W Sejmie trwają prace nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy o działach administracji rządowej i niektórych innych ustaw. Celem poselskiego projektu było dostosowanie struktury administracji rządowej do nowych zadań, których charakter wymaga optymalizacji procesów planowania i zarządzania, zwłaszcza w zakresie polityki klimatycznej i gospodarowania majątkiem państwowym. Nowelizacja stanowi propozycję utworzenia dwóch działów administracji rządowej – aktywów państwowych i klimatu. W czwartek, 13 lutego Sejm odrzucił uchwałę Senatu sprzed dwóch tygodni o odrzuceniu w całości ustawy.

Izba wyższa nie podzieliła stanowiska projektodawców ustawy w zakresie realizacji zadania publicznego – pomocy Polonii i Polakom za granicą. Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 4d ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, opiekę nad Polonią i Polakami za granicą sprawuje Senat. W myśl noweli, zadanie to ma być realizowane również przez Prezesa Rady Ministrów. W ocenie Senatu poprawka, która modyfikuje przepisy dotyczące realizacji zadania publicznego nie wpisuje się w ramy przedmiotowe i podmiotowe projektu, bowiem dotyczy on nie tylko administracji rządowej, ale także Izby. Ponadto, zdaniem Senatu planowana modyfikacja przepisów zmierzająca do przesunięcia niektórych spraw pomiędzy działami administracji rządowej, zwłaszcza w zakresie działów: spraw zagranicznych, członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz gospodarki, nie znajduje uzasadnienia. Zdaniem Izby, zaproponowany w ustawie podział kompetencji i ich rozproszenie, może spowodować osłabienie pozycji Polski oraz polskiej dyplomacji na arenie międzynarodowej. Senat nie podzielił także stanowiska projektodawców w zakresie przyznania Prezesowi Rady Ministrów uprawnień do decydowania o organizacji Stałego Przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej, jak również do określenia zasad wyznaczania osób na stanowiska kierownicze w placówkach zagranicznych na terenie państw członkowskich UE (dotychczas kompetencje te pozostawały w gestii ministra właściwego ds. zagranicznych). Takie stopniowe osłabianie i redukowanie zadań ministra może doprowadzić do osłabienia pozycji Polski w relacjach z innymi państwami.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy, postulowane zmiany mają na celu dostosowanie struktury administracji rządowej do nowych zadań, których specyfika wskazuje na potrzebę optymalizacji procesów planowania i zarządzania, szczególnie w sferze polityki klimatycznej oraz gospodarowania majątkiem państwowym. Z tego względu, zdaniem ustawodawcy, niezbędnym stało się wyodrębnienie dwóch nowych działów administracji rządowej – działu aktywów państwowych oraz działu klimatu.

Utworzenie pierwszego z nich, uzasadnione jest potrzebą zapewnienie racjonalnego i efektywnego wykorzystania mienia państwowego, zwiększenia jego wartości oraz realizacji polityki gospodarczej państwa. Skupienie w ramach ww. instytucji kompetencji w zakresie gospodarowania mieniem państwowym, wykonywania praw majątkowych oraz osobistych, przysługujących Skarbowi Państwa, a także ochrony jego interesów, doprowadzić ma do zwiększenia spójności działań podejmowanych w tych obszarach. Z kolei wyodrębnienie , działu klimatu, ma na celu skuteczne prowadzenie polityki ekologicznej, klimatycznej i energetycznej, a także doprowadzenie do pełniejszej realizacji konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju. Osiągnięciu ww. celów ma służyć dokonanie przesunięć niektórych spraw między działami administracji rządowej.

Zgodnie z założeniami, minister właściwy ds. aktywów państwowych reprezentować ma Skarb Państwa w zakresie gospodarowania mieniem państwowym, jak również ma zostać wyposażony w kompetencję inicjowania polityki państwa w zakresie wykorzystania mienia państwowego.

Poza ww. propozycjami, nowelizacja przewiduje uzupełnienie o przedstawiciela ministra właściwego ds. aktywów państwowych składu rad nadzorczych spółek będących zarządzającymi Specjalnymi Strefami Ekonomicznymi, w stosunku do których Skarb Państwa posiada większość głosów, które mogą być oddane na walnym zgromadzeniu albo zgromadzeniu wspólników, a także rady nadzorczej Poczty Polskiej S. A. oraz rady nadzorczej Agencji Mienia Wojskowego.

Zmiany w przepisach ustawy o przedsiębiorcach państwowych
W treści przepisów ww. ustawy zaproponowano wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą ministrowi właściwemu ds. aktywów państwowych przysługiwać będzie uprawnienie do zgłoszenia sprzeciwu od decyzji o likwidacji przedsiębiorstwa państwowego. Dotychczas, przed zniesieniem działu Skarbu Państwa, wspomniana kompetencja przysługiwała Ministrowi Skarbu Państwa.

Zmiany w przepisach ustawy o kontroli niektórych inwestycji
Zmiany przewidziane w treści tej ustawy polegają z kolei na przyznaniu ministrowi właściwemu ds. aktywów państwowych kompetencji organu kontroli, w zakresie dotychczas sprawowanym przez ministra właściwego ds. energii oraz ministra właściwego ds. gospodarki.

Zmiany w ustawie o zasadach zarządzania mieniem państwowym
Zaproponowane modyfikacje przepisów mają podstawowe znaczenie dla proponowanej reformy zarządzania aktywami państwowymi. Obecnie obowiązujące regulacje, pozwalają na rozproszenie kompetencji zarządczych w zakresie aktywów państwowych pomiędzy ministrów kierujących poszczególnymi działami administracji rządowej oraz Prezesa Rady Ministrów. Projektowane zmiany zakładają powierzenie przedmiotowych kompetencji właściwości ministra właściwego ds. aktywów państwowych.

Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 9b ust. 1 pkt 2 ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym, Skarb Państwa może obejmować akcje w celu utrzymania swojego udziału w kapitale zakładowym spółki na dotychczasowym poziomie, w szczególności poprzez wykonanie prawa poboru. Proponuje się, aby Skarb Państwa mógł obejmować akcje również w celu zwiększenia udziału w kapitale zakładowym spółki, a w przypadku prostej spółki akcyjnej, w ogólnej liczbie akcji. Zmiana ma na celu umożliwienie Skarbowi Państwa wzięcia udziału w tych przypadkach podwyższenia kapitału zakładowego, w których wyłączone lub ograniczone jest prawo poboru w spółkach akcyjnych lub prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Propozycja objęcia nowych akcji lub udziałów miałaby być skierowana do Skarbu Państwa. Wprowadzenie wspomnianego rozwiązania ma umożliwić Skarbowi Państwa pełniejszą realizację i ochronę własnych interesów ekonomicznych i gospodarczych w spółkach.

W zakresie kompetencji nowo wyodrębnionego działu klimatu, miałyby mieścić się zagadnienia klimatu oraz zrównoważonego rozwoju. Spektrum tych spraw dotyczyłby w szczególności takich kwestii, jak:udział w kształtowaniu polityki klimatycznej, wdrażanie polityki klimatycznej UE, ochrona i kształtowanie środowiska oraz racjonalnego wykorzystywania jego zasobów, kontrola przestrzegania wymagań ochrony środowiska i badanie stanu środowiska, system zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji oraz handel uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, gospodarki o obiegu zamkniętym, jak również gospodarki odpadami, czy też społeczno-ekonomicznych aspektów transformacji ekologicznej i klimatycznej. Minister właściwy ds. klimatu, zgodnie z założeniami projektu, miałby sprawować nadzór nad Prezesem Państwowej Atomistyki, Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska, Instytutem Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, a także nad działalnością Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Dział środowiska, zgodnie z założeniami projektu, ma objąć sprawy z zakresu ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, a także racjonalnego wykorzystywania jego zasobów, zwłaszcza w zakresie: ochrony przyrody, geologii, gospodarki zasobami naturalnymi, leśnictwa, ochrony lasów i gruntów leśnych, łowiectwa, mikroorganizmów i organizmów genetycznie zmodyfikowanych oraz edukacji ekologicznej i promocji ekologicznych warunków życia. Minister właściwy ds. środowiska sprawować miałby nadzór nad działalnością Państwowego Gospodarstwa Leśnego „Lasy Państwowe”, Instytutem Badawczym Leśnictwa i Państwowym Instytutem Geologicznym – Państwowym Instytutem Badawczym oraz działalnością Biura Nasiennictwa Leśnego w Warszawie.

***

Zgodnie z zarządzeniem ministra aktywów państwowych z dnia 14 stycznia 2020 r. ws. ustalenia podziału pracy w Kierownictwie Ministra Aktywów Państwowych, MAP swoim nadzorem obejmie 222 przedsiębiorstw. Największa liczba spółek – 69 (firmy produkcyjne i handlowe), znajdzie się pod kontrolą Podsekretarza Stanu, z kolei szef resortu nadzorować ma 27 podmiotów (firmy energetyczne, paliwowe i chemiczne).

autorzy: Aneta Teresiak, Kamil Iwicki, Wawrzynowicz & Wspólnicy