Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), którego rolą jest zapewnienie środków finansowych na projekty mające przyczyniać się do osiągnięcia celów klimatycznych Unii Europejskiej, dnia 14 listopada br. w Luksemburgu, przyjął nową politykę energetyczną. Z końcem 2021 roku EBI ograniczy finansowanie projektów związanych z paliwami kopalnymi, głównie w zakresie węgla i ropy. Z opublikowanego raportu wynika, że EBI ograniczy również w dużym stopniu finansowanie inwestycji związanych z gazem ziemnym, który ma być stopniowo zastępowany tzw. gazami zdekarbonizowanymi, takimi jak wodór, biogaz. Przedstawione założenia odzwierciedlają decyzję EBI, który dąży do ograniczenia koncentracji finansowania w ww. zakresie tak, aby umożliwić osiągnięcie klimatycznych celów unijnych wyznaczonych na 2030 rok.

Przyjęty dokument wyznacza nowe priorytety dla Europejskiego Banku Inwestycyjnego, dla którego kluczowe są obecnie energetyka odnawialna, efektywność energetyczna, a także innowacyjność technologiczna pozwalająca na produkcję czystej energii.

Pierwszą wersję nowej polityki finansowania sektora energetycznego, EBI przedstawił pod koniec lipca br. Dokument przewidywał wówczas całkowite zaprzestanie finansowania inwestycji związanych z paliwami kopalnianymi po 2020 roku. Tak progresywny plan spotkał się jednak z negatywnym odzewem ze strony m.in.: Niemiec, Włoch, Hiszpanii, Polski oraz Łotwy, które zanegowały próbę jego przyjęcia zwracając uwagę na potrzebę utrzymania możliwości wsparcia inwestycji projektów gazowych ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. Stanowiska te doprowadziły do osłabienia postulowanych przez EBI warunków, a w konsekwencji do podjęcia decyzji o kontynuacji udzielania wsparcia dla projektów, pod warunkiem niższej emisji CO2.

Europejski Bank Inwestycyjny w latach 2013-2019 udzielił wsparcia finansowego przemysłowi paliw kopalnianych, zwłaszcza w zakresie przesyłu i dystrybucji gazu ziemnego, udzielając przy tym pożyczek opiewających na kwotę 13,5 mld euro. W tym czasie, na dofinansowanie polskiego przemysłu energetycznego EBI przeznaczył prawie 2 mld euro, w tym m. in. na budowę gazociągu wysokiego ciśnienia relacji Lwówek-Odolanów, elektrociepłowni gazowych w Gorzowie i Rzeszowie oraz w realizacji inwestycji spółek Skarbu Państwa.

Dokument opublikowany przez EBI przedstawia cele klimatyczne UE, które mają zostać osiągnięte do 2030 r. Zgodnie z przedstawionymi założeniami, stale dominujące będą inwestycje nakierowane na źródła energii odnawialnej, w szczególności z uwzględnieniem energii wiatrowej i fotowoltaiki. W związku ze stałym zwiększaniem udziału OZE, planowane jest również dalsze wsparcie skierowane na bezpieczeństwo dostaw poprzez finansowanie rozwoju elektryfikacji (w odniesieniu do sieci przesyłowych i dystrybucyjnych) i dalszego wprowadzania inteligentnych sieci oraz integracji zdecentralizowanych źródeł energii, zwiększenia udziału pojazdów elektrycznych oraz zwiększenia aktywności odbiorców energii. EBI podkreśla również, że pomimo dominacji OZE , inwestycje w energetykę w scenariuszach długoterminowej dekarbonizacji będą nadal obejmować gaz ziemny, jednakże finalnie EBI zamierza wycofać wsparcie na produkcję ropy naftowej, węgla i gazu ziemnego, tradycyjnej infrastruktury gazowej (tj. obejmującej sieci, instalacje skraplania, terminale, przechowywanie). Bank pojął decyzję o ustanowieniu nowego standardu odnoszącego się do wydajności emisji. Finansowane elektrownie i elektrociepłownie będą zobligowane do spełnienia wymogu emisyjności na poziomie nieprzekraczającym 250 g CO2 na kWh (dotychczasowy standard – 550 g CO2 na kWh). Zmiana ta w praktyce spowodować ma eliminację instalacji paliw kopalnianych, zwłaszcza gazowych oraz węglowych, które nie stosują wychwytywania i składowania CO2 (ang. Carbon Capture and Storage, CCS).

Przewidywany jest 20-procentowy spadek udziału gazu ziemnego, a do 2050 r. spadek ten ma wynieść do 85 % w związku z zastępowaniem gazu ziemnego przez gazy zdekarbonizowane. EBI zamierza wspierać sektor gazowy głównie w odniesieniu do produkcji tych gazów oraz rozwoju infrastruktury potrzebnej do ich włączenia do istniejącej infrastruktury gazowej. Stale wsparciem objęta będzie cyfryzacja istniejących sieci energetycznych, w tym inteligentnych liczników służących do redukcji gazu ziemnego oraz zakup wydajnych kotłów w ramach szerzenia programów wspierających rozwój efektywności energetycznej budynków oraz małych i średnich przedsiębiorstw (SME). Dalsze wsparcie unijne dla inwestycji w gaz ziemny ma obejmować w szczególności wschodnią część UE, co ma w konsekwencji doprowadzić do złagodzenia istniejących tzw. wąskich gardeł oraz do integracji państw unijnych w zakresie gazów niskoemisyjnych. Stopniowe wycofywanie paliw kopalnych z inwestycji EBI stanowi na tyle znaczącą zmianę, że postanowiono nadal zatwierdzać projekty będące w fazie oceny do końca 2021 r. oraz projekty odnoszące się do infrastruktury gazowej objętych czwartą listą tzw. Projects of Common Interest (PCI). Z uwagi na odchodzenie od wsparcia inwestycji w sektorze gazownictwa, EBI zapowiada szersze wsparcie dla gospodarki państw odchodzących od paliw kopalnych nie tylko poprzez udzielanie pożyczek, ale również poprzez tworzenie nowych inicjatyw unijnych oraz stworzenie dedykowanego dla tych państw Energy Transition Package (ETP).

EBI zobowiązał się również do wzmocnienia współpracy z Komisją Europejską, celem udzielenia wsparcia inwestycjom realizowanym z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji Energetycznej, zapewniającego środki dla regionów, które będą musiały dokonać transformacji sytemu gospodarczego opierającego się dotychczas na paliwach kopalnianych. Bank sfinansuje do 75% kosztów kwalifikowanych projektów krajów objętych finansowaniem z tego funduszu oraz udzieli wsparcia doradczego.

EBI zapowiada, że osiągnięcie celów unijnych wyznaczonych na 2030 r. będzie wymagać stałego wzrostu inwestycji, stałego zwiększania efektywności energetycznej i generowania większego udziału energii i ciepła ze źródeł niskoemisyjnych.

Sam Bank zapowiada wsparcie finansowe w realizacji ww. celów w granicach 400 mld euro aby przyspieszyć proces inwestycyjny w sektorze prywatnym. EBI wskazuje, że osiągnięcie do 2030 r. ponad 30% efektywności energetycznej jest wyzwaniem, jednak wsparcie finansowe, które pomogłoby do tego poziomu dotrzeć jest możliwe. Głównym docelowym punktem koncentracji finansów EBI będą jednak odnawialne źródła energii i technologie, które mają im służyć. EBI wśród planowanych lokacji funduszy wymienia przede wszystkim fotowoltaikę, energię wiatrową i wodór. Wsparcie ma również objąć nowe rodzaje inwestycji, które zostały wskazane w nowej Dyrektywie ws. wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Zdaniem EBI, wzmocnienie infrastruktury sieci elektroenergetycznych jest ważne, bowiem umożliwia zwiększenie elektryfikacji i integracji OZE. Jednocześnie, EBI zapowiada wsparcie tzw. luk inwestycyjnych, wobec których wsparcie finansowe na poziomie krajowym jest zbyt niskie oraz dalsze wsparcie inwestycji długoterminowych.

Ponadto EBI ogłosił, iż z końcem 2020 roku wparcie jakiego udzieli w sektorze energetycznym będzie zgodne z założeniami Porozumienia paryskiego przyjętego podczas Konferencji Klimatycznej odbywającej się w Paryżu w 2015 roku.

Nad ustanowieniem nowych kryteriów wsparcia dla inwestycji energetycznych głosowała Rada, w skład której wchodzili przedstawiciele państw członkowskich Unii Europejskiej oraz reprezentant Komisji Europejskiej. 19 Dyrektorów Rady poparło nową politykę, 3 głosowało przeciw (w tym: Polska, Rumunia i Węgry), a 6 wstrzymało się od głosu (tj. Estonia, Litwa, Malta, Cypr, Luksemburg oraz Austria). Komisja Europejska opowiedziała się negatywnie w stosunku do nowej polityki energetycznej, głosując przeciw jej uznaniu.

Jak wskazano w komunikacie prasowym wydanym przez Europejski Bank Inwestycyjny, podjęte przez Europejski Bank Inwestycyjny decyzje, w perspektywie zbliżającego się Szczytu Klimatycznego ONZ, który rozpoczął się 2 grudnia br. w Madrycie, stanowią ważny impuls dla świata wskazujący, że UE oraz EBI zobowiązują się do rozpoczęcia inwestycji wspierających działania na rzecz klimatu na niespotykaną dotąd skalę.

W kontekście Polski, zapadłe decyzja stanowią spore wyzwanie dla planowanych inwestycji w sektorze energetycznym. Polska gospodarka przechodząca obecnie transformację energetyczną, próbuje odejść od węgla na rzecz odnawialnych źródłem energii, przejściowo z wykorzystaniem gazu ziemnego. Przyjęta przez EBI polityka energetyczna oznacza, iż przedsiębiorstwa planujące realizację inwestycji gazowych nie będą mogły, w większości przepadków, skorzystać z pożyczek oferowanych przez Europejski Bank Inwestycyjny, charakteryzujących się niskim oprocentowaniem. Rozwiązaniem tego problemu mogą być jednak środki pochodzące z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji Energetycznej.

Zgodnie z przyjętą polityką, inwestycje w zakresie obniżenia emisyjności gospodarki są równie ważne dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Unii i państw członkowskich, co nowe inwestycje w zakresie przesyłu gazu, a wymagają one jednak zdecydowanie większych nakładów finansowych. Niewątpliwie, nowa polityka kredytowania EBI zmusi przedsiębiorstwa do aktualizacji obranych kierunków strategicznych rozwoju, skłaniając je bardziej w stronę rozwoju źródeł zeroemisyjnych, niż niskoemisyjnych.

Z przyjętą przez EBI polityką energetyczną można zapoznać się pod wskazanym linkiem: https://www.eib.org/attachments/strategies/eib_energy_lending_policy_en.pdf

Autorzy: Aneta Teresiak, Joanna Nowak,
Wawrzynowicz i Wspólnicy sp. k.