8 maja 2023 r. do Sejmu wpłynął zatwierdzony klika dni wcześniej przez Radę Ministrów rządowy projekt ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowania (druk sejmowy numer 3196) (projekt). Jak można wyczytać z jego uzasadnienia, opracowywane przepisy mają stanowić odpowiedź „na pilną potrzebę zwiększania liczby stabilnych, sterowalnych i odpornych na zmienne uwarunkowania meteorologiczne i czynniki zewnętrzne instalacji odnawialnych źródeł energii w polskim miksie energetycznym”. Proponowane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmiany są mają przede wszystkim przyspieszyć procedury w zakresie lokalizacji i budowy biogazowni rolniczych, a także ułatwić wprowadzanie do obrotu pofermentu jako nawozu. Poniżej przedstawione zostaną pomysły mające zmodyfikować proces inwestycyjno-budowlany.

Zmiany definicyjne

Projektodawca zamierza wprowadzić zmianę prawnego pojęcia biogazu rolniczego. Treść przepisu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródła energii (ustawa OZE) ma ulec modyfikacji w taki sposób, że przez biogaz rolniczy będzie należało rozumieć gaz otrzymywane w procesie fermentacji metanowej:

1. produktów rolnych oraz produktów ubocznych rolnictwa, w tym odchodów zwierzęcych,
2. produktów z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego i produktów ubocznych, odpadów lub pozostałości z tego przetwórstwa, w tym z przetwórstwa i produkcji żywności, pochodzących z zakładów przemysłowych, a także z zakładów oczyszczalni ścieków z przetwórstwa rolno-spożywczego, w których jest prowadzony rozdział ścieków przemysłowych od pozostałych rodzajów osadów i ścieków,
3. produktów spożywczych przeterminowanych lub nieprzydatnych do spożycia,
4. tłuszczów i mieszanin olejów z separacji olej/woda zawierających wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze,
5. biomasy roślinnej zebranej z terenów innych niż zaewidencjonowane jako rolne,
6. odchodów zwierzęcych pozyskanych z działalności innej niż rolnicza.

Biogazem rolniczym nie będzie biogaz pozyskiwany z odpadów komunalnych, ze składowisk odpadów, a także z substratów pochodzących z oczyszczalni ścieków innych niż wymienione powyżej.

W powiązaniu z tązmianą planuje się wprowadzenie prawnego pojęcia biogazowni rolniczej. Zgodnie z art. 2 pkt 2 projektu za taką ma być uznawana instalacja odnawialnego źródła energii w rozumieniu art. 2 pkt 13 ustawy OZE służąca do wytwarzania biogazu rolniczego, energii elektrycznej z biogazu rolniczego, ciepła z biogazu rolniczego lub biometanu z biogazu rolniczego. Warto podkreślić, że odniesienie do wytwarzania biometanu koresponduje z zapisami procedowanego równolegle rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy numer 3279), który ma wprowadzić przepisy regulujące wytwarzanie tego gazu jako produktu uzyskiwanego z biogazu rolniczego.

Zakres zastosowania specustawy

Zakres przyszłego zastosowania projektu jest szczegółowo określony i można w nim wyróżnić aspekt podmiotowy i przedmiotowy. Gdy chodzi o ten pierwszy, w art. 3 projektu zawarto zamknięty katalog podmiotów, które będą mogły skorzystać z opracowywanych przepisów. Należą do nich m.in.:

1. osoby fizyczne, jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, lub osoby prawne, które w ramach działalności rolniczej prowadzą gospodarstwo rolne lub dział specjalnej produkcji rolnej,
2. osoby fizyczne, o których mowa wyżej, wpisane do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, których przedmiot wykonywanej działalności gospodarczej obejmuje wytwarzanie energii elektrycznej, ciepła, biogazu rolniczego lub biometanu z biogazu rolniczego,
3. spółdzielnie energetyczne, spółdzielnie albo spółdzielnie rolników czy
4. koordynatorzy klastrów energii.

Zasadniczo adresatami rozwiązań przewidzianych w projekcie mają być podmioty związane z branżą rolniczą i rolno-spożywczą. Proponowane regulacje nie wykluczają jednak tworzenia spółek celowych, przy czym będzie to możliwe jedynie, gdy wskazane w projekcie podmioty związane z branżą będą posiadały w nich udziały lub akcje.

Projekt ma stanowić podstawę rozwoju biogazowni przy gospodarstwach rolnych oraz zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego. Z tego powodu powyższy aspekt podmiotowy zastosowania przepisów projektu został zawężony o aspekt przedmiotowy. Otóż, zgodnie z art. 4 ust. 1 projektu, opracowywane rozwiązania mają dotyczyć biogazowni rolniczych, które:

1. zlokalizowane zostaną na nieruchomości, do której tytuł posiada podmiot uprawniony prowadzący gospodarstwo rolne lub działalność określoną w art. 3 pkt 4 lub 5 projektu, z których będzie pochodzić co najmniej część substratów wykorzystywanych w tej biogazowni rolniczej;
2. w przypadku gdy przedmiotem działalności w tej biogazowni będzie wytwarzanie:
   1. energii elektrycznej – łączna moc zainstalowana elektryczna jest nie większa niż 3,5 MW,
   1. ciepła – łączna moc osiągalna cieplna w skojarzeniu jest nie większa niż 10,5 MW,
   1. biogazu rolniczego – roczna wydajność produkcji biogazu rolniczego nie przekracza 14 mln m³,
   1. biometanu – roczna wydajność produkcji biometanu z biogazu rolniczego nie przekracza 8,4 mln m³;
3. do wytwarzania biogazu rolniczego, energii elektrycznej ,ciepła lub biometanu z biogazu rolniczego wykorzystuje się wyłącznie substraty, których lista ma zostać określona w rozporządzeniu wydanym przez ministra właściwego do spraw rolnictwa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw klimatu.

Odmienne zasady rozmieszczania biogazowni rolniczych

Inwestycje objęte projektem będą mogły zostać zlokalizowane na szczególnych zasadach. Projektodawca wychodzi z inicjatywą kilku ułatwień w zakresie rozmieszczenia tego typu inwestycji, włącznie z wprowadzeniem nowego sposobu określenia miejsca położenia przedsięwzięcia.

W przypadkach gdy na danym obszarze uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, przewiduje się możliwość szerszego odczytania zawartego w nim przeznaczenia terenu. W art. 6 projektu zaproponowano, aby w przypadkach, gdy z planu wynika przeznaczenie terenu dopuszczające lokalizację zabudowy związanej z rolnictwem, produkcją lub magazynowaniem, możliwe było także lokalizowanie biogazowni rolniczych, chyba że:

1. ustalenia planu zakazują lokalizacji takich biogazowni,
2. powierzchnia gruntów rolnych planowanych do przeznaczenia pod biogazownie jest większa niż 1 ha,
3. zmiana przeznaczenia gruntów rolnych wymaga zgody marszałka województwa.

Z kolei w sytuacjach, gdy na danym obszarze nie uchwalono planu miejscowego, inwestor będzie mógł zrealizować swoje zamierzenie w oparciu o decyzję o warunkach zabudowy. Jednak dla inwestycji w zakresie „małej” biogazowni rolniczej (o mocy zainstalowanej elektrycznej do 1 MW lub wytwarzającej ekwiwalentną ilość ciepła, biogazu lub biometanu), w art. 13 projektu przewidziano ułatwienia polegająca na m.in. określeniu, że decyzja powinna zostać wydana w terminie 65 dni od dnia złożenia wniosku, zaś uchybienie temu terminowi wiązać się będzie z nałożeniem kary pieniężnej na organ administracji.

Z powyższych ułatwień w zakresie planów i decyzji nie będą mogły skorzystać biogazownie rolnicze, których:

1. łączna moc zainstalowana elektryczna jest większa niż 1 MW – w przypadku gdy przedmiotem działalności będzie wytwarzanie energii elektrycznej;
2. łączna moc osiągalna cieplna w skojarzeniu jest większa niż 3 MW -w przypadku gdy przedmiotem działalności będzie wytwarzanie ciepła;
3. roczna wydajność produkcji biogazu rolniczego przekracza 4 mln m³ – w przypadku gdy przedmiotem działalności będzie wytwarzanie biogazu rolniczego;
4. roczna wydajność produkcji biometanu z biogazu rolniczego przekracza 2,4 mln m³ – w przypadku gdy przedmiotem działalności będzie wytwarzanie biometanu.

Ich lokalizacja powinna nastąpić zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Jednak projektodawca oferuje ograniczoną w czasie (do 31 grudnia 2025 r.) alternatywę polegającą na wprowadzeniu całkowicie nowej procedury rozmieszczenia inwestycji. Projektowany art. 19 ust. 4 dopuszcza lokalizację biogazowni rolniczej niezależnie od istnienia lub ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, pod warunkiem że taka inwestycja nie będzie sprzeczna ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz uchwałą o utworzeniu parku kulturowego, a rada gminy podejmie uchwałę o ustaleniu lokalizacji biogazowni rolniczej.

Pozostałe zmiany w procesie inwestycyjno-budowlanym dla biogazowni rolniczych

Zmiany mają dotknąć także procedury regulującej wydawanie pozwoleń na budowę. Planuje się, aby właściwy organ był zobowiązany do wydania decyzji w terminie 45 dni od dnia złożenia wniosku w tej sprawie, a w przypadku jego naruszenia organ wyższego stopnia będzie wymierzał karę na zasadach określonych w art. 35 ust. 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane.

Projekt obejmuje także zmiany przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne w zakresie wydania warunków przyłączenia biogazowni rolniczej do sieci. Zgodnie z przedstawionymi propozycjami przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej będzie obowiązane wydać warunki przyłączenia dla podmiotu uprawnionego w terminie 90 dni od dnia złożenia wniosku o przyłączenie do sieci. Dotyczyć to ma biogazowni rolniczych o mocy zainstalowanej elektrycznej nieprzekraczającej 2 MW.

***

Zmiany zaproponowane w projekcie mogą dla wielu inwestorów stanowić zachętę do zaangażowania kapitału w biogazownie rolnicze. Usprawnienie procedur na etapie lokalizowania tego typu inwestycji (co z natury rzeczy jest sprawą kontrowersyjną społecznie) oraz ich budowy może przełożyć się na większą przewidywalność całego procesu.

Autor: Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.