W jednym z poprzednich artykułów krótko przedstawiliśmy założenia (jeszcze wtedy projektu) ustawy z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu (specustawa gazowa 2023). Jej głównym celem jest utrzymanie rozwiązań osłonowych obowiązujących w 2022 r. na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców paliw gazowych w związku z sytuacją na rynku gazu, a tym samym dalsze zminimalizowanie podwyżek cen paliwa gazowego dla najbardziej wrażliwych odbiorców. Na mocy ustawy są wdrażane także przepisy Rozporządzenia Rady (UE) 2022/1854 z dnia 6 października 2022 r. w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii.

Specustawa gazowa 2023 wprowadza bardzo wiele istotnych zmian, których nie sposób przedstawić w jednym artykule. Wobec tego postanowiliśmy przygotować dla Państwa dwuczęściowy cykl artykułów, w których prezentujemy jej kluczowe elementy. Ten dzisiejszy poświęcony jest dwóm zasadniczym kwestiom uregulowanym w specustawie gazowej 2023. Pierwszą z nich są zasady i tryb przyznawania i wypłacania rekompensat dla przedsiębiorców energetycznych z tytułu stosowania ceny maksymalnej paliw gazowych lub stawek opłat za świadczenie usług dystrybucji paliw gazowych, z kolei drugą są zasady i tryb wprowadzenia obowiązku przekazywania gazowego odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny.

Rekompensaty dla przedsiębiorstw energetycznych

Specustawą gazową 2023 wprowadzono obowiązek stosowania przez sprzedawców paliw gazowych w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi, czyli odbiorcami wymienionymi w art. 62b ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (do tej grupy należą przede wszystkim odbiorcy paliw gazowych w gospodarstwach domowych), ceny maksymalnej w wysokości 200,17 zł/MWh. Mechanizm obowiązywać będzie w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. Za każdy miesiąc kalendarzowy stosowania ceny maksymalnej sprzedawcy przysługuje rekompensata wypłacana przez Zarządcę Rozliczeń S.A. (Zarządca Rozliczeń) na wniosek złożony nie później niż 30 kwietnia 2024 r. Z możliwości uzyskania rekompensat zostali wyłączeni sprzedawcy, którzy ustalili w ramach zawartych ze swoimi odbiorcami umów albo zatwierdzonych taryf na 2023 r., ceny korzystniejsze niż cena maksymalna. W przypadku zmiany taryfy w okresie obowiązywania ceny maksymalnej paliw gazowych, podmiot uprawniony może wystąpić z wnioskiem o wypłatę rekompensaty za okres od dnia obowiązywania zmienionej taryfy, przy czym rekompensatę oblicza się proporcjonalnie do okresu stosowania zmienionej taryfy. Warto nadmienić, że w przeciwieństwie do poprzednich rozwiązań, nie przewiduje się wypłat zaliczek.

W przeciwieństwie do dotychczasowych rozwiązań ochronnych, specustawa gazowa 2023 wprowadza także ochronę w zakresie opłat za usługę dystrybucji paliw gazowych. Odbiorcy uprawnieni będę uiszczać opłatę za usługi dystrybucyjne na poziomie nie wyższym niż ten wynikający z taryfy zatwierdzonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki dla operatora systemu dystrybucyjnego i obowiązującej na 1 stycznia 2022 r. W przypadku odrębnie zawartej umowy o świadczenie usług dystrybucji paliw gazowych, przedsiębiorstwa dystrybucji otrzymują informację od sprzedawców, co do których podmiotów stosować stawki taryfy dystrybucyjnej na 2022 r. W przypadku umowy kompleksowej, przedsiębiorstwa dystrybuujące paliwa gazowe prowadzą rozliczenia ze sprzedawcami przy uwzględnieniu stawek taryfy dystrybucyjnej na 2022 r., a sprzedawcy stosują te stawki do odbiorców uprawnionych. Wysokość rekompensat dla przedsiębiorstw dystrybucji wynosi różnicę między wysokością opłat naliczonych za usługi dystrybucji paliw gazowych wynikającej ze stawek taryfowych na 2023 r. a wysokością opłat naliczonych za te same usługi ze stawek opłat z ostatniej stosowanej w 2022 r. taryfy dystrybucyjnej dla odbiorców uprawnionych, dla ilości paliw gazowych dostarczonych w 2023.

Obowiązki podmiotu uprawnionego

Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące zasad składania wniosku o wypłatę rekompensaty dla przedsiębiorstw energetycznych:

• Podmiot uprawniony składa wniosek o wypłatę rekompensaty wyłącznie w formie elektronicznej do Zarządcy Rozliczeń. Wniosek składa się przy użyciu formularza udostępnionego na stronie internetowej administrowanej przez Zarządcę Rozliczeń i opatruje kwalifikowanym podpisem elektronicznym osób uprawnionych do reprezentacji podmiotu uprawnionego;
• Zarządca Rozliczeń weryfikuje wniosek pod względem poprawności określenia wysokości rekompensaty, prawidłowości dokonanych obliczeń i kompletności wymaganych dokumentów;
• Wniosek o wypłatę oprócz zrealizowania wspomnianych warunków musi spełnić warunki formalne określone w przepisie art. 5 ust. 5 specustawy gazowej 2023. Gdy wniosek o wypłatę rekompensaty zawiera braki formalne lub błędy obliczeniowe albo budzi uzasadnione wątpliwości Zarządcy Rozliczeń co do zgodności ze stanem rzeczywisty, Zarządca Rozliczeń, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku wezwie podmiot uprawniony do usunięcia braków lub błędów;
• Podmiot uprawniony sam dokonuje obliczenia wysokości rekompensaty na podstawie wzoru przedstawionego w treści przepisu art. 4 ust. 2 specustawy gazowej 2023, co musi uczynić rzetelnie i poprawnie pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia;
• W przypadku gdy niemożliwe jest uzyskanie rzeczywistych danych dotyczących ilości paliwa gazowego dostarczonego do danego odbiorcy paliw gazowych, dopuszcza się podanie ilości paliwa gazowego prognozowanej do dostarczenia dla tego odbiorcy;
• Podmiot uprawniony składa wniosek o wypłatę rekompensaty do Zarządy Rozliczeń, do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, dla którego składany jest wniosek o wypłatę rekompensaty, przy czym za styczeń 2023 r. wniosek należy złożyć nie wcześniej niż od dnia 15 lutego 2023 r.;
• Wniosek złożony z uchybieniem terminu pozostawiony zostanie bez rozpoznania;
• W przypadku pozytywnej weryfikacji wniosku o wypłatę rekompensaty Zarządca Rozliczeń zatwierdza wniosek i dokonuje wypłaty rekompensaty w terminie 45 dni od dnia otrzymania prawidłowo sporządzonego wniosku;
• Zarządca Rozliczeń może dokonać wyrównania różnicy rekompensaty wypłaconej, w przypadku gdy jest ona niższa niż kwota rekompensaty wynikającej z rozliczenia. Tak samo podmiot uprawniony może zostać wezwany do zwrotu nienależnie pobranych środków w przypadku nadpłaconej kwoty rekompensaty;
• Podmiot uprawniony nie może w okresie 12 miesięcy od dnia wypłaty rekompensaty za ostatni miesiąc zaprzestać wykonywania działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami gazowymi lub w zakresie usług dystrybucji paliw gazowych lub wypowiedzieć umowy zawarte z więcej niż z połową odbiorców, którzy korzystali w 2023 r. w rozliczeniach z tym podmiotem z ceny maksymalnej paliw gazowych lub stawek opłat za świadczenie usług dystrybucji paliw gazowych, gdyż w przeciwnym wypadku kwotę wypłaconą temu podmiotowi uzna się za pobraną niezależnie i podmiot uprawniony zostanie zobowiązany do jej zwrotu w całości wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia otrzymania rekompensaty.

Odpis gazowy na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny

Rekompensaty, o których mowa wyżej, będą finansowane ze środków przekazanych do Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, który będzie zasilany środkami przekazanymi jako odpis gazowy na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny.

Odpis na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny są zobowiązane uiszczać przedsiębiorstwa wydobywające gaz ziemny. Na podstawie art. 25 ust. 2 specustawy gazowej 2023 Rada Ministrów uzyskała uprawnienie do wydania rozporządzenia określającego sposób ustalania wysokości gazowego odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny, biorąc pod uwagę konieczność równoważenia interesów uczestników rynku gazu ziemnego. Organ skorzystał z tego uprawnienia wydając rozporządzenie z dnia 30 grudnia 2022 r. w sprawie sposobu ustalania wysokości gazowego odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny, które weszło w życie z ostatnim dniem grudnia 2022 r. W drodze rozporządzenia Rada Ministrów określiła wzór, w oparciu o który przedsiębiorcy mają obliczać wysokość gazowego odpisu. Na poziomie specustawy gazowej 2023 przesądzono jedynie, że wpłacana kwota może wynosić maksymalnie równowartość średniej ceny ważonej wolumenem zawartych transakcji w kontraktach rocznych na TGE Y-23 w okresie od początku notowania tego instrumentu do dnia wejścia w życie ustawy na giełdzie towarowej w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych.

Środki z tytułu odpisów mają być przelewane na rachunek Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny do 20. dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu rozliczenia. Przedsiębiorstwo wydobywające gaz ziemny przekazuje do Zarządy Rozliczeń w terminie do 25. dnia każdego miesiąca sprawozdanie potwierdzające gazowy odpis na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny za poprzedni miesiąc. Sprawozdanie powinno czynić zadość wymogom z art. 27 ust. 2 specustawy gazowej 2023. Z własnej inicjatywy lub na wniosek Zarządcy Rozliczeń Prezes Urzędu Regulacji Energetyki może przeprowadzić kontrolę zgodności informacji i oświadczeń złożonych w sprawozdaniu. Zarządca Rozliczeń weryfikuje sprawozdanie pod względem kompletności przekazanych danych i prawidłowości dokonanych obliczeń w zakresie danych zawartych w sprawozdaniu.

Autorzy: r.pr. Kamil Iwicki, Jakub Kawalerski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.