W zeszłym miesiącu Komisja Europejska przyjęła dwa ważne rozporządzenia dotyczące wodoru odnawialnego. Mianowicie chodzi o:
- rozporządzenie delegowane Komisji (UE) z dnia 10 lutego 2023 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 przez ustanowienie unijnej metodyki określającej szczegółowe zasady produkcji odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego,
- rozporządzenie delegowane Komisji (UE) z dnia 10 lutego 2023 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 poprzez ustanowienie minimalnego progu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w przypadku pochodzących z recyklingu paliw węglowych oraz poprzez określenie metodyki oceny ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, uzyskanego dzięki odnawialnym ciekłym i gazowym paliwom transportowym pochodzenia niebiologicznego oraz pochodzącym z recyklingu paliwom węglowym.
Podstawą do działania Komisji były przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (RED II). Przyjęcie tych aktów przybliży Unię Europejską do zrealizowania celu 10 mln ton krajowej produkcji odnawialnego wodoru i 10 mln ton importowanego odnawialnego wodoru zgodnie z założeniami Komisji przedstawionymi w ramach planu REPowerEU.
Obecnie akty oczekują na reakcję ze strony Parlamentu Europejskiego i Rady.
Zadaniem powyższego aktu jest określenie, w jakich przypadkach wodór, paliwa wodorowe lub inne nośniki energii można uznać za paliwa odnawialne pochodzenia niebiologicznego, czyli tzw. RFNBO. Zgodnie z art. 27 ust. 3 akapit 6 RED II energia elektryczna, która została pobrana z sieci, może być zaliczana w całości jako odnawialna energia elektryczna, jeśli jest ona produkowana wyłącznie ze źródeł odnawialnych. Głównym celem rozporządzenia jest zapewnienie, żeby energia elektryczna wykorzystywana do produkcji odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego pochodziła właśnie ze źródeł odnawialnych.
Aby wykazać, że produkcja paliw jest zgodna z kryteriami określonymi w art. 27 ust. 3 RED II, producent musi udowodnić, przede wszystkim, że:
- instalacje wytwarzające odnawialną energię elektryczną rozpoczęły działanie nie wcześniej niż 36 miesięcy przed instalacją produkującą odnawialne ciekłe i gazowe paliwo transportowe pochodzenia niebiologicznego;
- instalacje wytwarzające odnawialną energię elektryczną są podłączone linią bezpośrednią do instalacji produkującej odnawialne ciekłe i gazowe paliwo transportowe pochodzenia niebiologicznego lub produkcja odnawialnej energii elektrycznej i produkcja odnawialnego ciekłego i gazowego paliwa transportowego pochodzenia niebiologicznego odbywa się w tej samej instalacji;
- instalacja produkująca energię elektryczną nie jest podłączona do sieci lub instalacja produkująca energię elektryczną jest podłączona do sieci, ale inteligentny system opomiarowania, który mierzy wszystkie przepływy energii elektrycznej z sieci, wykazuje, że z sieci nie pobrano energii elektrycznej w celu wyprodukowania odnawialnego ciekłego i gazowego paliwa transportowego pochodzenia niebiologicznego.
Dodatkowe reguły określone w art. 4 tego rozporządzenia dotyczą obszarów rynkowych, na których dominuje odnawialna energia elektryczna, czyli średni udział energii odnawialnej przekroczył 90% w poprzednim roku kalendarzowym. Producenci paliw na takich obszarach mogą uznać energię elektryczną z sieci za w pełni odnawialną, jeśli produkcja odnawialnego ciekłego i gazowego paliwa transportowego pochodzenia niebiologicznego nie przekracza maksymalnej liczby godzin ustalonej w stosunku do udziału odnawialnej energii elektrycznej na obszarze rynkowym. Podobnie za odnawialną energię elektryczną uznaje się energię elektryczną pobraną z sieci na obszarach rynkowych, gdzie intensywność emisji w przypadku energii elektrycznej jest niższa niż 18 gCO2eq/MJ, pod warunkiem że odnawialny charakter energii elektrycznej zostanie wykazany za pomocą umów zakupu odnawialnej energii elektrycznej oraz poprzez zastosowanie kryteriów korelacji czasowej (art. 6 rozporządzenia) i geograficznej (art. 7 rozporządzenia). Ponadto za w pełni odnawialną należy uznać energię elektryczną pobraną z sieci w okresach, w których produkcja odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego przyczynia się do włączenia produkcji odnawialnej energii elektrycznej do systemu elektroenergetycznego i ogranicza zapotrzebowanie na redysponowanie energii elektrycznej produkowanej ze źródeł odnawialnych.
W pozostałych przypadkach producenci paliwa mogą uznać energię elektryczną pobraną z sieci za w pełni odnawialną, jeżeli spełnia ona warunki dotyczące dodatkowości, a także korelacji czasowej i geograficznej.
Warunek dodatkowości uznaje się za spełniony przy wytwarzaniu ilości energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych niezbędnej do produkcji odnawialnego ciekłego i gazowego paliwa transportowego pochodzenia niebiologicznego w ramach własnych zdolności wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Alternatywnie producenci mogą jednak pozyskiwać odnawialną energię elektryczną w ramach umowy zakupu energii zawartej bezpośrednio lub przez pośredników z podmiotami gospodarczymi produkującymi odnawialną energię elektryczną w ilości odnawialnej energii elektrycznej co najmniej równoważnej ilości energii elektrycznej deklarowanej przez producenta paliwa jako w pełni odnawialna, jeśli energia elektryczna jest faktycznie produkowana w instalacji lub w instalacjach, w której podmioty gospodarcze, z którymi zawarto umowę, produkują odnawialną energię elektryczną.
Jak zostało to już wskazane, rozporządzenie reguluje sposoby, w jaki producenci paliw mogą udowodnić, że produkcja wodoru odnawialnego nastąpiła w okresach i w miejscach, w których odnawialna energia elektryczna jest dostępna. Muszą oni wykazać, że produkcja wodoru odnawialnego ma miejsce w tym samym miesiącu kalendarzowym co produkcja odnawialnej energii elektrycznej, elektrolizer wykorzystuje magazynowaną odnawialną energię elektryczną lub elektrolizer wykorzystuje energię elektryczną w okresach, w których ceny energii elektrycznej są tak niskie, że wytwarzanie energii elektrycznej z paliw kopalnych jest nieopłacalne i tym samym dodatkowe zapotrzebowanie na energię elektryczną prowadzi do wzrostu produkcji odnawialnej energii elektrycznej bez powodowania wzrostu wytwarzania energii elektrycznej z paliw kopalnych. Wówczas spełniony zostaje warunek „korelacji czasowej” w okresie do 31 grudnia 2029 r.
Regulacje przewidują jednak stopniowe dopasowanie produkcji do surowszych przepisów – od 1 stycznia 2030 r. dla spełnienia warunku „korelacji czasowej” trzeba będzie wykazać, że odnawialne ciekłe i gazowe paliwo transportowe pochodzenia niebiologicznego produkuje się w tym samym okresie jednej godziny, w którym wyprodukowano odnawialną energię elektryczną w ramach umowy zakupu odnawialnej energii elektrycznej, lub z odnawialnej energii elektrycznej z nowego magazynu energii znajdującego się za tym samym punktem przyłączenia do sieci co elektrolizer lub instalacja wytwarzająca odnawialną energię elektryczną, zasilonego w tym samym okresie jednej godziny, w którym wyprodukowano energię elektryczną w ramach umowy zakupu odnawialnej energii elektrycznej.
Warunek „korelacji geograficznej” służy zapewnieniu, aby nie dochodziło do ograniczeń przesyłowych w sieci energetycznej między elektrolizerem wytwarzającym wodór odnawialny a instalacją wytwarzającą odnawialną energię elektryczną. Aby warunek ten został spełniony, musi zostać wystąpić co najmniej jedna z poniższych sytuacji:
- instalacja wytwarzająca odnawialną energię elektryczną w ramach umowy zakupu odnawialnej energii elektrycznej znajduje się lub znajdowała się w chwili rozpoczęcia działania na tym samym obszarze rynkowym co elektrolizer;
- instalacja wytwarzająca odnawialną energię elektryczną znajduje się na wzajemnie połączonym obszarze rynkowym, w tym w innym państwie członkowskim, a ceny energii elektrycznej w odpowiednim okresie na rynku dnia następnego (warunek „korelacji czasowej) na wspomnianym wzajemnie połączonym obszarze rynkowym są równe lub wyższe w stosunku do cen na obszarze rynkowym, na którym produkuje się odnawialne ciekłe i gazowe paliwo transportowe pochodzenia niebiologicznego;
- instalacja wytwarzająca odnawialną energię elektryczną w ramach umowy zakupu odnawialnej energii elektrycznej znajduje się na morskim obszarze rynkowym, który jest wzajemnie połączony z obszarem rynkowym, na którym znajduje się elektrolizer.
Ponadto Państwom Członkowskim przyznano uprawnienie do określenia dodatkowych kryteriów dotyczących lokalizacji elektrolizerów w obrębie obszarów rynkowych.
Rozporządzenie ustanawiające minimalny próg ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w przypadku pochodzących z recyklingu paliw węglowych oraz poprzez określenie metodyki oceny ograniczenia emisji gazów cieplarnianych
Akt ten reguluje powiązane ze sobą kwestie minimalnych progów ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w przypadku pochodzących z recyklingu paliw węglowych i metodyki oceny ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, uzyskanego dzięki odnawialnym ciekłym i gazowym paliwom transportowym pochodzenia niebiologicznego oraz pochodzącym z recyklingu paliwom węglowym. Rozporządzenie ma przyczyniać się do propagowania pochodzących z recyklingu paliw węglowych, co pozwala na obniżenie emisji gazów cieplarnianych poprzez zwiększenie wydajności stosowania kwalifikowalnych surowców w porównaniu z obecnymi zastosowaniami. Ustalono zatem, że ograniczenie emisji gazów cieplarnianych wynikające ze stosowania pochodzących z recyklingu paliw węglowych wynosi co najmniej 70%. Cel ten ma zostać osiągnięty przy pomocy takich środków jak techniki wychwytywania i składowania dwutlenku węgla.
Metodyka rozliczania emisji gazów cieplarnianych uwzględnia cały cykl życia emisji z produkcji odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego i pochodzących z recyklingu paliw węglowych (emisje upstream, emisje związane z poborem energii elektrycznej z sieci, z przetwarzania oraz związane z transportem tych paliw do konsumenta końcowego). Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, uzyskane dzięki odnawialnym ciekłym i gazowym paliwom transportowym pochodzenia niebiologicznego oraz pochodzącym z recyklingu paliwom węglowym, ustala się zgodnie z metodyką określoną w załączniku I do tego rozporządzenia. W pierwszej kolejności należy obliczyć udział wartości energetycznej takich paliw w produkcie uzyskanym w danym procesie, dla każdego rodzaju paliwa dzieląc ilość odpowiedniej energii wejściowej dla danego rodzaju paliwa przez całkowitą ilość odpowiedniej energii wejściowej w procesie. W przypadku produkcji odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego należy określić, czy odpowiednią wejściową energię elektryczną należy uznać za w pełni odnawialną.
Jeżeli energia elektryczna wykorzystywana do produkcji odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego jest pobierana z sieci elektroenergetycznej i nie jest uznawana za w pełni odnawialną, należy stosować średnią intensywność emisji dwutlenku węgla związanej z energią elektryczną zużytą w państwie członkowskim, w którym produkowane jest paliwo, z uwagi na to, że najlepiej opisuje ona intensywność emisji gazów cieplarnianych w całym procesie. Z kolei jeżeli energia elektryczna wykorzystywana do produkcji odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego jest uznawana za w pełni odnawialną zgodnie z zasadami określonymi w art. 27 RED II, do dostaw tej energii elektrycznej należy stosować intensywność emisji dwutlenku węgla wynoszącą zero.
Wychwytywane CO2, które zostało uwzględnione na podstawie innych przepisów unijnych, nie traktuje się jako „uniknięte” przy ustalaniu emisji z dotychczasowego zastosowania lub losu materiałów wsadowych.
***
Powyższe zmiany mogą mieć wymierny wpływ na rozpowszechnienie wykorzystania wodoru oraz paliw wodorowych w transporcie. Niemniej należy oczekiwać jeszcze innych zmian w tym obszarze. Na pierwszy plan wysuwają się przede wszystkim ważne zmiany proponowane w odniesieniu do Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T), które mają zapewnić odpowiednią liczbę stacji tankowania wodoru gazowego i skroplonego. O tych propozycjach pisaliśmy w jednym z wcześniejszych artykułów.
Autor: r.rp. Tomasz Brzeziński, Julia Fischer, Wawrzynowicz & Wspólnicy sp. k.
