Na początku roku w wykazie prac legislacyjnych Rządowego Centrum Legislacji ukazały się dwa projekty rozporządzeń zmieniających rozporządzenia określające zasady kształtowania i kalkulacji taryf, a dokładniej:
- rozporządzenie Ministra Energii z dnia 15 marca 2018 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi oraz
- rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 7 kwietnia 2020 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło.
Z uwagi na to, że są to kluczowe akty prawne dla sektorów gazownictwa i ciepłownictwa, konieczne jest przybliżenie propozycji legislacyjnych zaprezentowanych w wyniku prac prowadzonych w Ministerstwie Klimatu i Środowiska.
Ogólny zarys zmian
Proponowane zmiany w rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 15 marca 2018 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi polegają na:
- uzupełnieniu rozporządzenia o elementy doprecyzowujące zasady dokonywania rozliczeń przez przedsiębiorców energetycznych z odbiorcami paliw gazowych oraz ustalania stawek opłat przez przedsiębiorstwa energetyczne,
- doprecyzowaniu treści rozporządzenia w celu ujednolicenia z przepisami rozporządzenia Komisji (UE) 2017/459 z dnia 16 marca 2017 r. ustanawiającego kodeks sieci dotyczący mechanizmów alokacji zdolności w systemach przesyłowych gazu i uchylającego rozporządzenie (UE) nr 984/2013 (rozporządzenie NC CAM) oraz rozporządzenia Komisji (UE) 2017/460 z dnia 16 marca 2017 r. ustanawiającego kodeks sieci dotyczący zharmonizowanych struktur taryf przesyłowych dla gazu (rozporządzenie NC TAR).
Ponadto propozycje przepisów obejmują wprowadzenie konta regulacyjnego dla działalności infrastrukturalnych w zakresie paliw gazowych, co ma na celu zapewnienie stabilnych warunków prowadzenia działalności dla operatorów (stanowiąc ochronę przed niepełnym odzyskiwaniem przez nich przychodów, które mają pokryć koszty uzasadnione), a z drugiej strony ochronę podmiotów zamawiających usługi infrastrukturalne przed ponoszeniem nieuzasadnionych kosztów w przypadku, gdy rzeczywisty przychód operatora przewyższa koszty uzasadnione prowadzenia działalności.
Najważniejsze zmiany
Jedną ze zmian jest uchylenie § 2 pkt 23 obecnie obowiązującego rozporządzenia – wynika ona z faktu, iż w dystrybucji paliw gazowych nie stosuje się systemu wejścia/wyjścia, a stawki są kalkulowane jako grupowe. Usługi dystrybucji paliw gazowych nie są związane z faktycznym kierunkiem przepływu gazu ziemnego w poszczególnych gazociągach (stawki są kalkulowane na wyjściach z systemu dystrybucyjnego). Wartość rynkowa usługi dystrybucji paliwa gazowego wiąże się z poziomem pewności realizacji takiej usługi, na co nie mają wpływu rzeczywiste rozpływy gazu w sieci (które w ciągu roku gazowego mogą się zmieniać), dlatego też operatorzy systemów dystrybucyjnych nie wykazują realizacji tego typu usług w ramach postępowań taryfowych.
Kolejną ze zmian jest dodanie do obecnie obowiązującego rozporządzenia ust. 4 w § 5. Zmiana ta ma na celu wprowadzenie przepisu mówiącego, iż w przypadku przedsiębiorstw energetycznych, które wykonują działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji paliw gazowych, podział odbiorców na grupy taryfowe nie zależy od poziomu ciśnienia paliwa gazowego w miejscu dostarczania i odbioru paliw gazowych. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania możliwe będzie zapobieżenie zróżnicowania stawek za świadczenie usług dystrybucji odbiorców o podobnej charakterystyce poboru.
Z uwagi na konieczność zapewnienia stabilnych warunków prowadzenia działalności dla operatorów oraz ochrony podmiotów zamawiających usługi infrastrukturalne przed ponoszeniem nieuzasadnionych kosztów w przypadku gdy rzeczywisty przychód operatora przewyższa koszty uzasadnione prowadzenia działalności, proponowane jest także wprowadzenie kont regulacyjnych dla działalności infrastrukturalnych w zakresie paliw gazowych.
Postuluje się również zmianę sposobu wyznaczania wartości ciepła spalania ze średniej ważonej na średnią arytmetyczną, uzyskaną z pomiarów wykonanych w okresie rozliczeniowym. Biorąc pod uwagę względną stałość parametrów gazu (w tym ciepła spalania) dla gazu odbieranego w konkretnym punkcie odbioru, nie jest zasadnym wyznaczanie średnioważonej wartości ciepła dla danego odbiorcy. Jej wyznaczenie wiąże się z koniecznością pozyskania około trzydziestokrotnie większej liczby danych w okresie rozliczeniowym (dane dobowe), przy czym taki sposób rozliczenia nie wpływa znacząco na wartość rozliczeniową. Obecnie nie jest również możliwe pozyskanie dla wszystkich odbiorców danych dobowych dotyczących ilości odebranego gazu, które stanowiłyby wagi dla zmierzonych wartości ciepła spalania.
Zmiana brzmienia § 46 obecnie obowiązującego rozporządzenia dotyczy sytuacji, w której infrastruktura dotychczas eksploatowana jako gazociąg bezpośredni lub sieć gazociągów kopalnianych miałaby zostać włączona do sieci dystrybucyjnej. Taka kategoria infrastruktury nie była dotychczas objęta świadczeniem usług dystrybucji paliwa gazowego, ponieważ nie wchodziła w skład sieci dystrybucyjnych. W związku z tym, mając na uwadze dbałość o interes podmiotów aktywnych na infrastrukturze pozasystemowej (szczególnie odbiorców), proponowane jest wprowadzenie współczynników korekcyjnych w pierwszych latach po ewentualnym transferze infrastruktury pozasystemowej do sieci dystrybucyjnej. Takie rozwiązanie pozwoli na zachowanie płynności funkcjonowania infrastruktury i będzie korzystne dla zainteresowanych podmiotów.
Ponadto nowelizacja obejmuje także ujednolicenie definicji usługi wirtualnego przesyłania zwrotnego z przepisami unijnymi, uzupełnienie regulacji o sprzedaż rezerwową, wprowadzenie zasad zaokrąglania współczynnika konwersji oraz doprecyzowanie zasad ustalania stawek za krótkoterminowe usługi przesyłania paliwa gazowego i świadczenie usług przesyłania paliwa gazowego na zasadach przerywanych w punktach innych niż punkty połączeń międzysystemowych.
Przepisy przejściowe i wejście w życie rozporządzenia
Zgodnie z § 2 projektu rozporządzenie przepisy dotyczące salda konta regulacyjnego (§ 10a rozporządzenia) zostaną uwzględnione po raz pierwszy przy ustalaniu przychodu pokrywającego koszty uzasadnione na rok 2023.
Ponadto zgodnie z § 3 projekt rozporządzenia, przedsiębiorstwa energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie magazynowania paliw gazowych, dostosują stawki opłat za udostępnienie usług magazynowania paliw gazowych w okresie czterech lat od wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.
Projektowane rozporządzenie ma wejść w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów art. 1 pkt 2 i 9 w zakresie dodawanych § 4 i § 14, które wchodzą w życie dnia 1 stycznia 2023 r.
Ogólny zarys zmian
Z lektury uzasadnienia do projektu rozporządzenia wynika, że konieczność dokonania zmian w rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia 7 kwietnia 2020 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło stanowi następstwo kilku czynników. Projektodawcy uznają, że modyfikacja rozporządzenia jest niezbędna z uwagi na realizację Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (o PEP2040 pisaliśmy w jednym z naszych wcześniejszych artykułów). Dokument ten zakłada bowiem zwiększenie wykorzystania ciepła systemowego, co z kolei powoduje konieczność opracowania nowego modelu rynku ciepła, z koniecznością uwzględnienia akceptowalności cen przez odbiorców, a równocześnie umożliwienia pokrycia kosztów uzasadnionych wraz ze zwrotem z zainwestowanego kapitału przedsiębiorstwom energetycznym eksploatującym źródła, w których ciepło jest wytwarzane w jednostkach kogeneracji, wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność. PEP2040 zakłada m.in. wzrost o 1,5 mln liczby gospodarstw domowych przyłączonych do sieci ciepłowniczej w 2030 r., spełnienie przez 85% systemów ciepłowniczych lub chłodniczych o mocy powyżej 5 MW kryterium efektywnego energetycznie systemu ciepłowniczego oraz istotne zwiększanie udziału OZE w ciepłownictwie i chłodnictwie. Przy czym kluczowa jest techniczna modernizacja i rozbudowa ciepłownictwa systemowego, do czego powinien przyczynić się rozwój kogeneracji, zwiększenie wykorzystania OZE i odpadów w ciepłownictwie systemowym, modernizacja i rozbudowa systemów dystrybucji ciepła i chłodu oraz popularyzacja magazynów ciepła i inteligentnych sieci. O szczegółowych planach dotyczących ciepłownictwa mogą państwo przeczytać w artykule „Projekt Strategii dla ciepłownictwa do 2030 r. z perspektywą do 2040 r.”.
Osobnym czynnikiem są dynamicznie zmieniające się koszty emisji CO2, które istotnie wpływają na koszty działalności odzwierciedlane w średnich cenach ciepła stosowanych w metodzie uproszczonej kształtowania taryf dla ciepła wytworzonego w źródłach kogeneracyjnych. Zdaniem projektodawców należy to zminimalizować przez ogólne zapisy w przepisach prawa. Dodatkowo, należy także uwzględnić w fakt, iż nie wszystkie źródła przekazujące dane do obliczenia średnich cen sprzedaży ciepła są obciążone kosztami emisji, bowiem nie wszystkie z tych źródeł zawierają się w grupie źródeł wytwarzających ciepło i jednocześnie ponoszących konsekwencje ETS.
Szczegółowy opis zmian
Projekt rozporządzenia ma rozszerzyć katalog zawarty w § 11 rozporządzenia. Do wymienionych w tym przepisie czterech podstaw, w oparciu o które ustala się ceny i stawki opłat dla pierwszego roku stosowania taryfy planowanych na ten rok, czyli:
- uzasadnionych rocznych kosztów wykonywania działalności gospodarczej w zakresie zaopatrzenia w ciepło;
- uzasadnionych rocznych kosztów modernizacji i rozwoju oraz realizacji inwestycji z zakresu ochrony środowiska;
- uzasadnionego zwrotu z kapitału zaangażowanego w działalność gospodarczą, o której mowa w pkt 1, oraz w przedsięwzięcia, o których mowa w pkt 2;
- uzasadnionych kosztów realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej
ma zostać dodana podstawa piąta w brzmieniu:
„uzasadnionych rocznych kosztów zakupu uprawnień do emisji dwutlenku węgla, ustalanych na podstawie ceny uprawnień do emisji dwutlenku węgla w kontraktach terminowych z dostawą w grudniu roku złożenia wniosku o zatwierdzenie taryfy dla ciepła, notowanych na rynkach terminowych, określonej na podstawie ostatniej przed dniem złożenia wniosku, opublikowanej sesji notowań na jednej z giełd towarowych działających na terytorium Unii Europejskiej [w zł/Mg CO2]; cenę tę przelicza się na złote według ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski średniego kursu waluty, w której prowadzone były notowania, w dniu, w którym odbywała się sesja notowań, a jeżeli nie został ogłoszony średni kurs w tym dniu, stosuje się ogłoszony przez Narodowy Bank Polski kurs w najbliższym dniu poprzedzającym dzień sesji notowań”.
Kolejna zmiana ma dotknąć przepisu § 13 ust. 1 rozporządzenia. W związku z tym, że brzmienie przepisu art. 47 ust. 2f ustawy Prawo energetyczne (PE) odnosi się do planowanych przychodów ze sprzedaży ciepła przyjmowanych do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfie dla ciepła dla jednostek kogeneracji, natomiast wspomniany przepis rozporządzenia Ministra Klimatu w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło stanowi o szerszym zakresie wykonywania działalności – dotyczy źródeł ciepła, w których ciepło jest wytwarzane w jednostkach kogeneracji – projektodawcy uznali za stosowne ujednolicenie tych ich treści przez dostosowanie tekstu rozporządzenia do aktu prawnego wyższej rangi. Jednocześnie zmodyfikowany przepis ma dać możliwość wyodrębnienia ze źródeł ciepła z jednostkami kogeneracji kotłów szczytowych lub awaryjnych, które nie stanowią jednostek kogeneracji. Sformułowanie dotyczące „jednostek kogeneracji”, a nie „źródeł, w których ciepło jest wytwarzane w jednostkach kogeneracji”, umożliwia kształtowanie taryf dla ciepła na podstawie wskaźnika referencyjnego i średnich cen sprzedaży ciepła tylko dla jednostki kogeneracji występującej w źródle i pozwoli na uelastycznienie dotychczasowego pojęcia „źródła w którym ciepło jest wytwarzane w jednostkach kogeneracji”, w sposób umożliwiający kosztowe zatwierdzenie taryfy dla jednostek wytwarzania ciepła, które w źródle występują, a nie stanowią jednostki kogeneracji.
Ponadto zdefiniowana ma zostać wielkość „k”, będąca elementem wzoru na obliczenie wskaźnika referencyjnego, żeby wielkości te mógł obliczać i publikować Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE) w zależności od zmian warunków wykonywania działalności przez przedsiębiorstwa energetyczne obciążające wytwarzanie ciepła w kogeneracji – dla poszczególnych rodzajów paliw, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c PE. Określenie wielkości „k” umożliwi także uwzględnienie braku w średnich cenach sprzedaży ciepła publikowanych przez Prezesa URE pełnej próby źródeł będących w systemie ETS.
Zmienione przepisy prawa będą stanowić wymóg uwzględnienia możliwości zmian taryf dla ciepła z kogeneracji, nie tylko po ogłoszeniu nowych średnich cen sprzedaży ciepła przez Prezesa URE, ale po ogłoszeniu wskaźnika referencyjnego. Projektowane rozszerzenie przepisu §28 ust. 3 rozporządzenia przez uwzględnienie zmiany wskaźnika referencyjnego da możliwość zmiany taryfy dla ciepła z kogeneracji w przypadku zmiany tego wskaźnika.
Wejście w życie rozporządzenia
Rozporządzenie ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
***
Warto także wspomnieć, że z dniem 25 stycznia 2022 r. weszło w życie inne rozporządzenie zmieniające rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło, a dokładniej rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 23 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło. O zmianach wprowadzonych przez ten akt mogą państwo przeczytać w artykule „Projekt zmieniający rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło”.
Autor: r. pr. Kamil Iwicki, Marcel Krzanowski, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.