ciepłownictwo systemowe

Projekt Strategii dla ciepłownictwa do 2030 r. z perspektywą do 2040 r.

Aktualności, Ciepłownictwo, Energetyka, , Możliwość komentowania Projekt Strategii dla ciepłownictwa do 2030 r. z perspektywą do 2040 r. została wyłączona

Projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia Strategii dla ciepłownictwa do 2030 r. z perspektywą do 2040 r. został opublikowany w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów 10 września 2021 r., a planowany termin jego przyjęcia wyznaczono na IV kwartał 2021 r. Strategia ma być spójna z celami określonymi w Polityce energetycznej Polski do 2040 r. oraz w Krajowym planie na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030. Rozwiązania, które zostały zaproponowane, mają przede wszystkim na celu ograniczenie emisyjności sektora, osiągnięcie rozwoju gospodarczego państwa i zapewnienie bezpieczeństwa dostaw ciepła do odbiorców końcowych.

Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w polskim miksie paliwowym

Celem strategii ma być w pierwszej kolejności transformacja miksu paliwowego w kierunku odnawialnych źródeł energii. Obecnie zarówno w ciepłownictwie systemowym (część sektora regulowana przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki – przedsiębiorstwa produkujące i dostarczające ciepło na potrzeby innych podmiotów), jak i niesystemowym (pozostała część sektora – głównie indywidualne źródła ciepła w gospodarstwach domowych), dominuje udział węgla kamiennego. Jednocześnie prawo unijne nakazuje stopniowe zwiększenie udziału OZE w krajowym ciepłownictwie – zgodnie z dyrektywą EU/2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. o promowaniu energii ze źródeł odnawialnych, Polska do 2030 r. powinna osiągnąć poziom 28,4% OZE w ciepłownictwie. Jak na razie tempo zmian sektora jest niewystarczające dla osiągnięcia powyższego celu – udział OZE w sektorze wzrósł z 2,9% w 2002 r. do 9,5% w 2019 r. Znaczącą barierą dla rozwoju ciepłownictwa systemowego jest powszechny brak dostępu do pomocy ze środków publicznych, która może być pozyskana tylko przez efektywne systemy ciepłownicze – odpowiednich kryteriów nie spełnia ok. 90% systemów w Polsce. Definicja „efektywnego systemu ciepłowniczego i chłodniczego” została wprowadzona w dyrektywie 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE i transponowana do ustawy z dnia 20 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne. Zgodnie z art. 7b ust. 4 ustawy, efektywny energetycznie system ciepłowniczy lub chłodniczy oznacza, że do wytwarzania ciepła lub chłodu wykorzystuje się w nim co najmniej w:

  • 50% energię z odnawialnych źródeł energii lub
  • 50% ciepło odpadowe, lub
  • 75% ciepło pochodzące z kogeneracji, lub
  • 50% połączenie energii i ciepła, które zostały wskazane powyżej.

Przez wzgląd na te regulacje wzrost udziału OZE w ciepłownictwie jest szczególnie ważny. Ograniczenie emisyjności sektora ma też pozwolić na ograniczenie wzrostu cen ciepła. W projekcie strategii zaznaczono, że odnawialne źródła energii mają być „wspierane” przez gaz ziemny. Jednocześnie minister klimatu i środowiska, odpowiedzialny za powstanie projektu, przedstawiając opisywaną inicjatywę podczas debaty odbywającej się w Elektrociepłowni Skierniewice 25 marca 2021 r., zaznaczył, że docelowa rola gazu ziemnego w ciepłownictwie będzie się zmniejszać.

Projektodawca zwraca również uwagę na problematykę zanieczyszczeń w ciepłownictwie niesystemowym – w tej części sektora znaczącą rolę nadal pełni drewno opałowe.

Zmiana środowiska regulacyjnego ciepłownictwa systemowego

Dzięki konieczności dostosowania się do norm unijnych, emisje zanieczyszczeń w ciepłownictwie systemowym są znacznie niższe w porównaniu do zanieczyszczeń pochodzących z indywidualnych źródeł ciepła. Z tego względu projektodawca traktuje ciepłownictwo systemowe jako „preferowaną metodę ogrzewania”. Aktualnie stanowi ono ok. 24% rynku ciepła. Projektowana strategia ma na celu zwiększenie liczby gospodarstw domowych przyłączonych do sieci ciepłowniczych o 1,5 mln nowych gospodarstw. Z tego względu planuje się następujące działania mające na celu rozwój ciepłownictwa systemowego:

  • Dostosowanie taryf do realiów ciepłownictwa systemowego – obecnie brak dopasowania taryf do kosztów, które ponoszą przedsiębiorstwa ciepłownicze, a które uległy znacznemu podwyższeniu przez wzrost cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla, skutkuje złą kondycją finansową tych podmiotów. Obecnie do rodzajów działań równoznacznych z uczestniczeniem w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych należy spalanie paliw w instalacjach o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW. Dostosowanie taryf ma być przeprowadzone za pomocą standaryzacji i uproszczenia procedur oraz wprowadzenia mechanizmów zachęcających do inwestowania.
  • Wprowadzenie systemu gwarancji pochodzenia ciepła systemowego – rozwiązanie to funkcjonować ma w sposób analogiczny do gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła, wydawanej przez Prezesa URE na wniosek wytwórcy energii elektrycznej. Na początku gwarancje będą miały charakter informacyjny, jednak planuje się, że w dalszej perspektywie nabiorą znaczenia przy wyborze lokalizacji biznesowych lub zakupie mieszkań.

Wykorzystanie ciepła z odpadów komunalnych oraz ciepła odpadowego

Kolejnym celem strategii ma być wykorzystanie na szeroką skalę ciepła z odpadów komunalnych oraz ciepła odpadowego. Realizacja tego celu pozwoli na rozpowszechnienie efektywnych energetycznie systemów ciepłowniczych. Wskazuje się, że jeśli jest to technicznie wykonalne i ekonomicznie opłacalne, należy wykorzystywać ciepło odpadowe. Z kolei tam, gdzie jest to konieczne i uzasadnione lokalnymi zasobami, rozwijane będą instalacje termicznego przekształcania odpadów komunalnych.

Aktywizacja jednostek samorządu terytorialnego w zakresie energetyki cieplnej przy wsparciu administracji

Oprócz powyższego, projektodawca proponuje zwiększenie roli jednostek samorządu terytorialnego w sektorze ciepłowniczym, zwłaszcza na poziomie gminy. Ma to szczególne znaczenie ze względu na zależność ciepłownictwa od uwarunkowań lokalnych. Gminy mają przede wszystkim realizować ciążący na nich zgodnie z art. 19 Prawa Energetycznego obowiązek sporządzania planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną oraz paliwo gazowe (w 2018 r. plan został stworzony przez jedynie 22% gmin). Do planowanych działań należy również usystematyzowanie sporządzania planów oraz szkolenie personelu. Powyższy cel jest też ściśle związany z procesem implementacji ciepła odpadowego oraz ciepła z odpadów komunalnych, który ma być realizowany z udziałem jednostek samorządu terytorialnego.

Autorka: Julia Fischer, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.

Projekt zmieniający rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło

Aktualności, Ciepłownictwo, , , , , , , , , , , , , , , , Możliwość komentowania Projekt zmieniający rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło została wyłączona

Z początkiem sierpnia Minister Klimatu i Środowiska przekazał do konsultacji publicznych projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło. Rozwiązania mają wspomóc ciepłownictwo sektorowe w przezwyciężeniu trudności na drodze ku neutralności klimatycznej.

WYZWANIA TRANSFORMACYJNE

W uzasadnieniu projektu wskazano, że propozycja zmian jest skutkiem wyzwań stojących przed ciepłownictwem systemowym, do których w szczególności należą:

  1. wzrastające koszty związane z polityką klimatyczną Polski oraz Unii Europejskiej, które wpływają zarówno na bieżącą działalność przedsiębiorstw ciepłowniczych, jak i na konieczność bardzo wysokich nakładów inwestycyjnych oraz
  2. zmniejszające się zapotrzebowanie na ciepło spowodowane ociepleniem klimatu, postępem technologicznym oraz wymogami zwiększania efektywności energetycznej, w tym dotyczącymi termomodernizacji budynków.

Zmiana rozporządzenia związana jest także z realizacją Polityki energetycznej Polski do 2040 r.. która zakłada zwiększenie wykorzystania ciepła systemowego. Przypomnijmy, że rozwój ciepłownictwa systemowego stanowi projekt strategiczny PEP2040. Jego realizacja ma następować przez poprawę efektywności ciepłownictwa, przede wszystkim budowę i przekształcenie istniejących systemów w efektywne energetycznie systemy ciepłownicze. Oznacza to w szczególności zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz pobudzenie lokalnego potencjału gospodarczego. W 2030 r. co najmniej 85% spośród systemów ciepłowniczych lub chłodniczych, w których moc zamówiona przekracza 5MW ma spełniać kryteria efektywnego energetycznie systemu ciepłowniczego. Wdrożenie tej wizji wiąże się z koniecznością opracowania całkowicie nowego modelu rynku ciepła, przy jednoczesnym uwzględnieniu akceptowalności cen przez odbiorców oraz umożliwieniu pokrycia kosztów uzasadnionych wraz ze zwrotem z zainwestowanego kapitału przedsiębiorstwom energetycznym.

NISKA RENTOWNOŚĆ W OBLICZU POTRZEBNYCH INWESTYCJI

Wskazany plan, choć potrzebny, stanowi spore wyzwanie. W uzasadnieniu projektu przywołano obliczenia przedstawione w raporcie „Energetyka cieplna w liczbach” przygotowanym przez Prezesa URE na 2019 r., z którego wynika, że sytuacja finansowa ciepłownictwa systemowego systematycznie się pogarsza. Rentowność ogółem przedsiębiorstw wytwarzających ciepło bez kogeneracji i przedsiębiorstw wytwarzających ciepło w kogeneracji w 2019 r. osiągnęła ujemną wartość (-) 2,92, co stanowi spadek w stosunku do poprzedniego roku o 4,8 punktu procentowego. Jak wskazano w raporcie, istotny wpływ na tę okoliczność miało obniżenie wskaźnika rentowności w przedsiębiorstwach posiadających źródła ciepła, w których ciepło wytwarzane jest w kogeneracji z energią elektryczną. W tej grupie przedsiębiorstw wskaźnik rentowności obniżył się o 8,3 punktu procentowego w stosunku do 2018 r. przy spadku rentowności ogółem o 4,8 punktu procentowego. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy szukać w tzw. uproszczonym modelu taryfowym dla kogeneracji, który z opóźnieniem przenosi na ceny ciepła zmiany następujące na rynku, w tym przypadku był to przede wszystkim szybki wzrost w latach 2018-2019 kosztów uprawnień do emisji.

Niepewna kondycja finansowa ciepłownictwa systemowego może utrudnić realizację wspomnianych inwestycji. W tym zakresie niewystarczające mogą okazać się nawet wsparcie pieniężne z Unii Europejskiej przekazane na cele modernizacji ciepłownictwa. Finansowanie projektów inwestycyjnych wymaga zarówno środków własnych, pochodzących ze zwiększenia kapitałów własnych przedsiębiorstw ciepłowniczych, jak i środków zewnętrznych w postaci dotacji i finansowania dłużnego. Bez zwiększenia środków własnych nie będzie możliwości pozyskania finansowania zewnętrznego. Zmiana rozporządzenia ma na celu zwiększenie zdolności pozyskiwania kapitału obcego przez przedsiębiorstwa sektora ciepłowniczego.

W uzasadnieniu do projektu wskazano, że „rozporządzenia ma na celu szybkie ustabilizowanie sytuacji finansowej przedsiębiorstw sektora ciepłowniczego w obszarze wytwarzania i przesyłania oraz dystrybucji ciepła, poprzez zmianę odpowiednich regulacji”. Modyfikacje mają poprawić płynność finansową w sektora oraz sprawić, że przedsiębiorstwa uzyskają większą zdolność kredytową, co będzie stanowiło solidną bazę kapitałową do dokonywania oczekiwanych inwestycji.

PROPONOWANE ZMIANY

Projekt zakłada kilka istotnych zmian. W pierwszej kolejności projektodawcy proponują dokonanie zmiany we wzorach określonych w rozporządzeniu, co ma przełożyć się na zwiększenie dynamiki wskaźnika wzrostu przychodów ze sprzedaży ciepła wytwarzanego w jednostkach kogeneracji, dla których stosuje się uproszczoną metodę kalkulacji cen. Zmiana ma polegać na zwiększeniu o 1 punkt procentowy możliwego wzrostu planowanych przychodów w taryfach uproszczonych dla ciepła wytworzonego w jednostkach kogeneracji. Jak wynika z Oceny Skutków Regulacji załączonej do projektu, przyjęcie zaproponowanych zmian pozwoli na zrównanie ceny ciepła określonej w taryfie z ceną benchmarkową po kilkunastu latach oraz ograniczenie negatywnych konsekwencji istotnego wzrostu cen uprawnień do emisji CO2, które nie będą jeszcze odzwierciedlone w cenach referencyjnych stanowiących podstawę kształtowana cen ciepła ze źródeł kogeneracyjnych.

Projekt ma zagwarantować minimalny wzrost (zmianę) planowanych przychodów w taryfach przedsiębiorstw energetycznych prowadzących działalność gospodarczą przesyłania i dystrybucji ciepła oraz tych prowadzących działalność gospodarczą wytwarzania ciepła, które stosują uproszczonego sposobu kształtowania taryf dla ciepła. Dalej, projektowane rozporządzenie ma wprowadzić rozwiązanie, zgodnie z którym przy kalkulacji zwrotu z kapitału zaangażowanego w działalność dostawy ciepła uwzględniana będzie zwiększona stopa zwrotu o 1 punkt procentowy za każdą redukcję emisji o 25%, która wynika z przeprowadzonych inwestycji w nowe lub znacząco zmodernizowane jednostki wytwórcze w źródłach ciepła, sieciach ciepłowniczych lub w infrastrukturę po stronie odbiorców końcowych.

Wreszcie planowana jest zmiana polegająca na powiązaniu możliwości stosowania przepisów gwarantujących w taryfach dla ciepła limit planowanych przychodów i ich zwiększenie w taryfach uproszczonych po dniu 31 grudnia 2025 r. wyłącznie dla przedsiębiorstw energetycznych funkcjonujących w systemie ciepłowniczym, dla którego spełnione są łącznie dwa warunki:

  1. system ciepłowniczy jest efektywny energetycznie w rozumieniu ustawy – Prawo energetyczne oraz
  2. wskaźnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej dla danej sieci ciepłowniczej wchodzącej w skład rozpatrywanego systemu ciepłowniczego określony zgodnie z metodyką zawartą w przepisach wydanych na podstawie ustawy o efektywności energetycznej jest niższy od 0,65.

Autor: Marcel Krzanowski, Kancelaria Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.