W drugiej połowie marca Komisja Europejska opublikowała projekt mający wprowadzić zmiany w 2 aktach o fundamentalnym znaczeniu dla funkcjonowania wewnętrznego rynku gazu, tj.:

• rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 715/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego i uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1775/2005 (dalej jako: „rozporządzenie gazowe”) oraz
• rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1938 z dnia 25 października 2017 r. dotyczącym środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego i uchylającym rozporządzenie (UE) nr 994/2010 (dalej jako: „rozporządzenie SoS”).

Projekt ten stanowi kontynuację prac legislacyjnych, mających pozwolić na samodzielność energetyczną Unii Europejskiej.

Najważniejsze z zaproponowanych zmian to:

1. wprowadzenie obowiązku certyfikacji operatora systemu magazynowania oraz
2. wprowadzenie przepisów umożliwiających utrzymywanie minimalnych ilości gazu w magazynach.

Certyfikacja operatora systemu magazynowania i zniżka w taryfach przesyłowych

Komisja Europejska planuje wprowadzić przepisy ustanawiające procedurę certyfikacji operatorów systemów magazynowania. Państwa członkowskie będą musiały zapewnić, aby wszyscy operatorzy systemów magazynowania zostali poddani certyfikacji wykonanej przez organ regulacyjny lub inny właściwy organ wyznaczony przez dane państwo członkowskie. Obowiązek ten dotyczyć ma także operatorów kontrolowanych przez operatorów systemów przesyłowych, którzy sami przeszli już tę procedurę zgodnie z przepisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 2003/55/WE (dalej jako: „dyrektywa gazowa”).

Z zapisów projektu wynika, że niektórzy operatorzy będą mogli zostać certyfikowani w przyspieszonym trybie. Dotyczy to podmiotów obsługujących urządzenia magazynowe o pojemności powyżej 3,5 TWh, które w dniach 31 marca 2021 r. i 31 marca 2022 r. były wypełnione na poziomie wynoszącym średnio mniej niż 30 % ich pojemności maksymalnej. W ich przypadku odpowiedni organ przyjmie projekt decyzji w sprawie certyfikacji operatorów systemów magazynowania w terminie 100 dni roboczych od daty wejścia w życie rozporządzenia lub otrzymania zawiadomienia dotyczące planowanej transakcji, która mogłaby wymagać ponownej oceny w ramach procedury certyfikacji. W stosunku do pozostałych operatorów taki projekt ma być przyjmowany w terminie 18 miesięcy od tych zdarzeń.

Właściwy organ będzie mógł odmówić certyfikacji, jeżeli uzna, że osoba, która bezpośrednio lub pośrednio kontroluje lub wykonuje jakiekolwiek prawa w stosunku do operatora systemu magazynowania w rozumieniu przepisów art. 9 dyrektywy gazowej, może zagrozić bezpieczeństwu dostaw lub podstawowym interesom bezpieczeństwa któregokolwiek państwa członkowskiego lub Unii. W takim przypadku możliwe będzie przyznanie certyfikacji z zastrzeżeniem, że wszystkie rodzaje ryzyka mogące mieć negatywny wpływ na wypełnienie magazynów będą ograniczone i pod warunkiem że ich wykonalność może być zapewniona poprzez wdrożenie i monitorowanie. W przypadku gdy właściwy organ dojdzie do wniosku, że ryzyko związane z bezpieczeństwem dostaw nie może zostać zapewnione w powyższy sposób i w związku z tym musiałby odmówić certyfikacji, organ ten:

• zobowiąże każdą osobę lub osoby, które jego zdaniem mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa dostaw energii lub podstawowego interesu bezpieczeństwa któregokolwiek państwa członkowskiego lub Unii, do zbycia udziałów lub praw, które posiadają w stosunku do operatora systemu magazynowania, oraz do wyznaczenia terminu takiego zbycia;
• nakaże, w stosownych przypadkach, środki tymczasowe w celu zapewnienia, aby taka osoba lub osoby nie mogły sprawować żadnej kontroli ani prawa nad tym operatorem systemu magazynowania do czasu zbycia udziałów lub praw; i
• podejmie decyzję w sprawie właściwych środków kompensacyjnych.

Dodatkowo nowe przepisy mają wprowadzić ograniczenia w zakresie wycofywania magazynów z eksploatacji. Instalacje magazynowe będą mogły zakończyć działalność wyłącznie po przeprowadzeniu oceny przez właściwy organ z uwzględnieniem opinii Europejskiej Sieci Operatorów Systemów Przesyłowych Gazu (ENTSOG), przy czym ta ostatnia musi uznać, że działanie to nie osłabi bezpieczeństwa dostaw gazu na poziomie krajowym lub unijnym. Jeżeli dojdzie do odmowy wycofania w tym zakresie, w stosownych przypadkach możliwe będzie podjęcie odpowiednich środków kompensujących.

Na koniec tej części wspomnieć trzeba o planowanych rabatach w taryfach przesyłowych. Zniżka w wysokości 100 % ma być stosowana do taryf przesyłowych opartych na zdolnościach przesyłowych w punktach wejścia i wyjścia z instalacji magazynowych, z wyjątkiem sytuacji, w której instalacja magazynowa połączona z więcej niż jedną siecią przesyłową lub dystrybucyjną, jest wykorzystywana do konkurowania z punktem połączenia wzajemnego.

Obowiązkowy cel napełnienia i jego realizacja

Jak wynika z preambuły projektu, trwająca obecnie wojna obnażyła słabości istniejących zasad bezpieczeństwa dostaw. Z tego względu konieczne jest wprowadzenie rozwiązań, które pozwolą utrzymywać określone ilości gazu ziemnego w magazynach w ramach Wspólnoty.

Do art. 2 rozporządzenia SoS mają zostać dodane definicje 4 nowych terminów:

• „trajektoria wypełnienia”, która ma oznaczać kilka celów pośrednich dla każdego państwa członkowskiego wymienionych w załącznikach do rozporządzenia SoS;
• „cel napełniania”, który ma oznaczać wiążący cel dotyczący poziomu napełnienia instalacji magazynowych nieskroplonego gazu ziemnego;
• „składowanie strategiczne”, które ma oznaczać składowanie nieskroplonego gazu ziemnego, którego uwolnienie ma być zależne od zezwolenia organu, nie podlegające sprzedaży na rynku, lecz mogące być udostępnione jedynie w przypadku niedoboru dostaw, zakłóceń w dostawach lub sytuacji nadzwyczajnej;
• „zapasy strategiczne”, które mają oznaczać nieskroplony gaz ziemny nabywany, zarządzany i składowany przez operatorów systemów przesyłowych wyłącznie w celu wykonywania ich funkcji oraz do celów bezpieczeństwa dostaw. Gaz składowany jako część zapasów strategicznych ma być wysyłany tylko wtedy, gdy wymaga tego utrzymanie funkcjonowania systemu w bezpiecznych i niezawodnych warunkach zgodnie z art. 13 dyrektywy gazowej lub w przypadku stanu nadzwyczajnego ogłoszonego na mocy art. 11 rozporządzenia SoS i w inny sposób nie będzie mógł zostać sprzedawany na hurtowych rynkach gazu.

Zgodnie z nowymi przepisami cel napełnienia na 2022 r, ma zostać ustalony na poziomie 80 % pojemności wszystkich instalacji magazynowych na terytorium odpowiednich państw członkowskich. O ile Komisja nie postanowi inaczej, cel napełnienia na kolejne lata ustala się na poziomie 90 %. Każde państwo członkowskie będzie musiało zapewnić, że cel napełnienia został osiągnięty do 1 listopada każdego roku. Cele pośrednie na 2022 r. mają zostać wyznaczone na sierpień, wrzesień i październik. Na kolejny rok realizacja tych celów ma z kolei następować na luty, maj, lipiec i wrzesień.

Uchybienie nowym obowiązkom będzie wiązało się z nałożeniem sankcji. W przypadku stwierdzenia znacznego i trwałego odchylenia od trajektorii napełniania podejmowane mają być następujące działania:

• po konsultacji z Grupą Koordynacyjną ds. Gazu i danym państwem członkowskim Komisja Europejska ma wydać ostrzeżenie dla tego państwa z zaleceniem niezwłocznego podjęcie środków;
• jeżeli odstępstwo od trajektorii napełnienia nie zostanie znacząco zmniejszone w ciągu miesiąca od daty ostrzeżenia, Komisja Europejska, po konsultacji z Grupą i danym państwem członkowskim, podejmie decyzję zobowiązującą państwo do podjęcia środków skutecznie usuwających lukę w trajektorii,
• podejmując decyzję w sprawie odpowiednich środków Komisja Europejska ma brać pod uwagę szczególną sytuację danego państwa członkowskiego, taką jak wielkość instalacji magazynowych w stosunku do krajowego zużycia gazu lub znaczenie instalacji magazynowych dla bezpieczeństwa dostaw w regionie. Co ważne, wszelkie środki podjęte przez Komisję w celu zaradzenia odchyleniom od trajektorii napełniania na rok 2022 mają uwzględniać krótkie ramy czasowe wdrożenia nowych przepisów na poziomie krajowym;
• Komisja Europejska ma zapewnić, aby środki nie wykraczały poza to, co jest konieczne do utrzymania bezpieczeństwa dostaw, bez nakładania nieproporcjonalnych obciążeń na państwa członkowskie, uczestników rynku gazu, operatorów systemów magazynowania lub obywateli.

W rozporządzeniu SoS mają zostać wskazane środki służące realizacji celu i trajektorii napełnienia. Projekt dopuszcza rozmaite sposoby realizacji tych zamierzeń, nie wyłączając możliwości korzystania z zachęt finansowych lub rekompensat dla uczestników rynku. Założenia będą mogły być realizowane poprzez m.in.:

• nałożenie na dostawców gazu obowiązku magazynowania minimalnych ilości gazu w instalacjach magazynowych,
• nałożenie na właścicieli magazynów obowiązku oferowania swoich zdolności uczestnikom rynku czy
• nałożenie na operatora systemu przesyłowego obowiązku zakupu strategicznych zapasów gazu i zarządzania nimi wyłącznie w celu wykonywania jego funkcji jako operatorów systemów przesyłowych oraz do celów bezpieczeństwa dostaw w nagłych przypadkach.

Nowe przepisy rozporządzenia SoS mają także przewidywać rozwiązania w sytuacji nieposiadania instalacji magazynowych przez dane państwo członkowskie. Takie kraje będą musiały zapewnić, aby uczestnicy ich rynku posiadali porozumienia z operatorami systemów magazynowania z państw członkowskich posiadających instalacje magazynowe, którzy zapewnią wykorzystanie do 1 listopada ilości magazynowych w tych państwach członkowskich odpowiadających co najmniej 15 % rocznego zużycia gazu w państwie członkowskim bez instalacji magazynowych. W przypadku gdy transgraniczne zdolności przesyłowe lub inne ograniczenia techniczne nie pozwolą na pełne wykorzystanie 15 % wolumenów magazynowania niekrajowego, poza państwem członkowskim, które nie posiada instalacji przechowuje się jedynie gaz w ilościach technicznie możliwych.

Na zasadzie odstępstwa od powyższego ustalenia państwa członkowskie posiadające instalacje magazynowe mogą zamiast tego wspólnie opracować mechanizm podziału obciążeń z co najmniej jednym państwem członkowskim posiadającym instalacje magazynowe. Mechanizm podziału obciążenia ma opierać się na odpowiednich danych z ostatniej oceny ryzyka zgodnie i uwzględniać:

• koszt wsparcia finansowego w celu zapewnienia celów w zakresie wypełniania, bez uwzględniania kosztów wypełniania strategicznych zobowiązań w zakresie składowania;
• ilości gazu niezbędne do zaspokojenia zapotrzebowania odbiorców chronionych;
• ograniczenia techniczne, takie jak dostępna pojemność magazynowa, techniczna pojemność transgraniczna, stawki poboru.

***

Powyższe stanowi tłumaczenie własne treści przedstawionego projektu. Autor zastrzega, że między treścią niniejszego artykułu a oficjalnym projektem przetłumaczonym na język polski mogą pojawić się rozbieżności.

Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.

***

Zapraszamy do zapoznania się z nowym tekstem opublikowanym na portalu zamówienia.org.pl: Etapy prowadzenia postępowania w trybie podstawowym z możliwością negocjacji i w trybie podstawowym z negocjacjami