decyzji środowiskowej, na skutek której możliwe będzie zawieszenie przez sądy administracyjne postępowania w sprawie decyzji administracyjnej.
Nowelizacja stanowi niejako odpowiedź na zastrzeżenia Komisji Europejskiej zwracającej uwagę na konieczność posiadania przez organizacje społeczne prawa zwrócenia się do sądu lub należytego organu o zarządzenie środka tymczasowego (tymczasowego zawieszenia) w przypadku, gdy wniosła skargę na decyzję administracyjną. Postulat ten odnosi się do możliwości przerwania działań mogących szkodzić zdrowiu ludzi lub środowisku.
Powyższe zastrzeżenie Komisja Europejska wskazała w treści uzasadnienia opinii z dnia 8 marca 2019 r., skierowanej do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 258 TFUE wskazała, że zarówno przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko („o.o.ś.”), jak i przepisy niektórych innych ustaw, stanowiących podstawy prawne do wydawania zezwoleń inwestycyjnych dotyczących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, są niezgodne z postanowieniami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko („dyrektywa EIA”) w zakresie art. 11 ust. 1 i ust. 4, tj. regulacji dotyczących dostępu zainteresowanej społeczności do wymiaru sprawiedliwości.
Dyrektywa EIA ma na celu zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępu zainteresowanej społeczności do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Zgodnie z definicją zawartą w art. 1 ust. 2 lit. 2 dyrektywy EIA, zainteresowana społeczność powinna być rozumiana jako społeczeństwo, które jest lub może być dotknięte skutkami lub ma interes w procedurach podejmowania decyzji dotyczących środowiska, o których mowa w art. 2 ust. 2 dyrektywy EIA. Do celów przywołanej definicji, organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony środowiska i spełniające wymagania przewidziane w prawie krajowym, uważa się za mające interes w tym zakresie.
Zgodnie z art. 6 ust. 2 dyrektywy EIA, społeczeństwo jest informowane o wybranych kwestiach w ramach procedury podejmowania decyzji dotyczących środowiska. Z kolei w myśl art. 11 dyrektywy EIA, państwa członkowskie zobowiązane są zapewnić, aby zgodnie z krajowym systemem prawnym, członkowie zainteresowanej społeczności mający wystarczający interes lub ewentualnie podnoszący akt naruszenia prawa, gdy administracyjne procedury prawne państwa członkowskiego wymagają tego jako warunku koniecznego, mieli dostęp do procedury odwoławczej przez sądem lub innym niezależnym i bezstronnym organem ustanowionym ustawą, tak aby zakwestionować materialną lub proceduralną legalność decyzji, działań lub zaniechań.
Komisja Europejska zwróciła uwagę, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem polskich sądów administracyjnych, niemożliwym jest ubieganie się o zastosowanie środka tymczasowego względem decyzji środowiskowej, z uwagi, iż jest to decyzja pośrednia, a więc jej wykonanie zasadniczo nie stwarza niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.
Jedynym rozwiązaniem, które mogłoby przyczynić się do osiągnięcia zamierzonego celu prawidłowej transpozycji dyrektywy EIA jest zmiana legislacyjna. Niniejsza propozycja nowelizacji ma na celu zapewnienie możliwie pełnego dostępu zainteresowanej społeczności do wymiaru sprawiedliwości w procesie inwestycyjnym, prowadzonym dla przedsięwzięć mogących w znacznym stopniu oddziaływać na środowisko, poprzez wprowadzenie do ustawy o.o.ś. dwóch nowych rozwiązań, a także przez odpowiednią modyfikację przepisów ustaw regulujących wydawanie decyzji inwestycyjnych. Proponowany normy będą miały zastosowanie bez względu na regulacje poszczególnych ustaw, w tym specustaw, dotyczących wydawania i zaskarżania zezwoleń inwestycyjnych, jak również będą miały zastosowanie wprost do decyzji środowiskowej lub do decyzji inwestycyjnej, w zakresie jej zgodności z decyzją środowiskową.
Istota rozwiązań ujętych w projekcie:
- zastosowanie środków tymczasowych w postępowaniu inwestycyjnym
Przygotowany projekt ma na celu zapewnienie zainteresowanej społeczności uprawnienia do ubiegania się o zastosowanie środka tymczasowego. Ujęte w projekcie propozycja ustanowienia nowej szczególnej przesłanki, dają WSA podstawę do wstrzymania na wniosek skarżącego decyzji środowiskowej. Przesłanka ta będzie mieć charakter wyłącznie proceduralny. Wstrzymanie wykonania decyzji środowiskowej wiązać się będzie z koniecznością zawieszenia postępowania w sprawie decyzji inwestycyjnej. Projekt przewiduje obowiązek rozstrzygnięcia przez sąd administracyjny wniosku ws. wstrzymania decyzji środowiskowej w terminie miesięcznym. Wystąpienie przez skarżącego z wnioskiem o wstrzymanie wykonania decyzji będzie możliwe jedynie wraz ze złożeniem skargi do sądu. Z założeń projektu wynika, że możliwość wnoszenia o wstrzymanie wykonania decyzji środowiskowej przysługiwać będzie wszystkim podmiotom, mającym uprawnienie do złożenia skargi do sądu administracyjnego.
- niezgodność decyzji inwestycyjnej z postanowieniami decyzji środowiskowej
Projekt przewiduje rozwiązania, które zapewnią organizacjom społecznym, na określonych warunkach, prawo do wnoszenia odwołań od decyzji inwestycyjnych, a następnie skarg do WSA na takie decyzje, w zakresie ich niezgodności z decyzją środowiskową. Projektodawca zakłada wprowadzenie warunków anglojęzycznych do warunków, jakie obecnie muszą spełniać organizacje ekologiczne, które chcą uczestniczyć w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. Zgodnie z dyrektywą EIA, zakres zaskarżenia decyzji inwestycyjnej przez organizacje ekologiczne będzie obejmował jedynie tę część decyzji, która odnosi się do postanowień zawartych w decyzji środowiskowej. Uprawnienie organizacji ekologicznych do kontroli decyzji inwestycyjnych w zakresie ich zgodności z postanowieniami decyzji środowiskowej rozciągać się będzie również na etap kontroli sądowej. W sytuacjach, w których przepisy dotyczące decyzji inwestycyjnych nie nakładają obowiązku zawiadamiania o ich wydaniu przez publiczne obwieszczenie, organizacje ekologiczne będą zawiadamiane o wydaniu tych decyzji przez podanie do publicznej wiadomości informacji o wydaniu decyzji, poprzez jej udostępnienie na stronie BIP organu właściwego w sprawie. Projekt zakłada także uszczegółowienie sposobu i terminu podania do publicznej wiadomości informacji o wydanej decyzji tak, aby udostępnienie tej informacji w BIP w określonym terminie rodziło skutek domniemanego doręczenia tej decyzji organizacjom ekologicznym oraz umożliwiało im złożenie odwołania w przysługującym im terminie (standardowo wynosił będzie on 14 dni).
autor: Aneta Teresiak, Kamil Iwicki, Wawrzynowicz i Wspólnicy