Dążąc do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku zgodnie z założeniami The European Green Deal, Europa musi zmierzyć się z koniecznością transformacji sektora energetycznego, który odpowiada za 75 % emisji gazów cieplarnianych na terenie całej Unii Europejskiej. W związku z powyższym, konieczne było przyjęcie strategii unijnych, które doprowadziłyby do bardziej wydajnego i połączonego sektora energetycznego, który jest nakierowany na osiągnięcie zasadniczo dwóch celów: czystszej planety oraz silniejszej gospodarki.

W odniesieniu do powyższych założeń, Komisja Europejska opublikowała dwa komunikaty na temat strategii energetycznej Europy. Pierwszy z nich dotyczy strategii unijnej na rzecz integracji systemów energetycznych, drugi natomiast dotyczy strategii wodorowej dla Europy neutralnej dla klimatu.

Każda z przedstawionych strategii przedstawia nowy program inwestycji w czystą energię, które potencjalnie mogą doprowadzić do ożywienia gospodarczego w szczególności w kontekście utrzymującej się stale pandemii koronawirusa SARS-CoV-2.

W ramach obu strategii podkreślona została rola Europy, jako światowego lidera o wiodącej pozycji w dziedzinie technologii energii odnawialnej, który promuje regionalne podejście do działania systemu energetycznego i planowania infrastruktury przy stałej liberalizacji rynku energii, jego doskonaleniu, digitalizacji i wprowadzaniu innowacji.

STRATEGIA NA RZECZ INTEGRACJI SYSTEMÓW ENERGETYCZNYCH

Dokument ten zawiera opis działań, które mają zapewnić podstawowe ramy dla przejścia na zieloną energię. Obecny model, w którym produkcja, transport i zużycie energii w różnych sektorach gospodarki następuje w ramach równoległych łańcuchów wartości i regulacji prawnych oraz jest ograniczony odrębną infrastrukturą, planowaniem i działaniami, zdaniem Komisji Europejskiej, nie może zapewnić neutralności klimatu do 2050 roku w zadowalający sposób. Konieczne jest uwzględnienie zmieniających się kosztów innowacyjnych rozwiązań w sposobie obsługi obecnie istniejącego systemu energetycznego, który powinien być powiązany pomiędzy poszczególnymi sektorami.

Zgodnie z założeniami strategii, integracja systemu energetycznego oznacza, iż system jest planowany i zarządzany w sposób skoordynowany jako całość, poprzez łączenie poszczególnych nośników energii, infrastruktury energetycznej i wszystkich sektorów zużycia. Dzięki utworzeniu zintegrowanego i elastycznego systemu możliwe będzie zwiększenie jego wydajności przy jednoczesnym obniżeniu kosztów ponoszonych z tego tytułu przez społeczeństwa.

Strategia integracji systemów energetycznych oparta jest na trzech filarach:

1. Działania na rzecz tworzenia systemu energetycznego o obiegu zamkniętym.

Zgodnie z założeniami, osiągnięcie ww. celu jest możliwe poprzez oparcie się przede wszystkim na  efektywności energetycznej – wykorzystanie nieuniknionych odpadów do celów energetycznych i doprowadzenie do synergii pomiędzy różnymi sektorami. Komisja podkreśla przy tym potencjał w zakresie ponownego wykorzystania ciepła odpadowego z procesów przemysłowych, centrów danych lub energii wytwarzanej z bioodpadów i w oczyszczalniach ścieków.

2. Zwiększenie bezpośredniej elektryfikacji sektorów odbiorców końcowych

Zdaniem Komisji, dzięki szybkiemu wzrostowi i konkurencyjności produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych możliwe będzie obsłużenie rosnącego zapotrzebowania na energię. Zaproponowano zwiększenie praktyki stosowania pomp ciepła do ogrzewania pomieszczeń, niskotemperaturowych procesów przemysłowych lub stosowania pieców elektrycznych w niektórych branżach, a także popularyzacja pojazdów elektrycznych w celach transportowych.

3. Zastosowanie paliw odnawialnych i niskoemisyjnych – w tym wodoru – w sektorze odbiorców końcowych.

Zastosowanie tego typu rozwiązań może być korzystne w sytuacji, gdy bezpośrednie ogrzewanie lub elektryfikacja nie są wykonalne, są nieefektywne bądź wiążą się z wysokimi kosztami. Rozwiązaniem ww. problemów mogą być gazy odnawialne i płyny wytwarzane z biomasy oferujące rozwiązania pozwalające na magazynowanie energii wytwarzanej z różnych źródeł odnawialnych, tworząc synergie pomiędzy poszczególnymi sektorami energetycznymi (elektroenergetycznym, gazowym i w sektorach zużycia końcowego). W strategii zaproponowano wykorzystanie odnawialnego i niskoemisyjnego wodoru w procesach przemysłowych oraz ciężkich transportach drogowych i kolejowych, paliw syntetycznych wytwarzanych z odnawialnej energii elektrycznej w lotnictwie i transporcie morskim lub biomasy w sektorach, w których ma największą wartość dodaną.

Zgodnie z założeniami, zintegrowany system energetyczny ma być systemem wielokierunkowym, w którym zdecentralizowane jednostki wytwórcze i odbiorcy będą odgrywać aktywną rolę w zapewnieniu dostaw energii i przyczyniać się do ogólnego zbilansowania i elastyczności systemu (np. poprzez lokalna produkcję biometanu z organicznych odpadów zatłaczanego do lokalnych sieci gazowych) co przyniesie szereg benefitów, takich jak redukcja gazów cieplarnianych w sektorach o utrudnionym procesie dekarbonizacji, wzmocnienie pozycji konsumenta, czy zwiększenie odporności i bezpieczeństwa dostaw.

Strategia integracji systemów energetycznych formułuje również plan działań mających na celu przyspieszenie transformacji energetycznej poprzez integrację systemów energetycznych. Zachęcamy do zapoznania się z pełną treścią dokumentu pod adresem WWW: https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/energy_system_integration_strategy_.pdf

STRATEGIA WODOROWA

Realizacja strategii wodorowej zaproponowanej przez KE ma doprowadzić do rozpowszechnienia wykorzystania wodoru w poszczególnych sektorach gospodarki.

Z uwagi na to, że wodór może pomóc w dekarbonizacji procesów przemysłowych w sektorach gospodarki, w których ograniczenie emisji CO₂ jest zarówno niezwykle trudne do osiągnięcia jak i pilne, cieszy się on obecnie szybko rosnącą uwagą zarówno w Europie, jak i na całym świecie, a jego udział w osiągnięciu neutralności klimatycznej do 2050 roku, zdaniem Komisji Europejskiej jest niezbędny. Z tego względu, iż cykle inwestycyjne w sektorze czystej energii trwają około 25 lat, KE wskazuje, iż nadszedł czas na podjęcie stosownych działań. Przedłożona strategia wodorowa ma zapewnić konkretne ramy polityczne, w ramach których Europejski Sojusz na rzecz czystego wodoru (the European Clean Hydrogen Alliance) we współpracy z władzami publicznymi, przedstawicielami przemysłu jak i społeczeństw państw europejskich, opracuje w przyszłości program inwestycyjny i szereg konkretnych projektów wykorzystujących wodór. Podstawą realizacji ww. celów jest podjęcie ambitnych i dobrze skoordynowanych polityk na szczeblu krajowym i europejskim, a także dyplomatycznych kontaktów z partnerami międzynarodowymi w sprawie energii i klimatu. Strategia ta łączy różne aspekty działań politycznych, obejmując m.in. perspektywę badań i innowacji oraz cały łańcuch wartości, a także aspekty przemysłowe, rynkowe i infrastrukturalne.

W unijnej strategii wodorowej zaproponowano m. in. potrzebę opracowania do końca roku 2020 programu inwestycyjnego w ramach Europejskiego Sojuszu na rzecz czystego wodoru, który miałby stymulować rozwój produkcji i wykorzystania wodoru, oraz który miałby zawierać konkretny plan poszczególnych projektów. Ponadto, Komisja jednocześnie nawołuje do wsparcia strategicznych inwestycji w czysty wodór w szczególności za pośrednictwem strategicznego europejskiego okna inwestycyjnego InvestEU (od 2021 r.).

Ponadto, Komisja w ramach strategii wodorowej proponuje opracowanie sprzyjających i wspierających ram (schematów wsparcia, zasad rynkowych i infrastruktury). Zachęca przy tym m. in. do podjęcia działań zmierzających do planowania w najbliższych latach infrastruktury wodorowej, w tym w ramach transeuropejskich sieci energii i transportu oraz w ramach Dziesięcioletniego Planu Rozwoju Sieci (TYNDP) uwzględniającej sieć stacji paliw. Zachęca ponadto do opracowania reguł rynkowych umożliwiających wprowadzanie wodoru (w tym usunięcie barier dla wydajnego rozwoju infrastruktury wodorowej (np. poprzez zmianę przeznaczenia istniejącej infrastruktury) oraz zapewnienie dostępu do rynku wodoru zarówno producentom, jak i konsumentom oraz integralności wewnętrznego rynku gazu poprzez planowane przeglądy legislacyjne (np. przegląd przepisów dotyczących gazu dla konkurencyjnych rynków gazu bezemisyjnego).

Następny aspekt zawarty w strategii wodorowej odnosi się do potrzeby zwiększenia popytu i produkcji.

Zdaniem KE, należy zaproponować środki ułatwiające wykorzystanie wodoru i jego pochodnych w sektorze transportu w przyszłej strategii Komisji na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności oraz w powiązanych inicjatywach politycznych (2020) oraz dokonanie badań w zakresie dodatkowych środków wsparcia. Osiągnięcie zwiększonego poziomu popytu i produkcji mają również umożliwić prace nad wprowadzeniem wspólnego progu / standardu w celu promowania instalacji do produkcji wodoru w oparciu o poziom emisji gazów cieplarnianych z tych instalacji w ciągu ich pełnego cyklu życia (do czerwca 2021 r.) oraz prace nad wprowadzeniem kompleksowej terminologii i ogólnoeuropejskich kryteriów certyfikacji odnawialnego i niskoemisyjnego wodoru (do czerwca 2021 r.).

Poza ww. propozycjami, zwiększeniu popytu i produkcji ma również służyć opracowanie – najlepiej na poziomie UE – pilotażowego programu wsparcia poprzez tzw. Kontrakty na różnicę (Carbon Contracts for Difference – CCfDs), mającego na celu w szczególności premiowanie produkcji zdekarbonizowanej stali i podstawowych chemikaliów.

Strategia wodorowa promuje także badania i innowacje w zakresie technologii wodorowych, m. in. poprzez:

• uruchomienie elektrolizera o mocy 100 MW oraz zaproszenie do składania wniosków dotyczących Zielonych Portów Lotniczych i Portów (III kwartał 2020 r.).
• ustanowienie proponowanego Partnerstwa na rzecz czystego wodoru (Clean Hydrogen Partnership),
• ułatwienie rozpowszechniania innowacyjnych technologii wodorowych poprzez ogłoszenie zaproszeń do składania wniosków w ramach Funduszu Innowacyjnego ETS (pierwsze zaproszenie ogłoszone w lipcu 2020 r.).
• wystąpienie z zaproszeniem do pilotażowego działania dotyczącego innowacji międzyregionalnych w ramach polityki spójności w zakresie technologii wodorowych w regionach o wysokiej emisji dwutlenku węgla (2020).

Zdaniem KE, konieczne jest także wzmocnienie wiodącej roli UE na forum międzynarodowym w zakresie norm technicznych, przepisów i definicji dotyczących wodoru, rozwój „misji wodorowej” w ramach kolejnego mandatu Mission Innovation (MI2) oraz promowanie ścisłej współpracy z partnerami z południowego i wschodniego sąsiedztwa oraz z krajami Wspólnoty Energetycznej, zwłaszcza z Ukrainą, w zakresie odnawialnej energii elektrycznej i wodoru. W ramach afrykańsko-europejskiej inicjatywy na rzecz zielonej energii zaproponowano również ustanowienie procesu współpracy w zakresie odnawialnego wodoru z Unią Afrykańską.

Zachęcamy do zapoznania się z pełną treścią dokumentu pod adresem WWW: https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/hydrogen_strategy.pdf .

autor: Joanna Nowak, Tomasz Brzeziński, Wawrzynowicz i Wspólnicy Sp. k.