Do 3 sierpnia 2021 r. potrwają konsultacje publiczne do projektu Strategii i polityki w zakresie rozwoju bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej Rzeczypospolitej Polskiej. W projekcie określono główne cele i kierunki w obrębie zwiększenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Ponadto, opisano aktualny stan krajowej infrastruktury oraz zasady bezpieczeństwa, a także omówiono uwarunkowania prawne, stanowiące ramy projektowanych działań.

Cele i kierunki Strategii

Nadrzędnym celem Strategii jest zapewnienie ochrony ludzi i środowiska naturalnego przed szkodliwymi skutkami działania promieniowania jonizującego, jak również podniesienie poziomu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej RP. Główny cel dokumentu został uzupełniony o cztery poniższe cele szczegółowe:

• rozwój krajowego systemu regulacyjnego w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej;
• rozwój systemu monitoringu radiacyjnego kraju;
• wzmocnienie krajowych kompetencji w obszarze bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej;
• zwiększanie potencjału badawczego oraz świadomości społecznej w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej.

Kierunki wskazane w projekcie dotyczą systemowych rozwiązań organizacyjnych, regulacyjnych, nadzorczych, kompetencyjnych oraz technologicznych, mających na celu spełnienie wysokich standardów bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Wśród kierunków opisanych w dokumencie zawarto m.in.:

• wzmacnianie bezpieczeństwa obiektów jądrowych oraz składowisk odpadów promieniotwórczych;
• zapewnienie bezpieczeństwa pracowników i osób z ogółu ludności narażonych na promieniowanie jonizujące;
• rozwijanie systemu oceny sytuacji radiacyjnej kraju oraz usprawnianie reagowania na zdarzenia radiacyjne;
• wzmacnianie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w wymiarze międzynarodowym;
• rozwój kompetencji oraz kształcenie kadr w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej;
• doskonalenie systemów koordynacji, nadzoru i kontroli regulacyjnej nad zastosowaniami promieniowania jonizującego;
• działania badawcze na rzecz rozwoju bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej.

Uwarunkowania prawa międzynarodowego

Jednym z istotnych elementów projektu Strategii jest opis prawnych uwarunkowań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. W dokumencie, poza ustawodawstwem krajowym wskazano także na uwarunkowania wynikające z prawa międzynarodowego, jako na ramy prawne bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej.

Krajowy system prawny w omawianym zakresie, w znacznej mierze ukształtował się pod wpływem członkostwa RP w Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej oraz w konsekwencji konieczności respektowania aktów stanowionych przez Wspólnotę. W projekcie Strategii, poza powyższym za zasadne uznano uwzględnienie również  zaleceń Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej oraz Stowarzyszenia Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru Instalacji Jądrowych (WENRA). Ponadto, w dokumencie wskazano jako istotne członkostwo Polski w Agencji Energii Jądrowej przy Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD), z uwagi, iż umożliwia ono korzystanie z praktyk innych państw o większym doświadczeniu w przedmiotowej dziedzinie.

Zgodnie z projektem, RP jest aktywnym uczestnikiem międzynarodowego systemu prawnego w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, zaangażowanym w jego powstawanie. Umowy międzynarodowe, o które system ten jest oparty, obejmują współpracę międzynarodową i wymianę informacji w przypadku awarii jądrowej lub zagrożenia radiologicznego, monitoringu radiacyjnego środowiska, bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych, bezpiecznego postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi, ochrony fizycznej materiałów jądrowych i obiektów jądrowych, zabezpieczeń materiałów jądrowych, kontroli technologii jądrowych, a także odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową.

W kwestii uwarunkowań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej wynikających z prawa międzynarodowego wskazano ponadto na dyrektywy przyjęte na podstawie Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Traktatu Euratom) oraz rozporządzenia Wspólnot Europejskich.

Aktualny stan bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej

Zgodnie z projektem Strategii, opis aktualnego stanu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w RP stanowi jeden z punktów wyjścia dla określenia kierunków działań, mających na celu rozwój bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Wśród opisywanych w dokumencie elementów, mających wpływ na stan bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej wskazano m.in.:

− wykorzystywaną obecnie krajową infrastrukturę jądrową oraz prowadzone na terytorium RP działalności związane z narażeniem na promieniowanie jonizujące;

−  działania podmiotu prowadzącego działalność związaną z narażeniem na promieniowanie jonizujące, zapewniające wysoki poziom bezpieczeństwa, podejmowane w oparciu o wymagania regulacyjne adresowane do tego podmiotu;

− prace badawczo-rozwojowe w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, a także prowadzona w odniesieniu do tych zagadnień działalność edukacyjna;

− współpracę międzynarodową w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej.

Projekt Strategii to pierwszy dokument tego rodzaju w Polsce, a opracowanie Strategii stanowi obowiązek Ministra właściwego do spraw klimatu, wynikający z ustawy Prawo Atomowe.

Autorka: Daria Pajdowska, Kancelaria Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.