Z dniem 23 września 2022 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 6 sierpnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego, zwane dalej „rozporządzeniem zmieniającym”. Podstawowym celem poprawek jest umożliwienie zatłaczania biometanu do sieci gazowej. Jego twórcom chodziło przede wszystkim o dostosowanie w tym zakresie uregulowań dotyczących jakości paliw gazowych poprzez określenie minimalnych wymagań dla substancji, których występowanie charakterystyczne jest dla produkcji biometanu, a które negatywnie oddziałują na sieć gazową, m.in. poprzez zwiększanie procesów korozyjnych. Ponadto nowe przepisy mają m.in. usunąć wątpliwości dotyczące zgodności rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego, zwanego dalej „rozporządzeniem systemowym”, z przepisami prawa unijnego oraz dostosowanie rozporządzenia systemowego do zmian na poziomie ustawowym.

Parametry jakościowe dla biometanu

W celu umożliwienia zatłaczania biometanu do sieci gazowej, dostosowano parametry jakościowe dla paliw gazowych w sieciach określone w rozdziale 8 rozporządzenia systemowego. Przede wszystkim rozbudowano przepis § 38 ust. 1 poprzez określenie wymagań jakościowych w zakresie związków chemicznych, które występują w biometanie. W przypadku niektórych z nich, rozporządzenie zmieniające określa pożądany przedział udziału w paliwie gazowym, pozostawiając operatorom systemów gazowych pewną swobodę w zakresie odpowiedniego dostosowywania poszczególnych parametrów do stanu sieci czy innych aspektów technicznych dotyczących funkcjonowania systemu.

Proponowane rozwiązanie określa się jako kompromis pomiędzy zgłaszanymi przez branżę postulatami i uznaje się za możliwość dostosowania kluczowych parametrów w sposób, który sprzyjać będzie zatłaczaniu biometanu do sieci gazowej, jednocześnie nie powodując zagrożeń dla jej prawidłowego funkcjonowania oraz dla bezpieczeństwa ludzi i mienia.

Z uwagi na to, że wartości parametrów zawarte w § 38 ust. 1 rozporządzenia systemowego wskazują limity z określoną dokładnością (do jednego lub do trzech miejsc po przecinku), dostrzeżono potrzebę wprowadzenia regulacji dotyczących dopuszczalnego błędu pomiarowego. Przekroczenie tych wartości jest dopuszczalne w zakresie wynikającym z dopuszczalnego błędu pomiaru urządzenia układu pomiarowo-rozliczeniowego (§ 38 ust. 1c rozporządzenia systemowego).

Dopuszczalna domieszka wodoru

Kolejnym ważnym składnikiem paliwa gazowego mogącym mieć wpływ na elementy infrastruktury gazowej jest wodór. Jego obecność może wpłynąć m.in. na funkcjonowanie aparatury kontrolno-pomiarowej stosowanej w nadzorze procesu nawaniania paliw gazowych. Od przyjęcia Polityki energetycznej Polski do 2040 r. podkreślano konieczność dopuszczenia domieszkowania paliw gazowych gazami odnawialnymi w celu ich zazielenienia. Problemem jest jednak to, że domieszki wodoru istotnie wpływają na ciepło spalania gazu ziemnego. Ponadto nie było jasności co do tego czy domieszki liczone procentowo (np. 10%) powinny odnosić się do objętości, czy do masy.

Twórcy rozporządzenia zmieniającego postawili na rozwiązanie elastyczne dla operatorów systemów gazowych. Zgodnie z nowym przepisem § 38 ust. 1a rozporządzenia systemowego w paliwach gazowych dopuszcza się zawartość nie wyższą niż 10% [mol/mol] wodoru, w przypadku gdy urządzenia układu pomiarowo-rozliczeniowego, instalacje i sieci są dostosowane do przesyłania paliw gazowych o wyższej zawartości wodoru w sposób zapewniający bezpieczeństwo urządzeń odbiorców końcowych.

Zmiany w obowiązkach w zakresie badań jakości paliw gazowych

W drodze rozporządzenia zmieniającego odstępuje się od dotychczasowej praktyki polegającej na zobowiązaniu operatorów systemów gazowych do badania jakości paliw gazowych w punktach wejścia. Model ten zastąpiony zostaje przez model współdziałania pomiędzy podmiotami wprowadzającymi paliwa gazowe do sieci oraz operatorami. Docelowo rozwiązanie to ma zwiększyć bezpieczeństwo funkcjonowania sieci oraz sprawić, aby podział kosztów związanych z transformacją energetyczną został sprawiedliwie podzielony.

Ponadto zrezygnowano z wymogu wykonywania przez operatorów badań poszczególnych parametrów jakościowych w punktach sieci przesyłowej i dystrybucyjnej, w których możliwa jest istotna zmiana jakości biometanu. Uzasadnieniem dla zmiany jest fakt, że jeżeli paliwo gazowe posiada odpowiednie parametry w punkcie wejścia do systemu, to nie będzie wywierało wpływu na pracę sieci w innych jej miejscach.

Zmiany dostosowujące przepisy rozporządzenia systemowego do prawa unijnego

Rozporządzenie zmieniające wprowadza kilka korekt w słowniczku rozporządzenia systemowego. Po pierwsze, koryguje definicję legalną terminu przepustowość zarezerwowana systemu gazowego (dodanie na końcu dotychczasowej definicji po przecinku fragmentu „lub innymi wynikającymi z instrukcji zobowiązaniami operatorów, które są związane z rezerwowaniem przepustowości”). Po drugie, zastępuje termin „zgłoszenie zapotrzebowania” terminem „nominacja” (bez zmiany treści definicji). Po trzecie, dodaje dwie nowe definicje, czyli definicje terminu „wirtualny punkt wejścia do systemu przesyłowego” („miejsce umownego wprowadzania paliw gazowych do systemu przesyłowego gazowego”) oraz „wirtualny punkt wyjścia z systemu przesyłowego gazowego” („miejsce umownego odbioru paliw gazowych z systemu przesyłowego gazowego”). W ten sposób siatka pojęciowa rozporządzenia systemowego zostaje zbliżona do terminologii wynikającej z aktów prawa europejskiego, przede wszystkim rozporządzeń ustanawiających kodeksy sieciowe.

Ważną zmianą, zapewniającą większą komplementarność z przepisami unijnymi, jest modyfikacja treści przepisów § 32 rozporządzenia systemowego. Od teraz operatorzy systemów dystrybucyjnych uzyskują możliwość odebrania prawa do niewykorzystanej przez użytkownika przepustowości (za uprzednim poinformowaniem go o takim zamiarze), jeżeli użytkownik ten wykorzystuje miesięcznie mniej niż 80% przepustowości zarezerwowanej systemu gazowego przez 6 kolejnych miesięcy, w tym w okresie od grudnia do marca następnego roku. Uzyskana w ten sposób przepustowość powinna zostać w pierwszej kolejności zaoferowana tym użytkownikom, których zapotrzebowanie nie zostało zrealizowane z powodu ograniczonej przepustowości technicznej. To podejście ma zapewnić optymalizację wykorzystania istniejącej sieci gazowej oraz optymalizację kosztów jej rozbudowy i utrzymania.

Zmiany dostosowujące przepisy rozporządzenia systemowego do ostatnich mian na poziomie ustaw

Rozporządzenie zmieniające uchyla przepisy § 14a, § 14b oraz § 23a rozporządzenia systemowego, co stanowi dostosowanie do aktu nadrzędnego, czyli ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. Na etapie opiniowania projektu rozporządzenia zmieniającego, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki dostrzegł konieczność dostosowania treści przyszłego aktu do wspomnianej ustawy w związku z wprowadzeniem do niej regulacji dotyczących procedury postępowania w przypadku zaprzestania dostarczania energii elektrycznej lub paliw gazowych. § 14a, § 14b oraz § 23a rozporządzenia systemowego w sposób odmienny regulowały te kwestie, dlatego zostały usunięte.

Ponadto rozporządzenie zmieniające redukuje niektóre obciążenia administracyjne nakładane na użytkowników sieci poprzez możliwość ograniczenia dokumentacji wymaganej dla celów przyłączenia do sieci przesyłowej. Zapewnienie operatorowi uprawnienia do nieżądania dokumentów ma na celu uwzględnienie sytuacji, w której wniosek o określenie warunków przyłączenia będzie dotyczyć istniejących punktów wyjścia z sieci przesyłowej, funkcjonujących od wielu lat i służących zasilaniu obiektów, których przeznaczenie oraz sposób powiązania z otoczeniem zmieniło się.

W rozporządzeniu systemowym wprowadzono także podstawę do funkcjonowania wirtualnych punktów, co sprzyja lepszemu wykorzystaniu istniejącej infrastruktury oraz ułatwia współpracę pomiędzy operatorem systemu przesyłowego oraz operatorami systemów dystrybucyjnych.

Wreszcie w celu dalszej optymalizacji kosztów pracy systemu gazowego, rozporządzenie zmieniające doprecyzowuje zasady korzystania przez operatora systemu przesyłowego z pojemności instalacji magazynowych przez operatora systemu przesyłowego. Operator systemu magazynowania jest obowiązany udostępniać operatorowi systemu przesyłowego część pojemności czynnej instalacji magazynowej oraz moc zatłaczania i odbioru, która jest niezbędna do realizacji zadań operatora systemu przesyłowego gazowego, na warunkach określonych w umowie. W celu zapewnienia odpowiedniej komunikacji między operatorami, rozporządzenie systemowe zobowiązuje operatora systemu przesyłowego do informowania operującego instalacją magazynową do 15 października każdego roku o niezbędnej do realizacji jego zadań pojemności czynnej instalacji magazynowych, mocy odbioru i mocy ich napełniania na rok następny.

***

Rozporządzenie zmieniające było bez wątpienia potrzebne, jednak niewystarczające, aby oczekiwać, że w ciągu paru lat wykształci się stabilny rynek gazów odnawialnych. Do tego konieczne są zmiany na poziomie prawnych zasad funkcjonowania dużych przedsiębiorstw energetycznych, w tym operatorów systemów, wprowadzenie zasad poświadczania odnawialności gazów oraz stworzenie zachęt, w szczególności finansowych, które zredukują ryzyko ponoszone przez inwestorów.

Autor: r. pr. Kamil Iwicki, Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.