Na początku października 2022 r. w wykazie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych oraz niektórych innych ustaw (UD437). Jak można wyczytać we wcześniejszym komunikacie z wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, wejście w życie projektowanych zmian ma usprawnić przebieg procesów inwestycyjnych przy sieciach elektroenergetycznych, co ma umożliwić szybsze przyłączenie nowych, odnawialnych jednostek wytwórczych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, a tym samym zapewnić więcej czystej energii w polskich domach. Chodzi przede wszystkim o zmianę przepisów w taki sposób, aby adaptacja sieci dystrybucyjnych do dwukierunkowego ruchu sieci przebiegała szybko od strony proceduralnej.

W artykule przybliżamy najważniejsze propozycje zmian w ustawie z dnia 24 lipca 2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych (dalej jako „specustawa”) oraz w ustawach regulujących proces inwestycyjny.

Inwestycje towarzyszące strategicznym inwestycjom w zakresie sieci przesyłowych

Najważniejszą zmianą proponowaną w specustawie jest dodanie definicji legalnej inwestycji towarzyszącej, która ma obejmować inwestycje w sieci dystrybucyjne o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, w szczególności w koordynowaną sieć 110 kV w rozumieniu ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (dalej jako „Prawo energetyczne”), ujęte w załączniku do specustawy lub w akcie wykonawczym przyjętym na podstawie przepisów jej art. 3c.

Objęcie inwestycji towarzyszących reżimem przewidzianym dla strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych ma nastąpić poprzez dodanie przepisów art. 3b ust. 1 i 2 specustawy. Ich treść ma się sprowadzać do nakazu odpowiedniego stosowania i rozumienia poszczególnych sformułowań stosowanych dotychczas do inwestora, rozumianego jako operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego, przy ich stosowaniu do operatorów systemów dystrybucyjnych elektroenergetycznych.

Ponadto, jak już wspomniano, twórcy projektu przewidują dodanie do specustawy uprawnienia dla Rady Ministrów do określania w drodze rozporządzenia listy inwestycji już istniejącej infrastruktury, do których, w drodze wyjątku, zastosowanie znajdą przepisy specustawy (art. 3c specustawy).

Ostatnią, jednak drugą co do istotności zmianą w specustawie, jest uchylenie przepisu art. 35 ust. 2 specustawy. Obecnie przepis ten ogranicza czasowo możliwość korzystania z rozwiązań wynikających ze specustawy do 31 grudnia 2030 r. W uzasadnieniu można wyczytać, że „[u]chylenie tego przepisu jest konieczne mając na uwadze rozbudowanie listy inwestycji mogących skorzystać z udogodnień w zakresie procesu inwestycyjnego”. Zdaniem twórców projektu, rozwiązanie to ma przyczynić się do szybszej realizacji założeń Polityki energetycznej Polski do 2040 r.

Zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Rozbudowa obiektów liniowych (np. sieci elektroenergetycznych) zaczyna się od zaplanowania jej przebiegu. Jest to ważny (jeśli nie najważniejszy) etap procesu inwestycyjnego, gdyż ogranicza ryzyko wystąpienia niebezpieczeństw spowodowanych sąsiedztwem sieci elektroenergetycznych czy gazowych dla mieszkańców domów jednorodzinnych czy osiedli mieszkaniowych. Stąd w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej jako „ustawa o planowaniu”) planuje się wprowadzenie rozwiązań, które zapewniają większą współpracę między organami gmin a operatorami systemów elektroenergetycznych w zakresie planowania lokalizacji takich obiektów. Wyraża się to w poszerzeniu istniejącego obowiązku spoczywającego na organie uzgadniającym projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy z operatorem systemu przesyłowego elektroenergetycznego (art. 11 ustawy o planowaniu). Obecnie uzgodnienia dotyczą zagospodarowania gruntów leżących w odległości nie większej niż:

• 40 metrów od osi istniejącej linii elektroenergetycznej najwyższych napięć, w przypadku gdy górne napięcie tej linii elektroenergetycznej jest równe 220 kV lub większe niż 220 kV,
• 70 metrów od osi istniejącej linii elektroenergetycznej najwyższych napięć, w przypadku gdy górne napięcie tej linii elektroenergetycznej jest równe 750 kV lub większe niż 750 kV.

Do tego dodany ma zostać obowiązek uzgodnień w zakresie zagospodarowania gruntów leżących w odległości nie większej niż 25 metrów od osi napowietrznej linii elektroenergetycznej o napięciu znamionowym 220 kV.

Analogiczna zmiana ma dotknąć uzgodnień przy sporządzeniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (art. 17 ustawy o planowaniu) oraz wydawaniu decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (art. 53 ustawy o planowaniu).

Projekt przewiduje również zmiany w katalogu przesłanek wydania decyzji o warunkach zabudowy, które są określone w przepisie art. 61 ust. 1 ustawy o planowaniu. Obecnie możliwość wydania pozytywnego rozstrzygnięcia powstaje, gdy m.in. zamierzona inwestycja nie znajduje się w obszarze strefy kontrolowanej wyznaczonej po obu stronach gazociągu oraz strefy bezpieczeństwa wyznaczonej po obu stronach rurociągu. Do tego zestawu planuje się dodać ograniczenie dotyczące sieci elektroenergetycznych – zamierzenie budowlane nie będzie mogło znajdować się w obszarze sąsiadującym z linią elektroenergetyczną najwyższych napięć, wyznaczonym po obu stronach osi linii. Jednak spełnienie tej przesłanki, jak i innych zawartych w przepisie art. 61 ust. 1 pkt 6 ustawy o planowaniu, nie będzie konieczne, gdy ubiegający się o wydanie warunków zabudowy uzgodni zmiany w zagospodarowaniu terenu z właścicielem sieci. Uzgodnienie to powinno zostać przedłożone właściwemu organowi.

Zmiany w ustawie o gospodarce nieruchomościami

Usprawnienie procesu inwestycyjnego przy sieciach elektroenergetycznych nie może nastąpić bez odpowiednich zmian w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej jako „ustawa o gospodarce nieruchomościami”). To ona bowiem przewiduje uprawnienie starosty do wydania decyzji w sprawie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości i zezwolenia m.in. na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej (art. 124 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami).

Przed wydaniem rozstrzygnięcia w takiej sprawie zainteresowany wykonaniem prac przy obiekcie liniowym jest zobowiązany do przeprowadzenia rokowań z właścicielem bądź użytkownikiem wieczystym nieruchomości, przez którą przebiega obiekt, w sprawie uzyskania zgody na przeprowadzenie takich prac. Dotychczas nie narzucano żadnej formy prowadzenia rokowań. Stąd po stronie właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości wielokrotnie dochodziło do odwlekania czy też unikania przystąpienia do rokowań.

W projekcie proponuje się doszczegółowienie przepisów przez określenie, że rokowania powinny być prowadzone w formie dokumentowej, czyli poprzez złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu tak, aby można było ustalić osobę je składającą (art. 124 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Ta zmiana ma spowodować, że inwestor i właściciel/użytkownik będą mogli komunikować się w ramach rokowań nie tylko dokumenty pisemne, ale także inne odpowiadające przepisom ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

Dodatkowo, proponuje się ograniczenie terminu prowadzenia rokowań do 30 dni od dnia złożenia pierwszego oświadczenia woli przez którąkolwiek ze stron. Przekroczenie terminu lub negatywny wynik rozmów ma stanowić podstawę dla starosty do wydania decyzji.

Zmiany w ustawie Prawo budowlane

Ważne zmiany mają dotknąć także przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (dalej jako „Prawo budowlane”). Dotyczą one przede wszystkim usprawnień proceduralnych na poszczególnych etapach procesu inwestycyjnego.

W pierwszej kolejności planuje się korektę w definicji legalnej terminu „przebudowa”, który ma oznaczać wykonanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość lub liczba kondygnacji; zmiany charakterystycznych parametrów są dopuszczalne w przypadku dróg w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego oraz linii elektroenergetycznych (art. 3 pkt 7a Prawa budowlanego). Zmiana ta ma spowodować, że znaczna część inwestycji planowanych przez operatorów systemów elektroenergetycznych, które dotychczas były kwalifikowane w inny sposób, zacznie być uznawana za przebudowy.

Co więcej, projektodawcy chcą, aby konieczność przebudowy np. sieci elektroenergetycznej była okolicznością, która aktualizuje uprawnienie starosty do zobowiązania, w drodze decyzji, właściciela, użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługują inne prawa rzeczowe do nieruchomości do udostępnienia nieruchomości w celu m.in. wykonania czynności związanych z konserwacją, remontami oraz usuwaniem awarii ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń, nienależących do części składowych nieruchomości, służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej (art. 124b ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomości). Konserwacja, o której mowa w przepisie, ma zostać zastąpiona właśnie przebudową.

Kolejno, twórcy projektu chcą, aby w przypadku budowy obiektu liniowego, a także innych robót budowlanych z nim związanych, zastosowanie znajdowała szczególna forma informowania stron o decyzjach i innych czynnościach (publiczne obwieszczenie) w przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym (art. 5a ust. 1a Prawa budowlanego). Dotychczas w tego typu przypadkach inwestorzy mieli trudność z ustaleniem terminu, w którym decyzje wydane w oparciu o przepisy Prawa budowalnego stawały się ostateczne.

Następną zmianą przyspieszającą proces inwestycyjny jest ograniczenie kręgu stron w postępowaniu w sprawie wydania pozwolenia na budowę. Za takie nie mają zostać uznane osoby, wobec których wydana została decyzja w sprawie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości i zezwolenia wykonywania określonych działań w oparciu o przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami bądź decyzja dotyczącej ograniczenia korzystania z nieruchomości wydanej w oparciu o przepisy specustawy (art. 28 ust. 2a Prawa budowlanego).

Ostatnim uproszczeniem dla inwestorów ma być zwolnienie z obowiązku uzyskania przez inwestorów pozwolenia na budowę dla budowy sieci elektroenergetycznych obejmujących napięcie znamionowe niższe niż 110 kV, jednak tylko dla tych wskazanych w planach rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe lub energię przyjmowanych zgodnie z przepisami Prawa energetycznego (art. 29 ust. 1 Prawa budowlanego). Przy tego typu inwestycjach konieczne będzie dokonanie zgłoszenia.

***

Powyższe propozycje wpisują się w trend działań polegający na uproszczeniu i przyspieszeniu procesów inwestycyjnych. Korzyści stąd wynikające mają dotyczyć wszystkich inwestorów – zarówno podmiotów zainteresowanych szybką rozbudową infrastruktury krytycznej, jak i osób planujących budowę domu jednorodzinnego bez zbędnych formalności (o korzystnych zmianach w tym zakresie pisaliśmy w jednym z ostatnich artykułów). Należy jednak podkreślić, że wszelkie próby poszerzenia zakresu stosowania tzw. specustaw inwestycyjnych muszą być wyważone i uwzględniać niedogodności dla stron procesów inwestycyjnych oraz oczekiwane (korzystne dla ogółu) rezultaty. Zatem strona społeczna powinna możliwie najszerzej wziąć udział w konsultacjach publicznych tego projektu.

Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.